Odsetki kapitałowe – czym są i kiedy mamy z nimi do czynienia?

Odsetki kapitałowe od kredytu to kluczowy czynnik wpływający na całkowity koszt kredytu, który każdy kredytobiorca powinien dokładnie zrozumieć. Przyjrzyjmy się zatem, jak działają odsetki kapitałowe, jakie są ich rodzaje oraz w jaki sposób można je obliczyć. Dzięki temu zyskasz pełniejszą wiedzę na temat całkowitego kosztu kredytu i lepiej przygotujesz się do zarządzania swoimi finansami.

Odsetki kapitałowe są naliczane na podstawie kapitału pozostałego do spłaty oraz obowiązującej stopy procentowej.
Wysokość odsetek kapitałowych może się zmieniać w zależności od rodzaju kredytu oraz warunków umowy.
Obliczanie odsetek kapitałowych pozwala na lepsze zrozumienie całkowitego kosztu kredytu i planowanie spłat.

Czym są odsetki kapitałowe?

To odsetki naliczane z tytułu korzystania z cudzego kapitału. Należy je zatem traktować jako formę wynagrodzenia dla tego, który tego kapitału użyczył. W praktyce odsetki kapitałowe mają więc najczęściej zastosowanie we wszelkiego rodzaju umowach pożyczki i kredytu.

Podstawą prawną do naliczania tego rodzaju odsetek jest Kodeks cywilny, w którym są one nazwane odsetkami od sumy pieniężnej. Zgodnie z art. 359 KC odsetki kapitałowe należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu.

Ile wynoszą odsetki kapitałowe w 2024 roku?

Wzór na odsetki kapitałowe ustawowe znajdziemy w art. 359 Kodeksu cywilnego i jest on następujący:

Odsetki ustawowe = stopa referencyjna NBP + 3,5 punktów procentowych

Na dzień pisania artykułu stopa referencyjna NBP wynosi 5,75 % , dlatego odsetki ustawowe wynoszą aktualnie 9,25%.

Jak obliczyć odsetki kapitałowe? Zawsze liczy się je jako dany procent od pozostałej do spłaty części kapitału. Warto jednak zauważyć, że w przypadku odsetek ustawowych ich wartość często się zmienia wskutek np. podnoszenia stóp procentowych NBP. W takim przypadku należy uwzględnić dla każdego okresu korzystania z kapitału obowiązującą w nim stawkę odsetek ustawowych.

Warto pamiętać!

W umowie można określić wysokość odsetek kapitałowych w innej wysokości, niż wynika to ze wzoru na odsetki ustawowe. Mogą być one zatem niższe lub wyższe, ale w tym drugim przypadku nie mogą przekraczać tzw. maksymalnych odsetek kapitałowych.

Maksymalna wysokość odsetek kapitałowych

Kodeks cywilny nakłada pewne ograniczenia, jeśli chodzi o określanie wysokości odsetek kapitałowych w umowach, ponieważ nie mogą być one wyższe niż maksymalne odsetki wynikające z czynności prawnej. I w tym przypadku w przepisach znajdziemy wzór na odsetki maksymalne kapitałowe i jest on następujący:

Odsetki kapitałowe maksymalne = 2 x odsetki ustawowe

Maksymalne odsetki kapitałowe w 2024 r. zależą więc od wysokości stopy referencyjnej NBP, która jest od wielu miesięcy na stałym poziomie. Na dzień pisania artykułu odsetki maksymalne wyniosły 2 x 9,25%, czyli 18,5%.

Kiedy nalicza się odsetki kapitałowe?

Odsetki kapitałowe nalicza się od momentu uruchomienia kredytu, czyli od dnia, w którym środki zostaną przekazane na rachunek kredytobiorcy lub inny wskazany przez niego cel. Są one obliczane na podstawie aktualnego salda kapitału pozostałego do spłaty oraz ustalonej w umowie stopy procentowej.

Odsetki te są zazwyczaj naliczane codziennie, ale ich płatność jest zazwyczaj rozłożona na raty miesięczne. W praktyce oznacza to, że każdego dnia, saldo kapitału jest mnożone przez dzienną stopę procentową, co daje dzienną kwotę odsetek. Te codzienne odsetki sumują się do kwoty należnej za dany okres rozliczeniowy, najczęściej miesięczny.

Jeśli kredytobiorca spłaci część kapitału przed terminem, odsetki kapitałowe zostaną odpowiednio zmniejszone, ponieważ nalicza się je tylko od pozostałego do spłaty kapitału. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj: Czy aktualnie opłaca się wcześniej spłacić kredyt? Kiedy warto nadpłacić kredyt?

Czym się różnią odsetki kapitałowe od odsetek za opóźnienie?

Odsetki kapitałowe a odsetki za opóźnienie są zupełnie innymi rodzajami i warto wiedzieć, czym się różnią.

Odsetki kapitałowe trzeba zapłacić za samą możliwość korzystania z cudzego kapitału, a więc na przykład za to, że przez określony czas w umowie możemy dysponować środkami otrzymanymi z tytułu pożyczki lub kredytu.
Odsetki za opóźnienie są natomiast naliczane po upływie terminu zwrotu kapitału. Prawo do ich naliczania zapewnia art. 481 KC, który mówi, że wierzyciel może ich żądać od dłużnika opóźniającego się ze świadczeniem pieniężnym nawet wtedy, gdy z powodu tego opóźnienia nie poniósł żadnej szkody lub gdy dłużnik nie jest bezpośrednio odpowiedzialny za to opóźnienie.

Odsetki za opóźnienie mają zatem charakter sankcji za to, że dłużnik nie wywiązał się z terminu spłaty zobowiązania. Wysokość odsetek za opóźnienie również może być określona w umowie, a jeśli tak nie jest, wierzycielowi przysługują ustawowe odsetki za opóźnienie.

Które odsetki są wyższe? Nietrudno się domyślić, że te o charakterze sankcyjnym. Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego ustawowe odsetki za opóźnienie są bowiem równe sumie stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktów procentowych. Równie dobrze mogą być one określone w umowie w wyższej wysokości, jednak nie mogą przekraczać maksymalnych odsetek za opóźnienie, czyli dwukrotności tych ustawowych.

Warto więc umieć odróżnić, czy płacimy odsetki kapitałowe, czy za opóźnienie, a także znać ich maksymalne wysokości określone w przepisach, aby nie dać się oszukać np. przez zbyt zachłannego pożyczkodawcę. Jeśli określi on w umowie odsetki kapitałowe lub za opóźnienie w wysokości wyższej niż maksymalne, mamy prawo zapłacić je wyłącznie do wysokości tych maksymalnych wyliczonych według wzorów z KC.

Co ważne, umowa może przewidywać zarówno odsetki kapitałowe, jak i te za opóźnienie. Jeśli nie przewiduje tych ostatnich, wierzyciel, tak czy owak, ma prawo się ich domagać w ustawowej wysokości, jeśli kapitał nie zostanie zwrócony w terminie.

Czy odsetki kapitałowe ulegają przedawnieniu?

Tak, niezapłacone odsetki kapitałowe mogą ulec przedawnieniu. Zgodnie z polskim prawem cywilnym, roszczenia o zapłatę odsetek przedawniają się z upływem trzech lat od dnia, w którym stały się wymagalne (zgodnie z art. 118 KC). Oznacza to, że po upływie tego okresu wierzyciel (np. bank) traci prawo do dochodzenia zapłaty niezapłaconych odsetek na drodze sądowej.

Warto jednak pamiętać, że przedawnienie nie następuje automatycznie. Dłużnik musi powołać się na przedawnienie, aby sąd uwzględnił ten zarzut. Ponadto przedawnienie może zostać przerwane przez różne działania, takie jak uznanie długu przez dłużnika czy wszczęcie postępowania sądowego przez wierzyciela.

Koszty kredytu – dowiedz się więcej: