Psychologia manipulacji

WOJNA O UMYSŁY. Fascynująca i przerażająca zarazem, siła perswazji i manipulacji.

„»Nowe techniki oczyszczają mózg z myśli i, niewykluczone, poprzez użycie jakiegoś »»serum kłamstwa««, tworzą nowe procesy myślowe i nowe myśli, które ofiara powtarza jak papuga«” [s. 112].

Zakładnicy sympatyzujący ze swoimi porywaczami. Sprzymierzający się z nimi przeciwko tym, którzy próbują ich uratować. To zjawisko, któremu nadano nazwę syndromu sztokholmskiego.
Amerykańscy jeńcy wojenni, którzy brali udział w wojnie koreańskiej (lata pięćdziesiąte XX wieku),uwolnieni z rąk oprawców odmawiający powrotu do domu. To w ich przypadku zaczął pojawiać się termin „pranie mózgu”.
Przywódcy religijni, umiejący nakłonić swoich wiernych do masowych morderstw i samobójstw.
I wreszcie potężna moc mediów społecznościowych, narzędzia, z którego pomocą można nakłonić nawet do samobójstwa.

Umysł ludzki jest fascynującym instrumentem, który pozwala nam funkcjonować w świecie, nie zawsze dla nas przyjaznym. Wciąż nie do końca zbadany. Wciąż niesamowicie interesujący zarówno dla naukowców, jak i tych, którzy chcą posiąść umiejętność sterowania nim.
Jak dalece możliwa jest kontrola ludzkiego umysłu? Czym jest manipulacja, perswazja i „pranie mózgu”? Czy dzięki technikom manipulacji można kształtować „nowego” [podporządkowanego] człowieka? Co sprawia, że zakładnicy, jeńcy wojenni, członkowie sekt, wydają się zachowywać irracjonalnie? Czy w XXI wieku nadal stosuje się perswazje, manipulacje i kontrolę umysłów? A jeśli tak, to czy można się przed tym ustrzec?

Jeśli jesteście ciekawi odpowiedzi na te pytania, to ta książka jest dla was.

„Jeśli zignorujemy potencjalne kierunki rozwoju technik kontroli umysłów i prania mózgu w XXI wieku, staniemy się wobec nich bezbronni [...]. [...] Musimy spojrzeć wstecz i zastanowić się, w jaki sposób pranie mózgu rozwinęło się w XX wieku, aby przygotować się na nowy wiek. [...] To od nas zależy jak mroczna perswazja ukształtuje naszą przyszłość" [s. 285].

Joel E. Dimsdale, emerytowany profesor psychiatrii — autor książki „Psychologia zła”, w której podjął temat tajników umysłu i sposobów myślenia przywódców nazistowskich — tym razem zaprasza Czytelników na opowieść o ewolucji manipulacji umysłami. Profesor Dimsdale na kartach swojej książki przedstawia " [...] ponad sto lat obserwacji różnych dziedzin, od wojskowości po religioznawstwo i od medycyny po nauki społeczne i behawioralne". Skupia się przy tym na zdarzeniach, które w jego przekonaniu wydają się najbardziej pouczające. Rozpoczynając od tematu tortur i nawracania przez Kościół, podążając dalej przez pokazowe procesy stalinowskie — tu poznajemy noblistę w dziedzinie medycyny Iwana Pawłowa, którego badania nad warunkowaniem behawioralnym przyczyniły się do rozwoju psychologii behawioralnej — kierujemy się w stronę zimnej wojny, będącej okresem rywalizacji między blokiem wschodnim a zachodnim (okres po drugiej wojnie światowej). Zatrzymujemy się w okresie wojny koreańskiej, by chwilę później podążać w stronę sekt religijnych, zahaczając po drodze o syndrom sztokholmski, aby na sam koniec dotrzeć do naszych czasów i poznać moc internetu i mediów społecznościowych.

A wszystko to ma na celu przeanalizowanie zachowań ludzkich w sytuacjach ekstremalnych, takich jak więzienie przez wroga, torturowanie, izolacja, brak snu, wmawianie nieprawdy, stres, wykorzystywanie ludzkiej słabości. I znalezienie odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób można skłonić ludzi do robienia rzeczy, które wydają się irracjonalne i sprzeczne z ich naturą?

Wśród wielu opisanych zdarzeń znajdziemy także to:
W latach pięćdziesiątych Ameryka rozpoczyna badania nad manipulacją ludzkim umysłem. CIA współpracując z wybitnymi naukowcami podejmuje się przeprowadzenia misji, która jak się później okaże była dość kontrowersyjna i niemoralna.

„W ramach nich [projektów MKUltra], nazwanych przez niektórych zbiorczo »projektem Manhattan do badań nad umysłem«, wydano miliardy dolarów na tajne badania, które koncentrowały się na kontroli zachowań, wpływie na społeczeństwo i propagandzie. Rząd interesowało wszystko, a cel stanowiło »poddanie ocenie i rozwój każdej metody, za pomocą której da się uzyskać informacje od osoby wbrew jej woli i bez jej wiedzy. Czy możemy przejąć kontrolę nad jednostką do tego stopnia, że będzie ona wykonywać nasze polecenia? Jak moglibyśmy przeciwdziałać takim środkom, gdyby zostały użyte przeciwko nam«” [s. 113].

Przy okazji — ku przestrodze.
Amerykanie przeprowadzali tajne badania nad wpływem LSD na umysł ludzki. Oto opis doświadczeń jednego z więźniów, któremu ów narkotyk podano:

„»Nie wiedziałem, w co się pakuję... Ciągle podawano nam szklankę czegoś, co wyglądało jak woda. »»Pij««, mówili, a potem baam, nie wiem, co się działo. Dach i niebo eksplodowało. Działy się szalone rzeczy. Mam na myśli naprawdę szalone, zwariowane rzeczy, zupełnie nierzeczywiste. Na przykład jakbym znalazł się nagle gdzieś w dżungli z dzikimi zwierzętami, wszystkie te szalone bestie próbowały mnie zabić i... Nigdy więcej, człowieku, nigdy więcej«” [s. 124].

Żyjemy w świecie, w którym czasem trudno odróżnić prawdę od fałszu. Nie raz i nie dwa media bombardują nas ogromem niezweryfikowanych informacji. Oglądając filmy na YouTube nie możemy być pewni, czy znany polityk, na którego patrzymy rzeczywiście wypowiada słowa, które słyszymy. Do tego wszystkiego jesteśmy przebodźcowani. Telewizja, internet, konformizm, to wszystko sprawia, że wymagamy od siebie rzeczy niemożliwych, żyjemy w chronicznym stresie, osłabiamy swój organizm, swoją pewność siebie i stajemy się podatni. Podatni na manipulacje. A to już (nie) dobry krok ku zniszczeniu naszej osobowości.

Żeby nie dać sobą manipulować nie wystarczy tylko poczytać o technikach manipulacji. Należy poznać „przeszłość” i rozwój manipulacji, perswazji oraz możliwości sterowania umysłem. Dobrym przewodnikiem na początek tej drogi jest książka „Psychologia manipulacji". Styl i język autora jest lekki, swobodny wręcz przyjazny, mimo poruszanego ważnego i zdecydowanie niezabawnego tematu. Książka jest także krótką lekcją historii, dla tych którzy nie interesowali się czasami zimnej wojny, czy wojną koreańską. Zawiera również przypisy oraz spis wielu źródeł, z których korzystał autor.

Książka dla osób, którzy lubią wiedzieć: „Dlaczego dzieje się tak, a nie inaczej?". Dla tych, których interesuje ludzki umysł i którzy chcą ustrzec się przed:
Manipulacja — niejawne, podstępne kierowanie czyimś zachowaniem, wpływanie na cudze poglądy dla osiągnięcia własnych korzyści (według: „Wielkiego słownika języka polskiego”, pod reakcją Edwarda Polańskiego, Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, Kraków 2008: 437)

Książka z Klubu Recenzenta serwisu nakanapie.pl

WOJNA O UMYSŁY. Fascynująca i przerażająca zarazem, siła perswazji i manipulacji.

„»Nowe techniki oczyszczają mózg z myśli i, niewykluczone, poprzez użycie jakiegoś »»serum kłamstwa««, tworzą nowe procesy myślowe i nowe myśli, które ofiara powtarza jak papuga«” [s. 112].

Zakładnicy sympatyzujący ze swoimi porywaczami. Sprzymierzający się z nimi przeciwko tym, którzy...

Manipulacja (łac. Manipulatio) to manewr, fortel, podstęp, technika, polegająca na wykorzystywaniu jakichś okoliczności, naginaniu lub przeinaczaniu faktów w celu udowodnienia swoich racji lub wpływania na cudze poglądy i zachowania. Manipulować można treścią i sposobem przekazywania informacji, ale też poprzez wywoływanie określonych stanów psychicznych lub przekonań u osoby, będącej przedmiotem czy też celem manipulacji. Na przykład zastraszanie poprzez samo tylko okazywanie narzędzi tortur (zalecane przez katolickich inkwizytorów i nie tylko).

„Jako psychiatra powinienem być jedną z ostatnich osób, które wierzą, że świat działa racjonalnie. Wiem więcej niż inni. Rozumiem, że liderzy są jak ten Flecista z Hameln, ale w XX wieku ewidentnie pojawiło się coś nowego. Wciąż nie wiem, jak nazwać to zjawisko, Pranie mózgu (brainwashing),perswazja represyjna, mroczna perswazja, kontrola umysłu, manipulowanie umysłem – wszystkie te terminy opisują techniki, które sprawiają, że jednostki stają się wręcz szokująco podatne na indoktrynację” [1].

Nawet nie w tym rzecz, że osoby znaczące w danej społeczności, a nawet przywódcy państw i narodów, ludzie obdarzeni autorytetem, głoszą oficjalnie i publicznie brednie (np. dowolne szczepienia wywołują autyzm, globalne ocieplenie to mit i sto innych),ale zadziwiający, a nawet szokujący jest fakt, że obywatele im wierzą. Przynajmniej wielu.
Sławomir Mrożek napisał kiedyś podobno, że większość jest głupia, a im większa większość, tym głupsza, jeśli jednak nie jest to tylko zgrabne, złośliwe i cyniczne powiedzonko, jeśli taka jest prawda, to takie na przykład wyniki wyborów w Polsce przestają być kompletnie niepojętym kuriozum. Albo inny przykład. Unia Europejska wydała dyrektywę, zakazującą sprowadzania na europejskie rynki bananów o podejrzanie nienaturalnym kolorze i kształcie, które to dziwności mogą świadczyć o poddawaniu ich niedopuszczalnym zabiegom genetycznym. Proste? No, proste… Wielu Polaków jednak wierzy, że ta durna Unia każe prostować banany na drzewach. I to mimo pełnej dostępności unijnych dyrektyw. Ale w Polsce prawda i fakty zwykle nie mają zbyt dobrych notowań – partyjna propaganda jest tu bardziej ceniona i wiarygodna.

„Niektórzy mogą poczuć się urażeni, że połączyłem pranie mózgu, tortury i nawracanie religijne w jednym rozdziale. Moją intencją było jednak tylko wskazanie na wspólne dziedzictwo i pokrywające się interesy. Muszę jednak przyznać, że psychiatrzy i psychologowie mają wyjątkową styczność z ciemną stroną wierzeń religijnych” [2].

Nie jestem pewien, że autor kogokolwiek uspokoił prezentując te „pokrywające się interesy”, ale to już inna sprawa.

Początkowo mocno dziwiło mnie, że profesor Dimsdale uznaje, że zaczęło się od badań Pawłowa – natychmiast gotów byłbym oponować i dowodzić, że ludzie manipulowali prawdopodobnie od samego początku ich istnienia. Wtedy jednak zorientowałem się, że źle zrozumiałem tytuł i w książce chodzi o psychologię manipulacji, a nie o manipulacje psychologiczne. Od razu też stało się jasne, czemu autor poświęca tyle uwagi torturom najróżniejszego typu – to dopiero one (i ból) wpływały na psychikę osoby im poddawanej.

Oficjalna, naukowa, wspierana przez państwo, psychologia manipulacji, zaczęła się od eksperymentów Pawłowa na psach, a zaraz potem na ludziach. Dalej były groteskowe i absurdalne pokazowe procesy w Rosji Radzieckiej (oskarżeni przyznawali się do kompletnych bzdur, a skoro się przyznawali, to byli za swoje zbrodnie zabijani, choć wiedzieli, że tak się to skończy). Następna była wojna w Korei. Część amerykańskich jeńców wojennych podejmowało realną współpracę z Koreańczykami, choć bardziej z Chińczykami, stojącymi za tymi wszystkimi działaniami. Pewna grupa odmówiła nawet powrotu do USA, gdy już taka możliwość zaistniała. Jak ich przekonano, co im zrobiono? Odpowiedzi na takie i inne pytania zawarte są w książce, rzecz jasna.
Inne punkty zwrotne tej historii, to przypadek Patricii Hearst i syndrom sztokholmski, sprawa sekty Wrota Niebios i masowe samobójstwa wyznawców, wieloletnie badania prowadzone przez rozmaite agencje, instytuty oraz konkretnych badaczy, w USA, ale nie tylko, nad LSD i innymi substancjami psychoaktywnymi, i wreszcie wiek XXI – neuronauka i media społecznościowe. Czyli: od przypalania gorącym żelazem w klasztornych lochach do farm internetowych trolli.

Sposobami, technikami, metodami manipulowania psychiką człowieka interesuję się od dawna. Intrygują mnie głównie te przypadki, w których ulegamy manipulacji, mimo wiedzy i świadomości, że jesteśmy jej celem czy obiektem. Przykład najprostszy z możliwych: wszyscy wiedzą, że 99,99 to jest tak naprawdę 100,00, a mimo to ten sam produkt za 99,99 sprzedaje się wielokrotnie lepiej, niż wtedy, kiedy kosztuje równe 100,00. Inny, równie banalny – każdy prezent oceniasz wyżej, niż na to zasługuje, to jest reguła wzajemności.

Przystępnie i ciekawie napisana książka popularno-naukowa. Bardzo dobra pozycja, zwłaszcza dla wszystkich tych, którzy nie dysponują szerszą wiedzą na ten temat. Może wolałbym, żeby Joel E. Dimsdale bardziej skupił się na współczesności niż, nawet nie tak dawnej, historii, ale to zapewne tylko moja prywatna zachcianka lub potrzeba. Polecam!



--
[1] Joel E. Dimsdale, „Psychologia manipulacji”, przekład Marcin Kowalczyk, wyd. RM, 2024, s. 7-8.
[2] Tamże, s. 28.





Książka z Klubu Recenzenta serwisu nakanapie.pl.

Manipulacja (łac. Manipulatio) to manewr, fortel, podstęp, technika, polegająca na wykorzystywaniu jakichś okoliczności, naginaniu lub przeinaczaniu faktów w celu udowodnienia swoich racji lub wpływania na cudze poglądy i zachowania. Manipulować można treścią i sposobem przekazywania informacji, ale też poprzez wywoływanie określonych stanów psychicznych lub przekonań u...

#1402 - „Psychologia manipulacji” - Joel E. Dimsdale - Wydawnictwo RM
#72/2024

"Celem leczenia było wymazanie wspomnień chorych i przywrócenie ich do głębokiego stanu regresji, w którym nie byli w stanie utrzymać moczu, nie potrafili zadbać o samych siebie i wymagali opieki."

Książka ma 328 stron. Swoją premierę miała dnia 29.05.2024 roku.

Ostanio często spotykam się ze stwierdzeniem psychologia manipulacji przy okazji stosowania różnych technik sprzedażowych.

Z ciekawością więc sięgnęłam po tą książkę, aby zagłębić ten temat.

Bardzo zaskoczyły mnie początki tego nurtu.

Zachęcam Cię gorąco do przeczytania tej książki i dziękuję za nią Wydawnictwo RM.

https://www.facebook.com/photo?fbid=1204019394227133&set=a.782581979704212

#1402 - „Psychologia manipulacji” - Joel E. Dimsdale - Wydawnictwo RM
#72/2024

"Celem leczenia było wymazanie wspomnień chorych i przywrócenie ich do głębokiego stanu regresji, w którym nie byli w stanie utrzymać moczu, nie potrafili zadbać o samych siebie i wymagali opieki."

Książka ma 328 stron. Swoją premierę miała dnia 29.05.2024 roku.

Ostanio często spotykam się...