Ira Berlin

Człowiek człowiekowi człowiekiem * Niewolnictwo jest stare jak ludzkość. Proceder szczególnie kwitł w starożytności. Potem oficjalnie w Europie przycichł (czymże był jednak ustrój feudalny jak nie quasi niewolnictwem skoro chłop pańszczyźniany był przypisany do ziemi). W krajach arabskich niewolnictwo miało się świetnie do drugiej połowy XX w. (Arabia Saudyjska zniosła je w 1963 r.). Stany Zjednoczone - nowa kolebka cywilizacji miała zerwać z podłościami Starego Świata i zbudować Nowy wolny od nieprawości. Jednak grzech pierworodny ludzkości i tam szybko zapuścił korzenie. Nim się obejrzano powstał system społeczny opierający się na wyzysku jednej z grup by drugiej żyło się jak najlepiej. "Pokolenia w niewoli" poświęcone są temu wycinkowi historii niewolnictwa. Ira Berlin stworzył całościową syntezę amerykańskich dziejów niewoli. Zaczął u zarania XVI w., a skończył wraz z Proklamacją Emancypacji w 1862 r. Pomimo ogromu materii "Pokolenia w niewoli" nie są drobiazgowym kompendium. Autor skupił się na przemianach niewolnictwa, na tym jak ewoluowało, jak zmieniał sie los niewolników w czasie i przestrzeni. W tym celu nakreślił pewne ramy, dzieląc historię niewolnictwa w USA na pokolenia, z których każde miało inne specyfikę. Obraz znany z filmów to tylko cząstka obrazu niewolnictwa. Przez 300 lat swojej historii niewolnictwo dostosowywało się do zmieniających się warunków. Zaczynało subtelnie by z kolejnymi latami za sprawą bezgranicznej chciwości przyjmować gargantuiczne i niemożliwie obrzydliwe formy. Plantatorzy chcąc zalegitymizować stan faktyczny, dopisywali ideologię rasistowską głównie paternalistyczną i proceder nabierał rozmachu. To co pouczające - społeczeństwo nie od razu stawało się niewolnicze tj. nie opierało się wyłącznie na pracy niewolników, których władcą życia i śmierci był pan. Wszystko zachodziło powoli. Przejście od społeczeństwa z udziałem niewolników do niewolniczego to proces. Na początku niewolnik miał pozycję właściwie chłopa pańszczyźnianego. Dopiero z czasem niewolnictwo przybrało formę znaną choćby z "Przeminęło z wiatrem". Dlatego należy czujnie obserwować dzisiejszy świat, bo i dziś zdarza się, że polski "pracodawca" porzuci ukraińskiego "pracownika" w lesie jak zdechłą krowę. "Pokolenia w niewoli" mimo całej naukowości czyta się świetnie. Książka jest napisana w sposób bardzo przystępny i uporządkowany. Co istotne nie ma tu miejsca na gdybanie. Ira Berlin bardzo rzetelnie udokumentował swoją prace. Aż 35 procent książki to przypisy - artykuły i prace naukowe, wspomnienia, roczniki, statystyki, dokumenty, ustawy. Pomimo zdawałoby się chłodnej formy, książka przemawia silnie do czytelnika. Autor nie stroni od sięgania do wspomnień niewolników. I te fragmenty mnie najbardziej poruszyły. Wyłania się z nich obraz nie tyle przemocy fizycznej co gwałtu na instytucji rodziny. Niewolnicy szczególnie w czasach tzw. Drugiej Przeprawy Środkowej byli przerzucani jak bele bawełny z miejsca A do B z całkowitym pominięciem ich uczuć rodzinnych. 1 na 3 rodziny były rozbijane. 1 na 5 dzieci było sierotami. 4 na 100 mężczyzn w hrabstwie Greene w Alabamie dożywało 45 roku życia w 1820 r. Absolutny must read. Każdy niby wie czym było niewolnictwo, ale gwarantuję, że po przeczytaniu tej książki powie, wiem, że nic nie wiedziałem. Historię niewolnictwa w USA wypada znać. Po pierwsze z samego szacunku do ofiar. Po drugie aby macki dzikiego kapitalizmu nie wprowadziły go ponownie w Bangladeszu czy innym kraju trzeciego świata. * przecież nie wilkiem, on okrutny nie jest PS w Polsce "Pokolenia w Niewoli" wydał PIW