Najnowsze artykuły
Artykuły
Powiedz mi, gdzie jedziesz na wakacje, a powiem ci, co czytać: idealne książki na latoAnna Sierant1Artykuły
Zadaj pytanie Marii Strzeleckiej, laureatce Nagrody Literackiej WarszawyLubimyCzytać1Artykuły
Patroni roku 2025. Jeden z najwybitniejszych polskich pisarzy i patron liberalnej inteligencjiKonrad Wrzesiński15Artykuły
Najlepsze thrillery wszech czasów według „Time’a”. Polska pisarka na liścieKonrad Wrzesiński20
Popularne wyszukiwania
Polecamy
Jean-Pierre Lasota
![Jean-Pierre Lasota](https://cdn.statically.io/img/s.lubimyczytac.pl/upload/default-author-140x200.jpg)
4
7,2/10
Pisze książki: astronomia, astrofizyka, popularnonaukowa
Fizyk teoretyk i astrofizyk, autor ponad 250 prac naukowych i kilku książek. Profesor honorowy w Instytucie Astrofizyki w Paryżu i profesor zwyczajny w Centrum Astronomicznym im. Mikołaja Kopernika PAN w Warszawie. Przez wiele lat kierował Wydziałem Astrofizyki Relatywistycznej i Kosmologii Obserwatorium Paryskiego i był doradcą naukowym prezesa francuskiego Narodowego Centrum Badań Naukowych. Wieloletni członek komitetów nadzorujących budowę i działanie detektora fal grawitacyjnych Virgo. Mieszka z żoną w Paryżu i Warszawie.
7,2/10średnia ocena książek autora
176 przeczytało książki autora
570 chce przeczytać książki autora
1fan autora
Zostań fanem autora![Wisienka - awatar](https://cdn.statically.io/img/s.lubimyczytac.pl/upload/avatars/135106/769203-32x32.jpg)
Sprawdź, czy Twoi znajomi też czytają książki autora - dołącz do nas
Książki i czasopisma
- Wszystkie
- Książki
- Czasopisma
Kłopoty z Eureką. O co kłócą się fizycy?
Jean-Pierre Lasota, Karolina Głowacka
7,2 z 37 ocen
168 czytelników 8 opinii
2020
Fale grawitacyjne. Nowa era astrofizyki
Jean-Pierre Lasota, Nathalie Deruelle
7,2 z 37 ocen
148 czytelników 4 opinie
2019
Czy Wielki Wybuch był głośny. 11 rozmów o historii i życiu codziennym Wszechświata
Jean-Pierre Lasota, Karolina Głowacka
7,4 z 69 ocen
327 czytelników 8 opinii
2017
Najnowsze opinie o książkach autora
Fale grawitacyjne. Nowa era astrofizyki Jean-Pierre Lasota ![Fale grawitacyjne. Nowa era astrofizyki](https://cdn.statically.io/img/s.lubimyczytac.pl/upload/books/4894000/4894682/834980-352x500.jpg)
7,2
![Fale grawitacyjne. Nowa era astrofizyki](https://cdn.statically.io/img/s.lubimyczytac.pl/upload/books/4894000/4894682/834980-352x500.jpg)
Astronomia grawitacyjna. Nadchodzi czas obserwacji zmian metryki przestrzeni nazwanych falami grawitacyjnymi. To właśnie starają się nam powiedzieć Autorzy książki.
Zaczyna się ta opowieść przypomnieniem elementariów teorii względności i grawitacji dla pokazania ich wzajemnego powiązania. Potem przeskok do metod pomiarów i narzędzi pomiarowych mających eksperymentalnie potwierdzić istnienie fal grawitacyjnych. Przy okazji otrzymujemy też interesujące przypowieści o tym, czego wymaga uprawianie nauki i nie są to wyłącznie fundusze mimo, że bez nich ani rusz.
Książkę daje się czytać względnie dobrze, kiedy przypomina nam elementaria. Bardzo wciąga wtedy, gdy opisuje dekady poszukiwań istoty i znaczenia relatywistyki Einsteina dla zrozumienia czym jest i jak działa grawitacja. Koniecznie też z uwagą trzeba przeczytać opisy technik i technikalia konstrukcji instrumentów pomiarowych (jak zmierzyć odległości ułamka-ułamka-ułamka średnicy atomu) budowanych przez upartych naukowców. No i co właściwie po takim zmierzeniu należy w tym pomiarze zobaczyć, bo to też trzeba najpierw ustalić wyliczając parametry zmarszczek w metryce przestrzeni.
Kiepsko natomiast jest z tą częścią opowieści, która ma nas przekonać teorią do istnienia fal grawitacyjnych i tego, co mogą one nam powiedzieć o Kosmosie. Tu czuć Olimp pojęć i wiedzy (zaczyna się od tensora grawitacji i kwadrupola Einsteina),na który wspiąć się nie ma jak. Autorzy gawędzą o teorii hermetycznie nie rzucając nam maluczkim żadnej popularnonaukowej drabinki sznurowej, żeby móc do nich dołączyć choćby tylko jako bierni w miarę nadążający słuchacze.
Książa warta zainteresowania, wymagająca jednak odświeżenia tego, co uczono nas w szkole średniej (kurs Fizyki na poziomie onegdaj IV klasy licealnej, a teraz?). Słabo przy tym w tej książce z duchem prowadzenia narracji popularnonaukowo, a chciałoby się przecież czuć tę grawitację podczas czytania. Dlatego tylko 5*.
Droga do czarnych dziur Jean-Pierre Lasota ![Droga do czarnych dziur](https://cdn.statically.io/img/s.lubimyczytac.pl/upload/books/5010000/5010869/973439-352x500.jpg)
7,1
![Droga do czarnych dziur](https://cdn.statically.io/img/s.lubimyczytac.pl/upload/books/5010000/5010869/973439-352x500.jpg)
Najprostszy makroskopowy obiekt fizyczny
Kariera czarnych dziur szybko nie przeminie, bo kolejne pokolenia zawodowców mogą ‘pracować nad nimi’ teoretycznie i obserwacyjnie (wciąż jest co robić),a odbiorcy treści naukowych nieodmiennie czują nienasycenie nowinkami. To bardzo dobra informacja. Nic tak nie skupia na sobie uwagi, jak tajemniczość zjawiska i jego fascynująco unikatowe własności. A jeżeli do tego można przywołać Einsteina z Hawkingiem, wiązanych z tymi obiektami wprost, to sukces medialny gwarantowany. Chciałbym więc zachęcić do bardziej formalnego, choć wciąż popularnego, odczytania aktualnego stanu wiedzy o czarnych dziurach. Fizycy lubią im poświęci rozdział swoich książek, niezależnie o czym akurat piszą, bo to uatrakcyjnia całość. Wtedy jednak, zbyt często, nie ma w podanych faktach spójnego przekazu, treści bywają rwane, przyszywane. Czarne dziury stają się tam przykładami wymogu jednoczesnego zastosowania teorii względności i kwantów; czasem przywołuje się je jako ekstremalne testery fundamentalnych zasad (termodynamiki czy teorii informacji),a czasem wręcz jako wehikuły dla fantastycznych hipotez o podróżach w czasie. Jean-Pierre Lasota wybrał strategię ‘chłodnego’ opowiedzenia o czarnych dziurach z punktu widzenia astrofizyki. Po kolei i z dydaktycznie przemyślaną strategią przeprowadził czytelnika przez najważniejsze ustalenia o tych obiektach. „Droga do czarnych dziur” wyraźnie dzieli się na dwie niemal równe części. Pierwsza przygotowuje grunt, stanowiąc pozbieranie podstawowych faktów o scenie dla fizykalnej rzeczywistości (czyli o przestrzeni i czasie),w której zdroworozsądkowy opis mechaniki Newtona wymagał rozszerzenia do pełniejszego sformułowania Einsteina. Druga część stanowi głównie zbiór ustaleń wprost o czarnych dziurach – gdzie i jak się ich szuka w kosmosie. Wyszedł z tego kawał dobrej popularyzacji.
Lasota swoją książkę napisał w sposób bardzo przemyślany. Uznał, że da się bez wzorów opowiedzieć o tych egzotycznych tworach językiem na tyle ścisłym, by wywód miał finalnie postać spójnej i czytelnej dla laika opowieści. Bardzo pilnował, by każde pojawiające się pojęcie (kluczowe dla opisania właściwości czarnych dziur),każdy proces który wymagał przeformułowania, dopracowania czy wręcz odrzucenia w związku z rozwojem fizyki i astronomii, został jasno wyartykułowany. Stąd niezbędne wprowadzenia w zalety i ograniczenia mechaniki Newtona, we właściwości układów inercjalnych (to tylko tak niedostępnie brzmi),by ostatecznie przekonać każdego o potrzebie rewolucyjnej zmiany odrzucającej czas absolutny i sztywność przestrzeni, prowadząc do teorii względności. Całość teoretycznego wstępu jest na granicy popularyzacji. To znaczy, pełne zrozumienie wymaga pewnego wysiłku i czasem ponownego przemyślenia (ale da się to zrobić!). Opisując masę spoczynkową, analizując energię potrzebną do opuszczenia obiektu (np. planety) – dostajemy do ręki narzędzia pozwalające uchwycić sens nieuchronności zapostulowania istnienia tytułowych obiektów. Książka daje satysfakcję poznawczą sposobem prezentacji kolejnych spójnych kroków, które astrofizyka przeszła w XX wieku, a teraz można odtworzyć przystępną narracją. Na szczególne wyróżnienie zasługuje kilka stron (58-64) rekonstruujących sposób myślenia samego Einsteina o windzie, o braku ciążenia, o zasadzie równoważności. To pojęcia z pogranicza naszej banalnej codzienności i jej ukrytych przed nami następstw szerszej klasy, które z jednej strony wspomagają wyobraźnię, z drugiej pozbywają złudnego komfortu powszechności zasad ziemskich realiów. Przykładowo każdy przeczuwa, że spadając swobodnie w urwanej windzie doświadczałby takiego samego stanu, jak w stacji kosmicznej na orbicie (z oczywistym innym tragicznym finałem dla windy). Ale to dopiero początek do potrzebnego uogólnienia. Już jednak samo pełne przemyślenie tego akurat eksperymentu myślowego, z wydobyciem konsekwencji, stanowi wystarczający kapitał na połowę książki. Lasota prowadzi każdego za rękę, często rekapitulując sedno, jak tu (str. 61):
„(…) grawitacja może być albo zniesiona – przez spadek swobodny, albo naśladowana – przez stałe przyspieszenie.”
Nie dość, że znaczenie tego faktu zrozumiał w pełni jako pierwszy dopiero Einstein w 1907, to my możemy dzięki temu zrozumieć wyjątkowość czarnych dziur na poziomie popularnym!
Druga część, to czerpanie z zaprezentowanych wcześniej podstaw. Poznajemy techniki poszukiwania czarnych dziur włącznie z opisem przyczyn wypracowania wręcz detektywistycznych metod angażujących wybitnych teoretyków, obserwatorów z potężnymi teleskopami i komputery. Profesor dotknął ewolucji gwiazd w wymaganym dla spójności zakresie, opowiedział bardzo obrazowo o dyskach akrecyjnych (kolejne pojęcie, którego nie warto się bać) i ostatecznie z każdej ciekawej i potrzebnej strony zbliżał się do rekonstrukcji wiedzy o czarnych dziurach. W dwóch przypadkach – na stronach 176 i 191 - chyba źle przetłumaczył własne zdania (książka wydana po polsku to tłumaczenie z francuskiego dokonane przez samego autora). Zaledwie kilka stron wydało mi się nieco zbyt wymagających, jeśli się pomyśli o dowolnym odbiorcy (str. 100-101 i 159-160). Takie małe utrudnienie rekompensuje autor świetnym wyjaśnieniem bardzo aktualnych zagadnień ‘o tropieniu’ tzw. gwiazdowych czarnych dziur (str. 178-186) w układach rentgenowskich (znów – nie ma podstaw do strachu przed tym pojęciem). Profesor czuje się w tych rejonach astrofizyki znakomicie, skoro wniósł wymierny wkład w te akurat zagadnienia.
„Droga do czarnych dziur” jest bliska ideału, czyli maksymalnej czytelności treści przy zachowaniu zasad ścisłości pozwalających zrozumieć całość problematyki. Jednocześnie brak wzorów nie powinien czytelnikowi doskwierać, bo Lasota umiejętnie je wysłowił bez jawnego wprowadzania (to nieczęsta zaleta). Książka stanowi zamknięty i aktualny (na 2021 rok) tekst, który właściwie nie wymaga pomocniczych źródeł, a do tego jest indeks i słowniczek pojęć. To taka przygoda dosłownie do granic czasu, z jednoczesnym dojmującym poczuciem, że wszystko w tym świecie się łączy, nie ma sprzeczności jakościowych stanów natury. Buduje zasadne poczucie istnienia jednolitego obrazu świata, który nieodmiennie napędza uprawiających nauki ścisłe do aktywności zawodowej. Wychodząc od ciężaru, który nas niepokoi gdy stoimy na wadze łazienkowej, docieramy do ogromnych supermasywnych czarnych dziur w centrach galaktyk, które uśpione czekają na nowe gwiezdne ofiary. Zaproszony jest też na przykład czytelnik w świat horyzontu zdarzeń i efektu pływowego (jako jedynego realnego zjawiska charakteryzującego siły fizyczne obecne w czarnych dziurach, któremu bardzo blisko do swojskich ziemskich przypływów mórz i oceanów).
BARDZO DOBRE plus – 8.5/10