Jak pom�c dziecku z ADHD i innymi zaburzeniami zachowania? Zapytaj naszych ekspert�w na forum.
Wcale nie ka�de energiczne, ruchliwe i roztrzepane dziecko jest nadpobudliwe. A nawet je�li jest, to mo�esz mu pom�c. Nadpobudliwo�� ujawnia si� zazwyczaj przed pi�tym rokiem �ycia, najp�niej przed si�dmym. W jaki spos�b - podajemy w tabeli obok. Je�eli w opisanych zachowaniach rozpozna�a� swoje dziecko, nie spiesz si� jednak ze stawianiem diagnozy. Czy tw�j kilkulatek zawsze zachowuje si� w ten spos�b? Je�li objawy wyst�puj� tylko w jednej sytuacji (na przyk�ad tylko w domu lub tylko w przedszkolu), warto poszuka� przyczyn z�ego zachowania w otoczeniu, a nie w dziecku.
Je�li objawy nie zale�� od okoliczno�ci, malec prawdopodobnie rzeczywi�cie cierpi na ADHD.
Nadmiar bod�c�w
M�zg dzieci nadpobudliwych funkcjonuje inaczej ni� m�zg dzieci zdrowych. Zaburzone s� w nim procesy analizy i syntezy, czyli te, kt�re zdrowemu cz�owiekowi pomagaj� odbiera� i porz�dkowa� wra�enia dop�ywaj�ce z otaczaj�cego nas �wiata.
Dziecko nadpobudliwe psychoruchowo jest bombardowane przez bod�ce, w kt�rych nie mo�e si� po�apa�. Jego �wiat wewn�trzny jest chaotyczny i niespokojny. Kiedy rano ubiera si� w swoim pokoju, tak samo wyra�nie s�yszy g�os mamy, jak i autobus odje�d�aj�cy z przystanku pod domem. Oba te bod�ce s� r�wnie wa�ne i nie wiadomo, na kt�rym si� skupi�. Autobus odje�d�a, mama m�wi, �e trzeba si� ubiera�, a w �azience kto� w�a�nie odkr�ci� kran. Za du�o tego wszystkiego.
Porz�dek i zrozumienie
Przede wszystkim dziecko potrzebuje od ciebie zrozumienia. Jest mu zdecydowanie trudniej ni� wi�kszo�ci r�wie�nik�w. Pami�taj, �e jego k�opoty z zachowaniem - ci�kie dla otoczenia - s� r�wnie� powa�nym utrudnieniem dla niego samego. Nie�atwo mu znale�� przyjaci�, osi�gn�� sukces w szkole, us�ysze� pochwa�� od rodzic�w. Takie dziecko �yje w �wiecie wewn�trznego niepokoju, dlatego jego �wiat zewn�trzny powinien by� bardzo uporz�dkowany. Spr�buj mu w tym pom�c.
Wprowad� rutyn�. Wi�kszo�� dzieci lubi sta�y rytm dnia - znane pory wstawania, posi�k�w, obowi�zk�w i k�adzenia si� spa�. Nie mo�na doprowadza� tego do absurdu, ale dzieciom nadpobudliwym rutyna daje poczucie bezpiecze�stwa.
Ograniczaj bod�ce. Dziecko �atwo si� rozprasza, staraj si� wi�c, by dom by� spokojny. Unikaj puszczania g�o�nej muzyki, zapraszania wielu go�ci naraz, ogranicz przesiadywanie przed telewizorem czy komputerem. Dbaj o to, by dziecko robi�o jedn� rzecz naraz - kiedy czyta, niech nie je itd.
M�w jasno. Zamiast og�lnego: "Zn�w nie posprz�ta�e� w pokoju", powiedz raczej: "Po�ciel ��ko". Zamiast: "Ale z ciebie niezdara", powiedz: "Trzymaj kubek za ucho". I nie dawaj dziecku zbyt du�o mo�liwo�ci wyboru.
Planuj. Dzieci nadpobudliwe wytr�ca z r�wnowagi to wszystko, co jest nag�e. Dlatego dobrze jest w domu wprowadzi� zwyczaj planowania dnia. Ju� po �niadaniu mo�na ustali�, gdzie idziecie na spacer, co b�dzie na obiad, co robicie po po�udniu.
B�d� cierpliwa. To nie�atwe, ale awantury i kary tylko wzmagaj� napi�cie. Staraj si� chwali� i zach�ca� dziecko do tego, co mu si� udaje, a ignoruj wyg�upy (w granicach zdrowego rozs�dku).
Zadbaj o jego miejsce do pracy. Kiedy dziecko idzie do szko�y, powinno mie� jasne, uporz�dkowane (z ma�� ilo�ci� przedmiot�w dooko�a) miejsce pracy. Najlepszy b�dzie jasny blat, lampa i dwa pojemniki - na kredki i na d�ugopisy.
B�d� elastyczna. Wypr�bowane metody wychowawcze mog� zawie��. Dziecko nadpobudliwe wymaga np. ustalenia jasnych regu� ("obiad je si� przy stole"), ale nadmierny rygoryzm cz�sto daje skutki odwrotne do zamierzonych. Czasem warto pozwoli� na kr�tk� przerw� w posi�ku.
Nie obwiniaj si�. Nic dziwnego, �e maj�c w domu wulkan energii, czasem i ty stajesz si� impulsywna i zdarzaj� ci si� uczucia dalekie od macierzy�skich. Je�li kiedy� zareagujesz agresj�, spr�buj sobie wybaczy�. Po prostu przepro� dziecko i dzia�aj dalej. Je�eli napady furii zdarzaj� ci si� cz�ciej, zwr�� si� o pomoc do kogo� z rodziny lub do fachowca.
Metody leczenia
Je�li podejrzewasz u swojego dziecka nadpobudliwo�� psychoruchow�, skontaktuj si� z psychiatr�. Znajdziesz go w poradni zdrowia psychicznego w twojej miejscowo�ci (nie musisz mie� skierowania od lekarza rodzinnego). Pom�c dziecku mo�e te� psycholog, ale on nie przepisze lek�w. Je�eli specjalista potwierdzi twoj� diagnoz�, zaleci odpowiedni� terapi�. W zale�no�ci od typu zaburze� stosuje si�:
psychoterapi� indywidualn�,
farmakoterapi�,
�wiczenia koncentracji uwagi i pami�ci,
terapi� rodzinn�,
reedukacj� (je�li pojawi� si� problemy w czytaniu i pisaniu).
Objawy nadpobudliwo�ci z wiekiem malej�, a w miar� jak dziecko staje si� coraz bardziej dojrza�e, coraz lepiej radzi sobie ze swoimi ograniczeniami.
Charakterystyczne objawy ADHD
Dziecko nadpobudliwe ma problemy z koncentracj�, jest nadmiernie ruchliwe i impulsywne i w zwi�zku z tym ma k�opoty w relacjach z kolegami. Jak to si� objawia w �yciu codziennym?
Brak koncentracji
s�ucha nieuwa�nie
nie jest w stanie skupi� si� na szczeg�ach
bardzo �atwo si� rozprasza
nie pami�ta, co mia�o zrobi�
jest ma�o spostrzegawcze
cz�sto "buja w ob�okach"
w �rodku zdania zapomina, o czym m�wi�o
Impulsywno��
trudno mu si� pohamowa�
wyrywa si� z odpowiedzi�, zanim zostanie zadane pytanie
�atwo, bez zastanowienia akceptuje cudze pomys�y
cz�sto przerywa innym
podejmuje pochopne decyzje
wydaje si� agresywne
Nadmierna ruchliwo��
nie jest w stanie usiedzie� w miejscu
ma cz�sto nerwowe ruchy r�k albo n�g
nie umie spokojnie bawi� si� ani odpoczywa�
cz�sto jest nadmiernie gadatliwe i ha�a�liwe
robi rzeczy ryzykowne, nie umiej�c przewidzie� konsekwencji
wieczorem ma k�opoty z za�ni�ciem
K�opoty w relacjach z dzie�mi
ma nie najlepsz� pozycj� w grupie, cz�sto jest samotne
nie potrafi akceptowa� przegranej
ma sk�onno�� do koncentrowania uwagi na sobie
jest zazwyczaj niepewne i nie�mia�e, ma z�e zdanie na w�asny temat
nie umie czeka� na swoj� kolej
Pomoc serio i p�serio
�ycie z dzieckiem nadmiernie impulsywnym b�d� nadmiernie aktywnym wymaga od nas nieustaj�cej uwagi i inwencji.
Okazuje si�, �e s� proste sposoby. kt�re mog� (powoli, ale do�� skutecznie) przynajmniej troch� pom�c dziecku.
Je�eli chcesz, by dziecko pami�ta�o o zamykaniu drzwi lod�wki, przyklej na drzwiach karteczk� z napisem: "Zamknij mnie".
Je�eli chcesz, by nauczy�o si� powstrzymywa� przerywanie rozmowy, ustal z nim specjalny kod, kt�ry b�dzie oznacza� "nie przerywaj". To mo�e by� palec na ustach albo jaki� tylko wam znany sygna�.
Kiedy m�wisz do dziecka, kucnij, aby by� na jego poziomie, i staraj si�, by patrzy�o ci w oczy.
Je�li umie pisa�, popro�, by gdy jeste� zaj�ta, pisa�o na kartce, o czym chce porozmawia�.
Mo�esz zacz�� uczy� je przewidywania konsekwencji zdarze�, bawi�c si� w "co by by�o, gdyby...". Wtedy dziecko �wiczy wyobra�anie sobie rozmaitych mo�liwo�ci.
Staraj si� m�wi� do dziecka o tym, co mo�e zrobi� ("sp�jrz do zeszytu", "si�d� na krze�le"), zamiast m�wi� o tym, �eby co� przesta�o robi� ("przesta�", "uspok�j si�").
10 pr�b twojego nadpobudliwego dziecka
1. Pom� mi skupi� si� na jednej czynno�ci.
2. Potrzebuj� wiedzie�, co si� zdarzy za chwil�.
3. Poczekaj na mnie, pozw�l mi si� zastanowi�.
4. Jestem w kropce, nie potrafi� tego zrobi� - poka� mi wyj�cie z tej sytuacji.
5. Chcia�bym od razu wiedzie�, czy to, co robi�, jest zrobione dobrze.
6. Dawaj mi tylko jedno polecenie na raz.
7. Przypomnij mi, �ebym si� zatrzyma� i pomy�la�.
8. Dawaj mi ma�e porcje pracy do wykonania, kiedy cel jest daleko - gubi� si�.
9. Chwal mnie cho� raz dziennie, bardzo tego potrzebuj�.
10. Wiem, �e potrafi� by� m�cz�cy, ale czuj�, jak rosn�, kiedy okazujesz mi, �e mnie kochasz!
