Dna moczanowa to zesp� chorobowy wywo�any r�nymi przyczynami. U jego podstaw le�y jednak zawsze hiperurykemia, czyli zwi�kszone st�enie kwasu moczowego we krwi. Kwas moczowy jest ko�cowym produktem metabolizmu bia�kowego. W warunkach prawid�owych jest on filtrowany w nerkach i wydalany z moczem. St�enie kwasu moczowego we krwi nie powinno przekracza� 7mg/dl.
Przyczyny dny moczanowej
Dna moczanowa wyst�puje u oko�o 3 proc og�lnej populacji m�czyzn. Kobiety choruj� rzadziej, a pierwsze objawy obserwuje si� najcz�ciej w okresie menopauzy w wieku oko�o 45-50 lat. Wzrost st�enia kwasu moczowego we krwi mo�e mie� charakter pierwotny lub wt�rny. Posta� pierwotna zwi�zana jest z upo�ledzonym wydalaniem kwasu moczowego przez nerki (99 proc.przypadk�w) lub zwi�kszonym jego wytwarzaniem (do 1 proc.przypadk�w).
Hiperurykemia pierwotna ma pod�o�e genetyczne, jednak wyst�pieniu jej objaw�w sprzyja oty�o�� i dieta bogatopurynowa (bogata w podroby, ryby, mi�so, herbat�, kaw�, piwo). Jest to tzw. choroba z dobrobytu. Posta� wt�rna rozwija si� w przebiegu r�nych chor�b podstawowych. W tym wypadku te� wyr�niamy dwa mechanizmy. Jeden polega na zmniejszonym wydalaniu kwasu moczowego i spowodowany jest chorobami nerek, kwasic� mleczanow� lub ketonow�. Mo�e te� by� skutkiem niepo��danym dzia�ania niekt�rych lek�w. Drugi mechanizm zwi�zany jest z nadmiern� produkcj� kwasu moczowego. Najcz�ciej wyst�puje on w wyniku zwi�kszonego rozpadu kom�rek, np. w przebiegu chor�b uk�adu krwiotw�rczego (bia�aczka, niedokrwisto�� hemolityczna) i nowotworach (radio-i chemoterapia).
Dna moczanowa: przebieg i objawy
Klinicznie lekarze wyr�niaj� cztery fazy dny moczanowej:
1. bezobjawowa hiperurykemia - wyst�puje du�o cz�ciej ni� pe�noobjawowa dna moczanowa. Okres trwania tej fazy jest r�ny i nie we wszystkich przypadkach prowadzi do rozwoju dny moczanowej;
2. ostry napad dny moczanowej - pojawia si� nagle, najcz�ciej w nocy. Wywo�uje go zazwyczaj spo�ycie alkoholu lub bogatopurynowego posi�ku, pozostanie na czczo lub rozpocz�cie terapii farmakologicznej. Prowadzi to do wytr�cania si� kryszta��w moczan�w w p�ynie stawowym. Kryszta�y te s� niszczone przez kom�rki uk�adu odporno�ciowego. W wyniku dzia�alno�ci kom�rek �ernych zostaj� uwolnione mediatory zapalne. Objawia si� to najcz�ciej jako bardzo bolesne zapalenie stawu zazwyczaj w obr�bie palucha (podagra), rzadziej dotyczy stawu skokowego i ko�ci st�pu. Towarzyszy temu obrz�k, ucieplenie i zaczerwienienie okolicy dotkni�tego zapaleniem stawu oraz objawy og�lne - gor�czka i os�abienie. Napad ust�puje samoistnie w ci�gu trzech tygodni, jednak nawraca po okresie od p� roku do dw�ch lat;
3. okres mi�dzynapadowy, bez objaw�w mi�dzy napadami;
4. dna moczanowa przewlek�a (guzkowa) - obecnie rzadko spotykana. Rozwija si� u chorych nieleczonych lub leczonych nieprawid�owo. Guzki dnawe mog� dotyczy� tkanek mi�kkich
i lokalizuj� si� wtedy na paluchu, �okciu, pi�cie lub ma��owinie usznej. Obserwowane s� te� guzki kostne w okolicy obj�tych chorob� staw�w. Cz�sto w postaci przewlek�ej dochodzi do niewydolno�ci nerek na skutek kamicy lub nefropatii moczanowej;
Dna moczanowa: diagnostyka
Bardzo wa�ny w diagnostyce dny moczanowej jest wywiad rodzinny. Pozwala bowiem na wst�pne ustalenie, czy mamy do czynienia z postaci� pierwotn� o pod�o�u genetycznym, czy z postaci� wt�rn� w przebiegu chor�b og�lnych. Nale�y te� wykona� badania laboratoryjne i oznaczy� st�enie kwasu moczowego w surowicy krwi i w wydalanym moczu. W czasie trwania ostrego napadu dny moczanowej pomocne jest r�wnie� badanie morfologiczne krwi ukazuj�ce stopie� zaawansowania stanu zapalnego. Do obrazowania okolicy zmienionych chorobowo staw�w, chrz�stek i ko�ci, a tak�e guzk�w dnawych s�u�� badania promieniowaniem rentgenowskim, rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa. Czasami, w celu lepszej diagnostyki, wykonywane jest badanie p�ynu stawowego. Lekarze sprawdzaj� czy zawiera on kryszta�y moczanu sodu, i czy posiada charakter zapalny. Wykonuj� te� posiew p�ynu w kierunku diagnostyki zaka�enia bakteryjnego. Powstaj�ce w przebiegu dny moczanowej guzki mog� te� by� wyci�te chirurgicznie i poddane ocenie histopatologicznej.
Dna moczanowa: dieta
W�a�ciwa dieta zapobiega hiperurykemii, co jest bardzo istotne w rozwoju dny moczanowej. Podstawowymi zasadami s�:
- zwalczanie oty�o�ci;
- stosowanie diety ubogopurynowej (zalecane spo�ycie mleka i produkt�w mlecznych niskot�uszczowych, za� unikanie spo�ywania podrob�w, mi�sa, ryb, kawy, herbaty, piwa);
- podawanie du�ej obj�to�ci p�yn�w (co najmniej 1,5l na dzie�)
- zaniechanie picia alkoholu i palenia tytoniu.
Leczenie dny moczanowej
W ostrym napadzie dny moczanowej stosowane s�:
- kolchicyna - jest alkaloidem ro�linnym, kt�rego dzia�anie polega na hamowaniu aktywno�ci kom�rek zapalnych w chorej tkance. Do�� cz�sto wywo�uje dzia�ania niepo��dane m.in. dolegliwo�ci �o��dkowo-jelitowe i uporczywe biegunki. Nie pozwalaj� one na d�ugotrwa�e stosowanie leku w odpowiednio wysokich dawkach. Terapia kolchicyn� jest przeciwwskazana w przypadku chor�b w�troby i w ci��y. Dodatkowo, po zako�czeniu terapii tym lekiem, konieczne jest zapobieganie zaj�ciu w ci��� przez kolejne p� roku;
- niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) - podawane w wysokich dawkach dzia�aj� przeciwzapalnie i przeciwb�lowo. Zalecany jest diklofenak ze wzgl�du na bardzo dobre przenikanie do staw�w. Natomiast popularna aspiryna (kwas acetylosalicylowy) jest przeciwwskazana, gdy� zwi�ksza st�enie kwasu moczowego we krwi;
- glikokortykosteroidy - podawane dostawowo, a w przypadku przeciwwskaza� do niesteroidowych lek�w przeciwzapalnych doustnie;
- kanakinumab - ludzkie przeciwcia�a przeciwko mediatorom zapalnym. Lek stosowany
u chorych z cz�stymi napadami niepoddaj�cymi si� tradycyjnemu leczeniu.
W leczeniu postaci przewlek�ej dny moczanowej wykorzystuje si�:
- leki zmniejszaj�ce st�enie kwasu moczowego:
- leki hamuj�ce produkcj� kwasu moczowego, tzw. urykostatyki (np. Allopurynol)
- leki moczop�dne- zwi�kszaj� wydalanie kwasu moczowego z moczem
(np. Benzbromaron, Probenecyd)
