Wysoka wra�liwo�� jest czym� innym ni� nie�mia�o��, introwersja, "wolne rozgrzewanie si�", zahamowanie czy wysoka l�kliwo�� - cechy dobrze zbadane i opisane w psychologii. Ludzie wysoko wra�liwi - zar�wno dzieci, jak i osoby doros�e - przejawiaj� wyra�n� sk�onno�� do refleksji, maj� trudno�ci z podejmowaniem decyzji (wynikaj�ce z uwzgl�dniania w tym procesie wszystkich, nawet najmniej prawdopodobnych opcji), a tak�e wolno przyzwyczajaj� si� do nowych sytuacji (ze wzgl�du na konieczno�� przyjrzenia si� wszystkim aspektom). �atwo ulegaj� nadmiernemu pobudzeniu, gdy� zauwa�aj� wszystko, co nowe, i my�l� o tym znacznie intensywniej ni� inni. Cz�sto du�o silniej odbieraj� odczucia p�yn�ce z cia�a, a niezaspokojenie podstawowych potrzeb (g��d, pragnienie, niewyspanie) powoduje u nich wyra�ne pogorszenie funkcjonowania.
Dzieci o wysokiej wra�liwo�ci cechuje reaktywno�� emocjonalna po��czona z siln� empati�. Wysoko wra�liwe dziecko jest jak ksi�niczka na ziarnku grochu, kt�ra przez siedem mi�ciutkich materacy naprawd� czuje uwieraj�ce ziarenko, ale nie zawsze ci o tym powie, bo nie chce ci� zrani�, kiedy widzi, �e jeste� w nie najlepszym nastroju.
Portret wra�liwca
Przeprowadzono ju� wiele bada� w tym obszarze. Ludzie, kt�rzy s� wysoko wra�liwi, s� tacy za spraw� specyficznej konstelacji uk�adu nerwowego. Wysoka wra�liwo�� nie jest czym�, czego si� nauczyli. Kwestionariusze do diagnozy wysokiej wra�liwo�ci zawieraj� takie charakterystyki, jak:
- ma bogate i z�o�one �ycie wewn�trzne;
- g��boko porusza go sztuka i muzyka;
- �atwo si� przeci��a;
- ma trudno�ci z wykonywaniem zadania pod presj� czasu;
- �atwo zauwa�a nastroje innych ludzi i ulega tym nastrojom;
- jest wra�liwy na b�l, kofein� i g��d;
- jest skupiony na wra�eniach p�yn�cych z cia�a;
- �atwo zauwa�a nawet subtelne zmiany nat�enia bod�c�w.
Uk�ad nerwowy dzieci wysoko wra�liwych jest hiperreaktywny, co przyczynia si� do zwi�kszenia reaktywno�ci emocjonalnej, obni�enia progu rejestrowania informacji sensorycznych (np. osobie przeszkadza ha�as lub jasne �wiat�o) oraz zwi�kszenia �wiadomo�ci subtelno�ci bod�ca (np. osob� mog� dra�ni� delikatne, pojawiaj�ce si� na chwil� zapachy). Obszary m�zgu powi�zane z wysok� wra�liwo�ci� w du�ym stopniu pokrywaj� si� z obszarami, kt�re odpowiadaj� za empati�. Wysoka wra�liwo�� jest cech� wrodzon�, zwi�zan� z temperamentem, uwarunkowan� neurologicznie i powi�zan� z wi�ksz� pobudliwo�ci� kom�rek nerwowych. To dlatego wysoko wra�liwe dzieci przejawiaj� wi�ksz� wra�liwo�� na bod�ce fizyczne, emocjonalne i spo�eczne.
Dobre i�z�e strony
Naukowcy powi�zali omawian� w�a�ciwo�� z wieloma pozytywnymi cechami, takimi jak kreatywno��, empatia i wra�liwo�� artystyczna. Nic wi�c dziwnego, �e wysoka wra�liwo�� wyst�puje cz�ciej u artyst�w.
Jednocze�nie osoby przejawiaj�ce t� cech� s� szczeg�lnie wra�liwe na wp�ywy �rodowiska. Wysoko wra�liwe dzieci mog� by� bardziej nara�one na depresj�, je�li dorastaj� w niesprzyjaj�cym otoczeniu.
Niewra�liwo�� wydaje si� niezbyt po��dan� cech�. Jednak wysoka wra�liwo�� r�wnie� niekiedy przeszkadza w �yciu. Wsp�czesny �wiat z jego szybko zmieniaj�cymi si� wymaganiami zdaje si� oczekiwa� od nas raczej umiarkowanej wra�liwo�ci. Ludzi niewra�liwych uczymy empatii, uwa�no�ci czy inteligencji emocjonalnej, natomiast „nadwra�liwc�w” staramy si� wyposa�y� w grub� sk�r�, aby byli rozwa�niejsi, mniej emocjonalni i odporniejsi na stres.
Przede wszystkim akceptacja
Bycie rodzicem wysoko wra�liwego dziecka jest wyzwaniem, kt�remu cz�sto towarzyszy ch�� ochrony i szczeg�lnej troski. Czasem mo�e te� by� �r�d�em z�o�ci czy frustracji, szczeg�lnie gdy nie do ko�ca rozumiemy mechanizmy stoj�ce za zachowaniem naszego dziecka.
Aby dziecko rozwija�o si� harmonijnie i mog�o wykorzysta� ca�y sw�j potencja�, otoczenie musi zaakceptowa� jego mo�liwo�ci biologiczne i dopasowa� si� do nich. Zach�canie dziecka do tego, �eby by�o �mielsze i twardsze, czy �eby mniej przejmowa�o si� wszystkim, co je spotyka, mo�e przyczyni� si� do wzrostu poziomu l�ku i obni�enia samooceny, a tak�e do pojawienia si� poczucia, �e dziecko nie mo�e by� akceptowane takie, jakie jest.
Nie oznacza to jednak, �e nie mamy wspiera� naszego dziecka czy towarzyszy� mu w trudno�ciach. Szczeg�lnie istotne jest rozwijanie samodzielno�ci i poczucia sprawstwa. Pokazuj mu te� wszystkie zalety bycia osob� wysoko wra�liw�. Naucz dziecko rozpoznawa�, nazywa� oraz w bezpieczny i akceptowalny spo�ecznie spos�b prze�ywa� silne emocje, aby poczu�o si� samodzielne i kompetentne. Ucz je odmawiania i pokazuj mu, �e nie musi zaspokaja� wszystkich potrzeb otoczenia.
Dziecko wysoko wra�liwe mo�e wypada� gorzej, kiedy funkcjonuje pod presj� czasu lub gdy jest obserwowane czy oceniane GETTY IMAGES
Przyjazne otoczenie
Dziecko wysoko wra�liwe mo�e wypada� gorzej, kiedy funkcjonuje pod presj� czasu lub gdy jest obserwowane czy oceniane, np. przez grup�. Je�li potrzebuje wi�cej czasu, aby wykona� polecenie, to poganianie, ocenianie czy okazywanie zniecierpliwienia nie pomog� - zwi�ksz� i tak ju� du�e pobudzenie dziecka, co uniemo�liwi nie tylko sprawne wykonanie zadania, ale i komunikacj�. Nie naciskaj na dziecko, ale te� nie zniech�caj go do aktywno�ci; cierpliwie wspieraj je i towarzysz mu, je�li tego potrzebuje, w stawianiu czo�a nowym wyzwaniom. Rozmawiaj z nim o tym, czym jest wysoka wra�liwo�� i jak mo�e wp�ywa� na jego funkcjonowanie. Wsp�lnie wypracujcie metody, kt�re pomog� dziecku radzi� sobie w trudnych dla niego sytuacjach.
Ka�de dziecko jest wyj�tkowe
Przyjrzyj si� swojemu dziecku. Sp�jrz na nie w nowy spos�b. Spr�buj opisa� je bez odwo�ywania si� do specyficznego kontekstu twojej rodziny (np. "Tak jak ja nie lubi g�o�nej muzyki" czy "Zupe�nie inaczej ni� ja nie potrzebuje innych dzieci do zabawy").
Postaraj si� odpowiedzie� na nast�puj�ce pytania:
- Kim jest ten cz�owiek?
- Co lubi, a czego nie lubi?
- Co jest jego mocn� stron�, a w czym potrzebuje wsparcia?
- Czego si� boi?
- Co sprawia mu prawdziw� przyjemno��?
- Kiedy odczuwa zak�opotanie, a kiedy jest z siebie dumny?
Taka bezstronna obserwacja, podobnie jak rejestracja kamer�, mo�e u�atwi� odpowied� na pytanie, jakie metody najlepiej pomagaj� twojemu dziecku rozwija� si� w danym (okre�lonym tu i teraz) momencie. To ty najlepiej wiesz, czy w przypadku twojego dziecka lepiej sprawdza si� tzw. wychowanie bez granic, czy te� np. m�dry system regu� i konsekwencji.
Wysoce wra�liwi... rodzice
Mo�e si� zdarzy�, �e rozpoznasz wysok� wra�liwo�� u siebie. Co robi� w takiej sytuacji?
- Ogranicz liczb� intensywnych bod�c�w w swoim otoczeniu.
- Ogranicz liczb� zada�.
- Unikaj wypalenia, wypatruj�c jego wczesnych objaw�w, takich jak poczucie przyt�oczenia i niepok�j.
- Przelej my�li i g��bokie emocje na papier, aby nie anga�owa�y zanadto m�zgu.
- Spr�buj medytacji uwa�no�ci, zw�aszcza by poradzi� sobie z du�� wra�liwo�ci� na b�l.
- Wykorzystaj swoj� kreatywno��: rysuj, koloruj, pisz.
- Wykorzystaj predyspozycj� do wi�kszej empatii w celu wzmocnienia swoich relacji.
- Poczuj si� komfortowo w swojej "wra�liwej sk�rze", b�d� dumny ze swojej wra�liwo�ci i nigdy si� jej nie wstyd�.
- B�d� szczery w kwestii wysokiej wra�liwo�ci, szczeg�lnie w bliskich relacjach.
Polecamy
O tym, jak wspiera� w rozwoju wra�liwe dziecko, przeczytacie w ksi��ce Elaine Aron "Wysoko wra�liwe dziecko" wydanej niedawno przez Gda�skie Wydawnictwo Pedagogiczne.
To tak�e mo�e ci� zainteresowa�:
