Co to jest szczepionka?
Szczepionka jest preparatem biologicznym, kt�ry ma "udawa�" naturaln� infekcj� i w efekcie prowadzi� do wytworzenia odporno�ci na kontakt z danym drobnoustrojem. Po zaszczepieniu organizm "pami�ta" szczepionk� i od razu "zabiera si�" do wytwarzania przeciwcia� przeciwko okre�lonej chorobie zaka�nej.
Co zawieraj� szczepionki?
Szczepionka zawiera albo jeden, albo kilka antygen�w. Uzyskuje si� je z �ywych lub zabitych drobnoustroj�w. Mo�e te� zawiera� �rodki konserwuj�ce, substancje stabilizuj�ce, wzmacniaj�ce i przyspieszaj�ce wywo�anie odporno�ci. Zawiera r�wnie� �ladowe - naprawd� niewielkie - substancje, kt�re pozosta�y w wyniku jej produkcji.
Do��cz do Zdrowia na Facebooku!
Jakie s� rozdaje szczepionek?
Og�lnie rzecz bior�c, szczepionki dzielimy na �ywe i zabite oraz monowalentne (jednosk�adnikowe) i skojarzone (wielosk�adnikowe). Obaw� mo�e wywo�ywa� s�owo "�ywe" - wydaje si�, �e taka szczepionka jest dla organizmu niebezpieczna. Jednak te drobnoustroje, kt�re znajduj� si� w �ywych szczepionkach, nie maj� w�a�ciwo�ci chorobotw�rczych, wi�c nie wywo�aj� choroby. Szczepionki �ywe to na przyk�ad szczepionka przeciw odrze oraz szczepionka przeciw gru�licy.
Szczepionki zabite za� posiadaj� drobnoustroje, kt�rych moc jest "zdezaktywowana" poprzez rozmaite zabiegi - poddawanie odpowiedniej temperaturze czy dzia�aniu specjalnym zwi�zkom chemicznym.
Szczepionki monowalentne, czyli jednosk�adnikowe, zabezpieczaj� przed jedn� chorob�. Zawieraj� jeden rodzaj drobnoustroju lub kilka przeciwcia�, kt�re pochodz� od jednego drobnoustroju. Szczepionki poliwalentne, czyli wielosk�adnikowe, maj� kilka typ�w tego samego drobnoustroju albo przeciwcia�a, kt�re pochodz� z kilku typ�w drobnoustroju. Do takich szczepionek nale�� DTP (szczepionka skojarzona przeciwko b�onicy, t�cowi i krztu�cowi) czy MMR (tr�jsk�adnikowa szczepionka przeciw odrze, �wince i r�yczce).
Istniej� ju� szczepionki, kt�re zabezpieczaj� naraz przed wieloma chorobami za jednym wstrzykni�ciem. Niestety, s� drogie i pa�stwo ich nie refunduje.
Jak dzia�aj� szczepionki?
Szczepionki "zabite" trzeba podawa� w kilku dawkach. Szczepionki "�ywe" wywo�uj� odporno�� szybko po podaniu. Antygen, kt�ry w momencie szczepienia jest wprowadzany do organizmu, stymuluje uk�ad immunologiczny (odporno�ciowy) do wytwarzania przeciwcia�. Wtedy powstaj� tzw. kom�rki pami�ci immunologicznej - jak mo�na �atwo si� domy�li�, dzi�ki nim organizm "pami�ta" odporno�� na dane drobnoustroje. Gdy - i je�li - dochodzi do zetkni�cia si� z chorobotw�rczym drobnoustrojem, wytwarzaj� si� odpowiednie przeciwcia�a, kt�re chroni� przed chorob�.
Szczepienia a odporno�� zbiorowa
Odporno�� zbiorowa (inne nazwy to odporno�� zbiorowiskowa, odporno�� stadna, odporno�� grupowa) to zjawisko, kt�re chroni te osoby, kt�re z r�nych wzgl�d�w nie mog�y by� zaszczepione przed chorobami zaka�nymi przenoszonymi z cz�owieka na cz�owieka. Takie osoby to na przyk�ad wcze�niaki (za ma�e, by je szczepi�), osoby chore przewlekle czy osoby ze znacznie obni�on� odporno�ci�. Im wi�cej z nas zostanie zaszczepionych, tym szerszy b�dzie kordon ochronny przeciwko chorobom zaka�nym. Rodzice, kt�rzy odmawiaj� szczepienia dzieci, stwarzaj� zatem niebezpiecze�stwo nie tylko dla swojego potomstwa, lecz tak�e dla innych, s�abszych i chorych os�b.
Procent populacji, kt�ry musi by� zaszczepiony, �eby stworzy� skuteczn� odporno�� grupow�, r�ni si� w zale�no�ci od choroby. W przypadku odry jest to 95 procent, �winki - 75-85 procent, krztu�ca - oko�o 92 procent. Nawet niskie zej�cie poza ten poziom stwarza niebezpiecze�stwo dla tych, kt�rzy nie mogli by� zaszczepieni.
Przeczytaj: Pi�� procent mniej szczepie� to ju� kilkukrotny wzrost liczby chorych. Wida� to na przyk�adzie odry
Kt�re szczepienia s� obowi�zkowe w Polsce?
Lista szczepie� obowi�zkowych, a wi�c bezp�atnych, jest do�� d�uga. Dzieci s� szczepione przeciwko nast�puj�cym chorobom:
- gru�lica,
- WZW typu B,
- b�onica,
- t�ec,
- krztusiec,
- polio,
- Hib (bakteria powoduj�ca m.in. zapalenie opon m�zgowych, p�uc czy oskrzeli),
- odra,
- �winka,
- r�yczka,
- pneumokoki (szczepienie obowi�zkowe od 2017 roku).
Przeciwnicy szczepionek - dlaczego nie szczepi� swoich dzieci?
Motywacje s�, rzecz jasna, r�ne. G��wn� przyczyn� jest, jak si� wydaje, dezinformacja, teorie spiskowe oraz wierzenie w medyczne mity. W internecie znajduje si� mn�stwo informacji, kt�re - w przewa�aj�cej wi�kszo�ci - nie s� poparte wiarygodnymi badaniami lub w og�le nie maj� podanego �r�d�a. W efekcie dostajemy mn�stwo danych, kt�re po prostu nie s� zgodne z prawd�, a w kt�re �atwo uwierzy� ze wzgl�du na ich atrakcyjno�� (teorie spiskowe brzmi� sensacyjnie, s� ciekawe, o wiele ciekawsze ni� nudne, ale prawdziwe statystyki czy badania). Co wi�cej, w naszych czasach - na szcz�cie - wi�kszo�� chor�b zaka�nych jest w�a�nie dzi�ki szczepieniom zduszanych w zarodku. Nie widzimy przez to katastrofalnych efekt�w tych gro�nych chor�b. Przez to nasza czujno�� jest u�piona - antyszczepionkowcy bardziej boj� si� zwykle niegro�nych efekt�w ubocznych szczepie� ni� samej bardzo gro�nej choroby. Bywa te�, �e rodzice nie szczepi� swoich dzieci, bo tak jest im po prostu wygodniej - nie maj� czasu lub nie jest to dla nich dostatecznie wa�ne.
Czym s� niepo��dane odczyny poszczepienne (NOP)?
Niepo��dany odczyn poszczepienny to ka�da dolegliwo��, kt�ra wyst�puje w wyniku szczepienia. Przyczyny wyst�pienia NOP-u mog� by� r�nie. Najcz�ciej niepo��dane odczyny poszczepienne wynikaj� z indywidualnej odpowiedzi organizmu szczepionego. Zdarza si� jednak, �e szczepionka podana jest w niew�a�ciwy spos�b czy jest z�ej jako�ci. Polscy lekarze maj� obowi�zek zg�aszania ka�dego przypadku NOP-u.
Warto mie� na uwadze, �e nie ka�da dolegliwo�� poszczepienna oznacza zwi�zek przyczynowo-skutkowy ze szczepieniem. Przyk�ad - nieco przejaskrawiony, ale przemawiaj�cy do wyobra�ni: je�li z�amiemy nog� po szczepieniu, nie oznacza to, i� wyst�pi� u nas NOP. Mimo wszystko nie nale�y lekcewa�y� �adnego zaburzenia i ka�d� w�tpliwo�� warto konsultowa� z lekarzem.
Wed�ug teorii spiskowych szczepienia powoduj� autyzm. Jest to, oczywi�cie, nieprawda. Zdegradowany ju� naukowiec Andrew Wakefield w 1998 roku opublikowa� w "The Lancet" sfa�szowane badanie, kt�re mia�o dowodzi� w�a�nie zwi�zku mi�dzy szczepieniami a autyzmem. Na szcz�cie oszustwo odkryto, magazyn "The Lancet" oficjalnie wycofa� si� z publikacji, a powi�zania szczepienia-autyzm jak nie by�o, tak nie ma.
Najcz�ciej wyst�puj�ce niepo��dane odczyny poszczepienne to:
- zmniejszenie apetytu,
- podwy�szona temperatura cia�a,
- dra�liwo��, podenerwowanie,
- senno��, niespokojny sen,
- rumie� w miejscu wstrzykni�cia.
Cz�sto wyst�puj�ce niepo��dane odczyny poszczepienne to:
- wysoka gor�czka (ponad 39 stopni),
- dra�liwo��, podenerwowanie,
- b�l w miejscu wstrzykni�cia,
- rumie� w miejscu wstrzykni�cia,
- stwardnienie/obrz�k w miejscu wstrzykni�cia.
Rzadko wyst�puj�ce niepo��dane odczyny poszczepienne to:
- wymioty,
- biegunka,
- wysypka,
- pokrzywka,
- du�e stwardnienie lub obrz�k w miejscu wstrzykni�cia,
- p�acz,
- obrz�k twarzy,
- duszno�ci,
- drgawki.
Ci�ki przypadek NOP, czyli wstrz�s anafilaktyczny, wyst�puje u maksymalnie trzech os�b na milion dawek szczepionki MMR.
Dlaczego warto szczepi�?
Odpowied� wydaje si� prosta - by chroni� si� przed bardzo gro�nymi chorobami zaka�nymi, kt�re przechodzi si� ci�ko, powoduj� powik�ania, a nawet mog� sko�czy� si� �mierci�. Nie dla wszystkich jednak jest to oczywiste, warto zatem podsumowa� plusy szczepie�.
Przeczytaj: Od pierwszych objaw�w do �mierci min�a nieca�a doba. Rodzice zmar�ego ch�opca ostrzegaj�
Niekt�rzy przeciwnicy szczepie� twierdz�, �e znaczny spadek zachorowalno�ci na choroby zaka�ne wynika z rozwoju naszej higieny, czystej wody i kontrolowanej �ywno�ci. To nieprawda. Oczywi�cie, wszystkie te czynniki s� wa�ne, lecz nie zapobiegaj� zaka�eniom. Dane s� zdecydowanie po stronie szczepie� - wed�ug badaczy rocznie pozwalaj� na unikni�cie nawet sze�ciu milionom zgon�w!
Fakt, �e nie zapadniemy na dan� chorob�, to nie koniec plus�w szczepie�. Unikamy r�wnie� powik�a�, kt�re niejednokrotnie s� niezwykle gro�ne i mog� sko�czy� si� ci�kim kalectwem albo �mierci�. Co wi�cej, szczepienia s� dla organizmu o wiele bezpieczniejsze ni� leki, kt�re trzeba zastosowa�, by pokona� dan� chorob� zaka�n�. I wreszcie - szczepienia to ogromna oszcz�dno�� dla pa�stwa. S� o wiele ta�sze ni� ewentualne leczenie.
Dzi�ki szczepieniom z powierzchni Ziemi ca�kowicie znikn�a ospa prawdziwa. Jeste�my na dobrej drodze do tego, by nigdy wi�cej nie pojawi�o si� tak�e polio.
Skorzysta�am - mi�dzy innymi - z wielu informacji zamieszczonych na stronie szczepienia.pzh.gov.pl.
