Sepsa (posocznica) - co to jest sepsa, co wywo�uje seps�?
Sepsa, czyli gwa�towna, og�lnoustrojowa reakcja organizmu na zaka�enie, mo�e mie� kilka stopni, z kt�rych najci�szy to wstrz�s septyczny, gdy dochodzi ju� do niewydolno�ci wielonarz�dowej, czyli uszkodzenia i upo�ledzenia funkcji najwa�niejszych organ�w w ciele.
Do sepsy mo�e doj�� zar�wno w czasie pobytu chorego w szpitalu, jak i w ka�dym innym miejscu. Sepsa w szpitalu zdarza si� u os�b o obni�onej og�lnej odporno�ci organizmu, po chemioterapii lub radioterapii, u przewlekle chorych, stosuj�cych d�ugotrwa�� antybiotykoterapi�, po operacjach chirurgicznych, a tak�e u os�b cewnikowanych i przebywaj�cych na oddzia�ach intensywnej terapii. Zaka�enia szpitalne wywo�ywane s� najcz�ciej przez bakterie oporne na antybiotyki, takie jak gronkowce, pa�eczki ropy b��kitnej i inne.
Co roku zdarza si� jednak kilkaset przypadk�w sepsy poza oddzia�ami szpitalnymi. Wywo�ywana jest najcz�ciej przez bakterie: Haemophilus influenzae typu B (Hib), Streptococcus pneumoniae (pneumokoki) i Neisseria meningitidis (meningokoki), paciorkowce ropne (Streptococus pyogenes) i pa�eczki Gram-ujemne (np. Salmonella spp.). Najcz�stsze przypadki sepsy pozaszpitalnej to sepsa meningokokowa, kt�ra dotyczy zar�wno dzieci, m�odzie�y, jak i m�odych ludzi. Dzieci do pi�tego roku �ycia natomiast najcz�ciej atakuje bakteria Haemophilus influenzae. Sepsa pneumokokowa tak�e mo�e obj�� dzieci, ale ponadto zdarza si� cz�ciej u os�b starszych, b�d�cych po 50. roku �ycia.
Seps� nie zarazimy si� od drugiej osoby, chocia� mo�emy zarazi� si� sam� bakteri�, kt�ra seps� wywo�a�a. S�k w tym, �e ta sama bakteria, kt�ra wywo�uje seps� u jednej osoby, dla drugiej mo�e by� nieszkodliwa. Nieznany jest mechanizm, kt�ry powoduje, �e u jednych os�b organizm w og�le nie reaguje na dan� bakteri�, a u innych mo�e sta� si� przyczyn� gwa�townej �mierci. I o ile mo�na m�wi� o epidemiach zaka�e� bakteryjnych, na przyk�ad meningokokowych, to nie oznacza to epidemii sepsy, kt�ra jest reakcj� indywidualnego organizmu. Ponadto Haemophilus influenzae i pneumokoki prawie zawsze atakuj� pojedyncze osoby.
Sepsa (posocznica) - kogo dotyka najcz�ciej?
Poza szpitalem sepsa dotyka przede wszystkim ma�e dzieci, osoby w starszym wieku, a tak�e poborowych oraz m�odzie�. Przypadki sepsy w�r�d poborowych powi�zane by�y ze stresem, zm�czeniem i przebywaniem w wi�kszej zamkni�tej grupie, a tak�e z gorszymi warunkami sanitarnymi, dlatego zdarza�y si� cz�ciej na pocz�tku pobytu w wojsku. Je�li chodzi o m�odzie� to, zdaniem epidemiolog�w, jest to wynik stylu �ycia prowadzonego w tym okresie, przebywania w du�ych grupach ludzi i np. wsp�lnego u�ywania naczy�. To wszystko sprzyja rozprzestrzenianiu si� bakterii meningokokowych i zara�aniu si� nowymi szczepami bakterii. Do zaka�e� dochodzi te� podczas poca�unku.
Sepsa (posocznica) - jak rozwija si� zaka�enie?
Sepsa mo�e si� rozwin�� ze zwyk�ego skaleczenia, ropnia, nawet po wyrwaniu z�ba, albo np. przy zapaleniu migda�k�w czy p�uc, je�eli do os�abionego organizmu wnikn� bakterie. Zazwyczaj jednak cia�o potrafi si� obroni� przed zaka�eniami bakteryjnymi. W niekt�rych jednak przypadkach, z nieznanych bli�ej powod�w, dochodzi do nadmiernej reakcji uk�adu immunologicznego na zaka�enie bakteryjne.
Epidemiolodzy szacuj�, �e co trzecia osoba w wieku 11-24 lata jest nosicielem meningokok�w. Bakterie przebywaj� w jamie nosowo-gard�owej i poza organizmem cz�owieka szybko gin�. Je�eli jednak bakteria przedostanie si� do krwi, rozprzestrzenia si� po ca�ym organizmie, osiada w narz�dach i tkankach, gdzie zaczyna si� namna�a�, a nast�pnie rozpada i wytwarza gro�ne dla organizmu substancje. Na te substancje organizm ma w�asn� odpowied�: przeciwcia�a. Czasami jednak reakcja ze strony uk�adu odporno�ciowego jest zbyt gwa�towna, co wywo�uje stan zapalny ca�ego organizmu.
Sepsa (posocznica) - objawy
Na pocz�tku objawy sepsy nie wygl�daj� gro�nie i przypominaj� zwyk�� gryp�, objawiaj�c� si� podwy�szon� temperatur� i b�lem g�owy, mi�ni czy staw�w, przyspieszonym biciem serca i szybszym oddechem. Pierwsze symptomy sepsy mog� wygl�da� te� inaczej i charakteryzowa� si� spadkiem temperatury cia�a poni�ej 36 stopni C, obni�eniem ci�nienia krwi i duszno�ciami. Je�eli jednak do��czaj� si� wymioty, biegunka, �wiat�owstr�t, sztywno�� karku, kt�ra �wiadczy o zaj�ciu opon m�zgowo-rdzeniowych, nale�y natychmiast zareagowa�. Ma�e dzieci, dodatkowo, mog� mie� drgawki, pulsowanie ciemi�czka, brak apetytu. Charakterystyczne dla sepsy meningkokowej jest pojawienie si� wysypki i wybroczyn na ciele. Lekarze proponuj� wtedy wykonanie tzw. testu szklanki. Do zmienionego miejsca na sk�rze nale�y przy�o�y� bok szklanki, lekko nacisn�� i sprawdzi�, czy zaczerwienienie zniknie. Je�eli zaczerwienienie si� utrzymuje, trzeba natychmiast uda� si� po pomoc do lekarza.
Nast�pnie, w zale�no�ci od tego, kt�ry narz�d zosta� zaatakowany, pojawiaj� si� r�ne symptomy, takie jak zatrzymanie moczu, obrz�ki, zaburzenia krzepliwo�ci krwi i inne, �wiadcz�ce o ogarniaj�cym organizm stanie zapalnym. W krwi pojawia si� wielka liczba bia�ych cia�ek (leukocyt�w) i prokalcytoniny. Je�eli nie zostanie podj�te szybkie leczenie dochodzi do wy��czenia z pracy kolejnych zaatakowanych narz�d�w i do �mierci.
Sepsa (posocznica) - leczenie oraz szczepienia
W przypadku sepsy szybkie podj�cie leczenia ratuje �ycie. Pomoc lekarska powinna nadej�� w ci�gu kilku godzin. Na oddziale intensywnej terapii chory dostaje antybiotyki lub inne �rodki farmakologiczne w celu zwalczenia zaka�enia oraz podejmuje si� leczenie przyczynowe (np. usuni�cie ropnia). Walka o �ycie polega te� na podtrzymywaniu funkcji uszkodzonych narz�d�w, np. poprzez dializy, tlenoterapi�,
Ryzyko zachorowania na seps� mo�na zmniejszy� poprzez szczepienia przeciw drobnoustrojom wywo�uj�cym seps�, czyli przeciwko meningokokom, pneumokokom oraz pa�eczkom Hib. Szczepi� mo�na nawet niemowl�ta. Szczepionki nie uchroni� nas przed wszystkimi typami gro�nych bakterii, ale znacznie zmniejsz� ryzyko zachorowania, a w konsekwencji sepsy.
