Waldemar Hansen

Lata temu, gdy kilka, kilkanaście, kilkadziesiąt filmów indyjskich obudzilo we mnie pasję do Indii, "Pawi tron" i "Indie" Bashama były pierwszymi książkami, które stanęły na moich półkach, dziś już w otoczeniu kilkuset innych o Indiach. Czytałam je w lipcu w 2006 roku Lubkowie nad jeziorem. Pięć lat przed pierwszą podróżą do Indii. Teraz mam za sobą cztery podróże i znów w Lubkowie otworzyłam "Pawi tron", by jeszcze raz zanurzyć się w historię krwawych waśni rodzinnych Mogołów. Czytając ją trudno mi było się od niej oderwać. Czytałam prawie do rana, a po przebudzeniu cieszyłam się, że jeszcze tyle z 458- stronicowej książki przede mną. Barwne postacie, wartka akcja, wybieganie w znaną przecież autorowi z historii przyszłość, która bohaterów wkrótce dramatycznie zaskoczy. Współczucie, jakie żywilam do poety i mistyka Dary bez szans w starciu z pozbawiajacym go tronu wojowniczym bratem Aurangzebem. "Pawi tron" zajmuje się historią trojga z sześciu Wielkich Mogołów muzułmańskich cesarzy rządzących Indiami od 1525 roku. Dźahangir, Szahdźahan i Aurangzeb. Poprzedzili ich: potomek Timura i Dżyngischana - Babur, jego syn Humajun i jego wnuk Akbar. Syn Akbara Salim, który wstąpiwszy na tron przyjmie imię Dźahangir był pierwszym, który dążąc do władzy próbuje bezskutecznie obalić swego ojca. Ta historia powtórzy się z nim i jego synem Chusru. Obie próby zawładnięcia tronem ojca się nie udały, w przypadku Chusru zakończyły się dramatycznie oślepieniem i śmiercią syna, niemniej w trzecim pokoleniu dwuznaczny przykład przemocy zakończył się wątpliwym sukcesem. Aurangzeb zdobył tron uwięziwszy ojca, zabijając braci. Utraciwszy jedność między muzułmanami a hindusami pokoleniami budowaną przez jego przodków od Akbara począwszy. W swej książce, do której Waldemar Hansen dziesięć lat zbierał materiały, pisze on, że Aurangzeb swoją nietolerancją i fanatyzmem religijnym stworzył podwaliny dla brytyjskich rządów nad Indiami, opartych na podtrzymywaniu podziałów, a potem w 1947 roku przygotowaniu rozerwania subkontynentu subkontynentu na Indie i muzułmański Pakistan. Czytam tę historię w uzupełnieniu "A Brief History of the Great Moghuls" Gascoigne'a i "Delhi a Novel" Khushwanta Singha. Szukając wiedzy potrzebnej mi do przedstawienia w książce o podróży po Indiach północno - zachodnich bohaterów związanych z odwiedzanymi miejscami: stolicami Mogołów Agrą i Delhi, a także twierdzą Gwalior, w której umierali więzieni rywale do władzy: bracia i synowie zwycięzcy. Gdy teraz czytam "Pawi tron" rozczarowują mnie marne ilustracje znanych mi już dziś i obfotografowanych przeze mnie miejsc, czy też oglądanych w muzeach ciekawych miniatur mogolskich. Uderza fakt, że Salim otworzył drzwi nowemu typowi doświadczeń atakując swego ojca Akbara. Jego przykład powtórzył wobec niego jego syn, a potem wobec jego syna wnuk. Przy czym w dwóch ostatnich pokoleniach cesarz nierówno podzielil swoją miłość i doświadczył potem przemocy od niekochanego syna . W wielu rodzinach dochodzi do nierównego podziału miłości. Na widok jednego syna ojciec się rozjaśnia, na widok drugiego mrocznieje. Na szczęście ten zazdroszczący, jak Kain Ablowi, nie ma możliwości ruszyć przeciwko niemu zbrojnie armią wyposażoną w setki słoni. Mottem do "Pawiego tronu" jest przysłowie Wschodu "Dwunastu derwiszów może spać pod jedną derką, ale dla dwóch królów jedno królestwo jest za małe". Punktem wyjścia do książki jest Taj Mahal - muzułmański symbol dziś prohinduskich Indii. Grobowiec ukochanej żony, matki 14 -dzieci, wśród których czterech synów którzy osiągnęli wiek dojrzały, zmierzy się ze sobą w krwawej walce o tron żyjącego jeszcze ojca. Książkę podzielono na 4 części: - Duma i korona (o panowaniu syna Akbara Dźahangira) - Portret rodzinny (wokół rodziny cesarskiej syna Dźahangira Szahdźahana, twórcy Taj Mahalu) - Wojna sukcesywna (jeszcze za życia Szahdźahana wojna o jego tron toczona między czwórką jego synów: pierworodnym, ulubieńcem cesarza Darą i młodszymi Muradem, Szudżą i Aurangzebem) - Upadek dynastii Timurydów (panowanie Aurangzeba, czas nietolerancji religijnej, rosnącego podziału między hindusami a muzułmanami). Żywo napisaną opowieść autor nasycił cytatami z pamiętników, listów bohaterów opowieści. Ciekawym dodatkiem jest imponująca bibliografia. Indie są niezależne od zaledwie 73 lat, przedtem doświadczyły 180 lat panowania Brytyjczyków, przedtem 200 lat panowania Mogołów, muzułmańskich najeźdźców, wśród których jednak przynajmniej pierwszych pięciu stworzyło hindusko- muzułmańską kulturę, dzięki której słusznie nazwano ich Wielkimi Mogołami.