Charakterystyka postaci to forma wypowiedzi, kt�ra ma na celu prezentacj� postaci rzeczywistej lub literackiej. Jest to zar�wno opis jej wygl�du zewn�trznego, jak i cech wewn�trznych (czym r�ni si� od opisu postaci). Analizie podlega r�wnie� zachowanie, charakter, intelekt, styl �ycia czy pogl�dy. Zako�czenie charakterystyki powinno zawiera� opini� i w�asne odczucia na temat opisywanej postaci.
Charakterystyka postaci - podzia�
Charakterystyk� postaci, ze wzgl�du na jej obiekt, dzieli si� na:
- indywidualn� - to prezentacja jednej postaci,
- zbiorow� - to prezentacja grupy ludzi, �rodowiska spo�ecznego,
- por�wnawcz� - to zestawienie przynajmniej dw�ch postaci w celu ukazania r�nic i podobie�stw,
- autocharakterystyk�. To pr�ba przedstawienia samego siebie.
Ze wzgl�du na form� realizacji charakterystyk� postaci mo�na podzieli� na:
- charakterystyk� bezpo�redni� - formu�owan� wprost przez podmiot literacki,
- charakterystyk� po�redni�, kt�ra jest zawarta w s�owach i my�lach samej postaci lub opiniach innych bohater�w, na podstawie kt�rej czytelnik sam mo�e wyda� swoj� opini�.
Jak napisa� charakterystyk�. Plan i elementy charakterystyki
Jak napisa� charakterystyk�? Bardzo wa�na jest przemy�lana koncepcja ca�o�ci, kt�rej filarami s�: plan charakterystyki oraz elementy charakterystyki.
Charakterystyk� pisze si� wed�ug �ci�le okre�lonego, ale uniwersalnego planu, kt�ry obejmuje:
- wst�p,
- rozwiniecie,
- zako�czenie.
Charakterystyka postaci - wst�p
Wst�p, kt�ry zajmuje pierwszy akapit, to przedstawienie postaci i prezentacja bohatera. Tu pada jego imi�, nazwisko, podaje si� wiek, zaw�d, miejsce zamieszkania, opisuje sytuacj� rodzinna, wskazuje tytu� i autora ksi��ki, je�li bohaterem jest posta� literacka.
Charakterystyka postaci - rozwini�cie
Rozwini�cie to g��wna i najbardziej obszerna cz�� charakterystyki. Nale�y w niej opisa� wygl�d zewn�trzny, czyli stworzy� portret bohatera. Co powinno si� w nim znale��? Trzeba wspomnie� o takich cechach wygl�du postaci jak wzrost, budowa cia�a, kolor w�os�w, kszta�t i rysy twarzy (a tak�e detale, takie jak oczy, usta, nos).
Wa�ne jest tak�e og�lne wra�enie i wskazanie, jaki jest opisywany bohater (na przyk�ad elegancki, sympatyczny, wynios�y, tajemniczy). Opis wygl�du zewn�trznego, tak zwana charakterystyka zewn�trzna, powinien tak�e uwzgl�dnia� cechy wyr�niaj�ce opisywan� posta�, na przyk�ad spos�b poruszania si�, mimik� czy styl ubierania si�.
Rozwini�cie charakterystyki postaci powinno zawiera� opis nie tylko cech zewn�trznych, ale i szeroko rozumianych cech wewn�trznych. Konieczne s� informacje o usposobieniu bohatera, jak r�wnie� wzmianki o cechach charakteru czy intelektu, sposobie zachowania, zainteresowaniach, umiej�tno�ciach i wyznawanych warto�ciach oraz pogl�dach. Tak zwana charakterystyka wewn�trzna powinna na przyk�ad opisywa�:
- jakie posta� ma zalety i wady, co wyr�nia jej charakter,
- w jaki spos�b si� zachowuje, jak traktuje innych,
- czy ma jakie� przyzwyczajenia czy powiedzonka,
- jakie ma zdolno�ci, na czym si� dobrze zna, czym si� interesuje,
- jaki wyznaje �wiatopogl�d, co jest jej �yciowym celem, co jest dla niej w �yciu wa�ne.
Warto stosowa� s�ownictwo bogate, oceniaj�ce, charakteryzuj�ce. Nie wolno zapomina� o �rodkach stylistycznych, takich jak por�wnania, metafory, uosobienia czy epitety.
Charakterystyka postaci - zako�czenie
Zako�czenie to ostatnia cz�� charakterystyki. Powinno zawiera� opini� i w�asne odczucia osoby pisz�cej prac� na temat opisywanej postaci. Autor powinien pokaza�, jak postrzega bohatera charakterystyki, za co j� podziwia b�d� pot�pia, co o niej my�li. Wa�ne, by pokaza�, co jej si� w niej podoba, a co irytuje. Jak ocenia jej post�powanie.
Charakterystyka postaci - najcz�stsze b��dy
Napisanie dobrej charakterystyki nie jest proste, wymaga bowiem zar�wno trzymania si� za�o�onego planu, jak i rzetelnego przygotowania do opisywania postaci. Charakterystyka postaci, dzi�ki swojej szczeg�lnej kompozycji, elementom oraz strukturze - jak zauwa�a Miros�aw Grzeg�rzek z Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie - uczy obserwacji, wnioskowania, precyzji, uzasadniania i warto�ciowania. W kontek�cie wymaga� wsp�czesnego �wiata stanowi prototyp sieci gatunk�w szkolnych rozwijaj�cych umiej�tno�� autoprezentacji.
Najcz�stsze b��dy pojawiaj�ce si� podczas pisania charakterystyki postaci to:
- skupienie si� na wygl�dzie zewn�trznym, pomini�cie charakterystyki wewn�trznej, czyli napisanie opisu postaci, nie charakterystyki,
- pisanie nie na temat,
- brak przemy�lanej koncepcji ca�o�ci, brak realizacji planu charakterystyki,
- brak oceny postaci,
- ubogie s�ownictwo, cz�ste powt�rzenia, brak sp�jno�ci,
- b��dy gramatyczne, b��dy ortograficzne i b��dy interpunkcyjne.
