Łucja Okulicz-Kozaryn

Świetna książka łącząca wyniki badań archeologicznych z ustaleniami historyków. Równie dużo tu o garnkach i biżuterii, co o nazewnictwie, śladach osadnictwa i próbach chrystianizacji. Autorka prezentuje dzieje ziem między Wisłą a Niemnem od czasów najdawniejszych, przez okres wędrówki ludów i późniejszą ekspansję wikingów, po podbój Prus przez krzyżaków i późniejszą germanizację ludności miejscowej. Dla mnie najciekawsze były fragmenty dotyczące pełnego średniowiecza. Choć pruskie plemiona nie stworzyły struktur państwowych, to autorka udowadnia, że przed podbojem stały na podobnym, a czasem nawet na wyższym poziomie rozwoju gospodarczego niż ich sąsiedzi. Konfrontując wzmianki w źródłach ze znaleziskami archeologów (w tym własnymi badaniami) opisuje życie codzienne, zwyczaje i religijność Prusów, ich kontakty z sąsiadami, a także sposoby gospodarowania i handel. Być może autorka prezentuje czasem nieco zbyt wyidealizowany obraz pruskiego życia, ale w swoich twierdzeniach jest przekonująca. Lekturę ułatwia spora liczba ilustracji i szczegółowych map (jak np. osad pruskich na Wysoczyźnie Elbląskiej, czy osad handlowych w okolicach dawnego Truso). Opisując podbój krzyżacki autorka akcentuje różnorodne postawy poszczególnych wspólnot plemiennych i ich przedstawicieli, od zbrojnego oporu, po sojusze z nowymi panami. Bardzo ciekawe są fragmenty poświęcone zmieniającemu się statusowi Prusów w państwie zakonnym. Finałowe rozdziały poświęcone są zniknięciu ich języków i oryginalnej kultury, która przetrwała aż do czasów nowożytnych. Książka ma swoje lata, ale pozostaje kopalnią interesujących informacji na temat najdawniejszej historii jednego z najbardziej malowniczych regionów współczesnej Polski. Szkoda, że poza bibliotekami jest bardzo trudno dostępna. Przydałoby się wznowienie.