Ryzyko walutowe polskich firm

W toku wykonywania działalności gospodarczej, a także już na etapie jej otwierania i rejestracji w odpowiednich rejestrach, przedsiębiorcy ponoszą pewne ryzyka. Jeśli działalność dotyczy m.in. handlu z zagranicą, to eksporterzy i importerzy muszą mieć na uwadze ryzyko kursowe. Na czym ono polega? Czy trzeba mieć je na uwadze również przy zaciąganiu kredytu dla firm?

Na czym polega ryzyko walutowe?

Nie w każdej działalności gospodarczej ryzyko walutowe jest tak samo istotne. Co to jest ryzyko kursowe? Nierozerwalnie wiąże się z wahaniami kursów walutowych na międzynarodowych rynkach. Na czym polega ryzyko kursowe? Na tym, że aktywa inwestorów mogą być uszczuplone w wyniku deprecjacji danej waluty. Ryzyko walutowe a kursowe to w praktyce to samo. Przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą, w toku której zawierają transakcje w innej walucie niż krajowa, siłą rzeczy muszą ponosić ryzyko wahań kursowych, czyli ryzyko walutowe.

To potencjalna zmiana dochodu, jaki mogą wypracować, czy kosztu, który muszą ponieść, wynikającego z nieoczekiwanych zmian kursu danej waluty obcej.

Kiedy następuje ryzyko walutowe?

Ryzyko walutowe wynika głównie z rozbieżności pomiędzy momentem powstania należności lub zobowiązania a momentem ich realizacji. Innymi słowy, przedsiębiorca może dokonać zakupu z początkiem miesiąca po cenie w euro, ale płaci zgodnie z wystawioną fakturą z odroczoną płatnością pod koniec miesiąca. Kurs europejskiej waluty w tym czasie może się diametralnie zmienić, co zwiększy lub zmniejszy obciążenie finansowe po stronie płacącego. Skutkiem ryzyka walutowego jest wykorzystanie różnych kursów w transakcjach handlowych, powodujących rzadsze realizowanie należności lub wzrost zobowiązań, ale w przeliczeniu na walutę krajową.

Najczęściej mamy do czynienia z ryzykiem kursowym w przypadku przeprowadzania transakcji związanych z importem lub eksportem towarów, gdy rozliczenie dokonywane jest w walucie obcej. Wystarczy zmiana kursu, by jedna ze stron poniosła straty finansowe podczas nabywania i sprzedawania towarów i usług, ale i na skutek posiadania aktywów lub pasywów firmowych wyrażonych w innej walucie niż waluta danego kraju.

Kto ponosi ryzyko kursowe?

Nie każde przedsiębiorstwo musi podjąć ryzyko w trakcie prowadzonej działalności gospodarczej. Dotyczy ono przedsiębiorstw działających na międzynarodowych rynkach. Dlatego ryzyko walutowe w firmie prowadzącej eksport lub import jest nierozerwalnie związane z taką działalnością. Mogą je jednak ponosić również przedsiębiorstwa finansowe, które dokonują obrotu walutami. Zdarza się, że ryzyko przedsiębiorstwa wynika np. z zaciągniętego kredytu. Bardzo popularne w Polsce były niegdyś kredyty hipoteczne we frankach szwajcarskich. W sektorze przedsiębiorstw można uzyskać z kolei kredyt inwestycyjny, np. w euro, na inwestycje transgraniczne i inne.

Jakie są rodzaje ryzyk kursowych?

Nie ma możliwości przewidzenia, jak zachowa się waluta taka jak dolar, frank czy euro w dłuższym czy krótszym przedziale czasowym. Wpływ na kursy ma tak wiele czynników, że tylko ich analiza na bieżąco pozwala na prognozowanie zmian kursowych, ale z pewnym marginesem błędu. Nieprzewidziane sytuacje, jak chociażby wybuch wojny w Ukrainie lub pandemia COVID, również mocno uderzyły w różne waluty, w tym naszego złotego.

Dlatego trzeba liczyć się z tym, że z wykorzystaniem walut obcych nierozerwalnie związane jest ryzyko kursowe. Wyróżnia się przy tym kilka rodzajów takiego ryzyka:

• ryzyko kursowe transakcyjne – występuje podczas zawierania kontraktów rozliczanych w walucie obcej;
• ryzyko kursowe księgowe (przeliczeniowe) – dotyczy różnic pojawiających się w wycenie składników majątkowych przedsiębiorstwa, a więc aktywów i pasywów, gdy ich cena podana jest w walucie innej niż waluta księgowości firmowej;
• ryzyko kursowe ekonomiczne – występuje, gdy na wartość rynkową wpływają nieoczekiwane wahania kursów walut.

Biorąc pod uwagę czas trwania ryzyka kursowego, wyróżnia się ponadto:

• ryzyko spotowe – okres trwania wynosi do 1 tygodnia,
• ryzyko krótkoterminowe – trwające od 1 do 4 tygodni,
• ryzyko średnioterminowe – trwające od 1 do 3 miesięcy,
• ryzyko długoterminowe – trwające powyżej 3 miesięcy.

Jak obliczyć ryzyko walutowe?

Ryzyko walutowe przejawia się w wielu różnych sytuacjach. Jak obliczyć ryzyko kursowe? Załóżmy, że przedsiębiorca podpisuje umowę na dostawę 100 sztuk produktu w cenie 10 euro każda. Faktura, jaką wystawia, jest płatna za miesiąc. W momencie zawierania transakcji kurs euro mógł wynosić np. 4,50 zł. Oznacza to, że zamówienie jest warte 4500 zł. Natomiast przy płatności może okazać się, że euro osłabiło się w stosunku do złotówki aż o 20 groszy, co oznacza, że zamawiający zapłaci dostawcy 4300 zł.

200 zł to ryzyko walutowe, jakie ponosi przedsiębiorca.

Czym jest ryzyko walutowe w banku?

Ryzyko walutowe występuje nie tylko w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej, ale również można mówić o ryzyku walutowym w banku. Jak przedsiębiorcy ponoszą je osobiście? Dzieje się to wtedy, gdy podmiot handluje z firmą zza granicy i finansuje działalność kredytami w obcej walucie. Notowania kursowe mają bardzo duże znaczenie. Banki dysponują odpowiednimi narzędziami i rozwiązaniami, które pozwalają chronić ich klientów przed konsekwencjami zmiany notowań danej waluty.

Najboleśniej odczuły ryzyko walutowe osoby, które zaciągały kredyty w walucie szwajcarskiej. Często nie były nawet świadome, że je ponoszą. Zobowiązania w wyniku negatywnych zmian na rynkach finansowych zaczęły nagle drożeć, co oznaczało wzrost kosztów dla spłacających kredyty we franku.

Jak to działa w przypadku kredytów hipotecznych? W ramach umów kredytowych indeksowanych lub denominowanych kursem waluty obcej pojawia się właśnie ryzyko kursowe. W przypadku zobowiązań we frankach ryzyko to właściwie w całości zostało przerzucone na konsumenta, ponieważ świadczenie banku nie podlega indeksacji.

W momencie udzielenia kredytu klient otrzymał kwotę w PLN, a następnie została ona przeliczona po bieżącym kursie na kwotę w CHF lub w innej walucie obcej wskazanej w umowie. Indeksowane było więc tylko świadczenie kredytobiorcy.

W jaki sposób kontrolować ryzyko walutowe?

Kontrolowanie ryzyka walutowego w transakcjach transgranicznych polega na zarządzaniu nim w sposób świadomy i zaplanowany. Trzeba na bieżąco śledzić kursy.

Kontrola ryzyka walutowego polega na gromadzeniu i aktualizowaniu wiedzy na temat stanu gospodarki kraju, z którym przedsiębiorca współpracuje i prowadzi wymianę. Należy śledzić doniesienia rynkowe dotyczące różnych czynników mogących wpływać na kurs waluty. Pomocne w tym będą zbiorcze analizy rynkowe, jakimi dzielą się eksperci.

Co minimalizuje ryzyko walutowe?

Istnieje wiele sposobów na to, by ryzyko ponoszone przez przedsiębiorcę było możliwie jak najniższe. Sprawdź, jak zmniejszyć ryzyko kursowe. Można je właściwie wykluczyć, jeśli podejmie się transakcje minimalizujące ryzyko walutowe, czyli rozliczać się w rodzimej walucie. Jeśli przedsiębiorca robi to w złotówkach i transakcje z zagranicznym partnerem również są rozliczane w PLN, to nie ponosi ryzyka kursowego.

Niestety, ale w wielu przypadkach nie ma takiej możliwości i rozliczenie importu czy eksportu dokonywane jest w walucie obcej. Jak ograniczyć ryzyko kursowe? Można sięgnąć po odpowiednie instrumenty, by zredukować zagrożenie. Nie ma jednej, zawsze skutecznej metody. W zależności od przypadku lepiej sprawdzać się mogą inne rozwiązania. Dlatego warto poznać różne, by wybór narzędzia ograniczającego ryzyko w praktyce działalności gospodarczej był podyktowany m.in. wielkością przedsiębiorstwa czy wartością udziału w zagranicznych rynkach.

Metody minimalizacji ryzyka kursowego mogą być zewnętrzne i wewnętrzne. Do zewnętrznych należą:

• przeniesienie odpowiedzialności na inne podmioty – na ogół na instytucje finansowe,
• zawieranie kontraktów forward – polega to na zablokowaniu z dwóch stron kursu walut poprzez uzgodnienie pomiędzy stronami jego wysokości,
• hedging – korzystanie z określonych instrumentów finansowych, jak umowa futures, która pozwala na sprzedaż i zakup konkretnej waluty po określonej cenie w ustalonym czasie w przyszłości albo wykorzystanie opcji dającej możliwość handlu walutą za uzgodnioną kwotę; podobnie działają kontrakty swap, czyli transakcje wiązane, w których dochodzi do wymiany kapitału i odsetek jednej waluty na kapitał i odsetki innej.

Natomiast wewnętrzne sposoby na to, by ograniczyć ryzyko kursowe w firmie, obejmują:

• wystawianie faktur w walucie krajowej;
• zastosowanie klauzuli waloryzacyjnej – pozwala to na zmianę ceny tak, by móc w razie potrzeby zniwelować różnicę kursową pojawiającą się pomiędzy momentem zawarcia umowy a otrzymaniem należności;
• umiejętne sterowanie terminem płatności – przy przewidywaniach dużych zmian kursów walutowych przedsiębiorca może przyspieszyć lub wręcz przeciwnie, opóźnić go;
• matching – to rozwiązanie w przypadku dwukierunkowych przepływów transakcji z wykorzystaniem walut obcych, polegające na wyrównaniu wysokości oraz terminów regulowania zobowiązań i spływu należności; firma zapłaci w tym samym czasie faktury kontrahentowi, który płaci za inną transakcję.

Jak zabezpieczyć się przed ryzykiem kursowym?

Czy istnieją sposoby na to, by nie tylko zminimalizować ryzyko walutowe, ale zabezpieczyć się przed jego ponoszeniem? Jak zabezpieczyć ryzyko walutowe? Przede wszystkim poprzez wynegocjowanie odpowiednich warunków rozliczeń. Ponadto można wykorzystać ubezpieczenie ryzyka walutowego.

Jego wykupienie wiąże się z koniecznością poniesienia pewnego kosztu, ale jednocześnie zabezpiecza transakcje. W zamian za poniesiony koszt składki ubezpieczeniowej następuje przeniesienie ryzyka na towarzystwo. Ubezpieczenie ryzyka walutowego zaliczane jest do grona ubezpieczeń finansowych.

Warto zwrócić uwagę, że banki oferują przedsiębiorstwom produkty z zakresu zarządzania ryzykiem walutowym w celu jego minimalizacji. Wśród takich rozwiązań są:

• walutowe transakcje terminowe,
• kupno opcji walutowej,
• strategia opcyjna.

Pozwalają one na ustabilizowanie wyników finansowych w firmie i wyeliminowanie niepewności, jaka nierozerwalnie związana jest z wahaniami kursów. W wyniku przedstawionych transakcji można otrzymać ustalony, stały kurs walutowy, maksymalny lub minimalny kurs wymiany bądź elastyczny kurs wymiany w określonym przedziale.