Andriej (imię zmienione), menadżer

Mówi się, że ostatnio ostrzał Charkowa się nasilił. Ale nie, to wszystko trwa dłużej niż miesiąc.

Jesteśmy ostrzeliwani "falami": my, potem Odessa, potem znowu my. Są dni, kiedy ostrzał jest silniejszy, są dni, kiedy jest mniejszy. W porównaniu z początkiem roku przybyło tylko bomb kierowanych — ok. miesiąca temu. W naszym okręgu jeszcze ich nie było. Ostatnio taka bomba nadleciała w okolice mojej pracy. Latają tam regularnie, ponieważ w tej okolicy znajduje się kilka ważnych obiektów infrastrukturalnych.

Specyfika naszej dzielnicy polega na tym, że jest tam wszystko naraz: kolej, strefa przemysłowa i inne obiekty najważniejszej infrastruktury, elektrociepłownia. Znajdujemy się w równej odległości od kilku z tych obiektów. Niebezpieczeństwo jest więc zawsze obecne.

• "Chcę, żeby spłonęli w piekle tak jak nasze domy". Mieszkańcy Charkowa i regionu mają dość Rosjan. "Dranie. Nienawidzę ich"

Ostatnią rzeczą, jaką [moja żona i 12-letni syn] widzieliśmy dosłownie z naszego okna, był dron Szahed, który wleciał w 14-piętrowy budynek, jeden przystanek tramwajowy od naszego domu. Regularnie widzimy zestrzeliwane bezzałogowce lub próby ich zestrzelenia nad naszą częścią miasta.

Czasami słyszymy nawet uderzenia, które były bardzo daleko — pewnego dnia dwa pociski Iskander wleciały do ośrodka rekreacyjnego niedaleko Charkowa. Było tak głośno, że prawdopodobnie słyszało to całe miasto — chociaż obiekt znajduje się w dużej odległości od naszego domu.

"Moje serce omal się nie zatrzymało"

24 lutego 2022 r., po usłyszeniu kanonady gdzieś na przedmieściach, moja rodzina i ja przenieśliśmy się w kierunku Dniepra tego samego dnia. Tym razem, kiedy nadleciały te dwa Iskandery, odebraliśmy to normalnie — właśnie siedzieliśmy i jedliśmy obiad. Fakt, że tak to postrzegamy, jest naprawdę przerażający. Niebezpieczeństwo nie jest już odczuwane tak silnie.

Według naszych obecnych standardów silny ostrzał ma miejsce, gdy w miasto uderza 10 lub więcej pocisków. Kiedy nadlatuje pięć lub siedem, nawet się nie budzimy. Ostatnio obudziłem się podczas ostrzału, ale nie z powodu dźwięku, ale jasnego błysku. Aby przetrwać w Charkowie, trzeba się maksymalnie zrelaksować — po prostu nie przepuszczać wszystkiego przez siebie, nie reagować na każdy dźwięk.

• Tekst publikujemy dzięki uprzejmości portalu Meduza. Wesprzyj niezależnych rosyjskich dziennikarzy

Dopiero niedawno zdałem sobie sprawę, że moja psychika jest narażona na duży stres. Byłem w Kijowie przez tydzień w interesach i zatrzymałem się w pustym, bardzo cichym mieszkaniu moich przyjaciół. Z powodu awarii filtr do oczyszczania wody co kilka minut wydawał bardzo głośny dźwięk. Kiedy usłyszałem go po raz pierwszy, moje serce omal się nie zatrzymało.

Sam nie chcę opuszczać miasta. Pobyt tutaj jest wygodny pod względem mieszkania i pracy. Moja żona i syn wyjeżdżają do jednego z krajów UE. Zdecydowaliśmy się na to ze względu na bezpieczeństwo dziecka. Choć z pozoru spokojnie odbiera to, co dzieje się w mieście. Nie wiem, może udziela mu się mój spokój. Gra w siatkówkę. Kilka dni temu doszło do nalotu z ofiarami w strefie przemysłowej, bardzo blisko centrum sportowego, do którego chodzi.

Rosjanie nie cofną się przed niczym

Atak miał miejsce także w naszym ulubionym parku: zniszczone kino, kolejkę dla dzieci, boisko do siatkówki, gdzie gram z synem. Przestaliśmy tam chodzić, bo nie ma gdzie się ukryć. Jeśli coś się zaczyna, staramy się siedzieć w domu i nigdzie nie wychodzić. Ale w 95 proc. przypadków najpierw dochodzi do ostrzału, a potem do nalotu. Dlatego dowiadujemy się o niebezpieczeństwie za pośrednictwem kanałów na Telegramie, które informują nas o możliwych nalotach.

Vyacheslav Madiyevskyy / NurPhoto / NurPhoto via AFP / AFP

Charków po rosyjskim ataku, 26 maja 2024 r.

Zdecydowaliśmy się zabrać dziecko również dlatego, że nie ma gwarancji, że będziemy w stanie obronić Charków. Jak pokazują przypadki Sołedaru i Bachmutu, Rosjanie nie cofną się przed niczym, aby osiągnąć swoje cele. Nie sądzę oczywiście, że będą w stanie zająć Charków, ale mogą sprawić nam wiele kłopotów. Już teraz to robią. Kilka pocisków i to wszystko: zniszczenia, ofiary. Mamy wystarczająco dużo problemów.

Dzisiaj, 23 maja, też był bardzo silny ostrzał. Rosjanie uderzyli w biura naszych klientów. Krótko mówiąc, jest ciekawie. Jak się z tym czuję? Jestem bardzo zły.

Wiktor, wolontariusz

Czytałem artykuł, nalewałem sobie kawę i wtedy rozległ się głośny huk. Zwykle jest tak głośno, jeśli uderzenie jest gdzieś w pobliżu, w promieniu 5 km. Dziś (23 maja — red.) rano słyszałem ok. 10 nalotów nad Charkowem. Jest mało przyjemnie — i nie ma sensu biec do schronu. Rakieta z Biełgorodu leci do nas trzy minuty, a syrena nie zawsze zdąży się włączyć na czas.

Mamy tylko czas na czytanie wiadomości na Telegramie: rakieta została wystrzelona — spadła — wybuch — kolejna rakieta — jeszcze dwie w powietrzu... Tak wygląda nasz dzień. Czytamy, monitorujemy: co się dzieje, bać się czy nie? Czy to straszne? Boimy się. Ale staramy się trzymać, nie tracić ducha, pracować.

• Dramatyczne sceny w Wołczańsku. Rosjanie łapią starszych cywilów i wykorzystują ich jako "żywe tarcze". "Wiemy o pierwszych przypadkach egzekucji"

Niektórzy z moich znajomych uważają, że liczba ostrzałów jest taka sama jak w zeszłym roku. Wydaje mi się, że odkąd Rosjanie weszli do Wołczańska, zaczęli ostrzeliwać więcej — zwłaszcza w porównaniu z 2023 r. W nocy dodali też Szahidy, które są wyjątkowo nieprzyjemne do słuchania. To tak jakby w powietrzu leciał motorower. Staje się to coraz częstsze, szczególnie w ciągu ostatnich sześciu miesięcy.

W niektórych budynkach w centrum nie ma górnych pięter. W części domów nie ma całych wejść: w domu jednego z moich znajomych po nalocie wejście po prostu się złożyło, w budynku wyleciały wszystkie okna. Ale ludzie tak żyją. Dostęp do prądu dostali jakiś tydzień później, z ogrzewaniem było trudniej.

Ogrzewanie na następną zimę stoi już pod dużym znakiem zapytania dla całego miasta. Ci, którzy mieszkają w domach wyłożonych boazerią, będą mieli ciężko. Zeszłej zimy nie było światła przez cztery lub pięć godzin, dom natychmiast się wychłodził: nie można włączyć grzejnika, kotłownie nie działają. Jeśli nie ma gazu, nie można nawet ugotować jedzenia. Ludzie jakoś sobie radzą, kupują małe kuchenki.

Syrena może zawyć o każdej porze

Mam leżącą babcię. Mamy szczęście, że jesteśmy w sektorze prywatnym: zawsze jest woda, nawet jeśli płynie słabo. Zrobiłem zapasy, napełniłem butelki — jest łatwiej. Jeszcze więcej szczęścia mieliśmy ze światłem: podczas ataków wieże są odłączane od zasilania i następuje prawie całkowita utrata łączności i wszystkich operatorów. Komunikacja topnieje jak śnieg, a wraz z nią internet. Ale jesteśmy zasilani przez jakiś rodzaj linii, więc nawet podczas przerw w dostawie prądu mamy światło, choć nie zawsze.

Wszystko wydaje się w porządku: jestem pogodny, nie panikuję. Ale sen jest oczywiście zły — mieszkam obok syreny i jest to bardzo nieprzyjemne — zwłaszcza teraz, kiedy jest ciepło i otwieramy okna. Syrena może zawyć i o pierwszej, i o trzeciej, i o piątej rano... Nie da się spać. Nie można spać, gdy słyszy się nadlatujące samoloty lub Szahidy. To tak jakby wojna zaczęła się tuż pod twoim oknem: słyszysz wybuchy karabinów maszynowych, a potem spadającego Szahida.

• Rosjanie wpadli w szał pod Charkowem. "Zasypują ukraińskie okopy bombami. Z trzech pojazdów opancerzonych wraca jeden"

Ale jeszcze nigdzie się nie wybieram i w zasadzie nie chciałbym się nigdzie wybierać. Przewożę przykutego do łóżka mężczyznę, który prawdopodobnie nie przeżyje podróży, a ja wciąż mam pracę, dzięki której jestem w stanie się wyżywić. Jeśli dochód zniknie, nie wiem, co zrobię. Chyba powoli popadnę w obłęd. A wtedy trudniej będzie przetrwać.

"Nikt nie jest bezpieczny"

Jesteśmy przyzwyczajeni do huku. Kiedy rozlega się alarm, nie wszyscy spieszą się, żeby się gdzieś schować. Ludzie po prostu na to nie reagują. W pobliżu mamy szkołę, takie miejsca mają schrony. Kiedyś tam poszedłem i sprzątaczka powiedziała mi: "przynajmniej jeden bezdomny przyszedł! Do schronów w ogóle nikt nie przychodzi". Przez cały ten czas przychodziło może kilka osób.

Boję się. To chyba właściwe słowo. Nie czuję się bezpiecznie w centrum miasta, chociaż inni chodzą tam, jakby nic się nie stało. Nikt nie jest bezpieczny. Rosyjski pocisk wleciał do ośrodka wczasowego — kto mógł przypuszczać, że coś tam uderzy! Czego szukali tam Rosjanie? To nie jest jasne.

• Wołczańsk pada, Ukraina drży o Charków. Eksperci o dwóch największych wyzwaniach sił Kijowa. "Jeden do dwóch tygodni" [ANALIZA]

Na początku wojny było poczucie pewnej nieustraszoności, że jak nas zabiją, to nas zabiją. Teraz myślę inaczej: skoro przeżyliśmy te okropności, które działy się tutaj na początku wojny, to ja chcę jakoś przeżyć. Chcę jeszcze trochę pożyć.

Irina (imię zmienione), analityczka ekonomiczna

Według moich odczuć ostrzał nasilił się pod koniec ub.r. Od tego czasu wszystko jest "jak zwykle": lecą rakiety, lecą Szahedy. Na początku maja ostrzał znów się zintensyfikował.

Ostrzeliwują nas cały czas, raz rzadziej, raz częściej. Człowiek przyzwyczaja się do tego wszystkiego, zaczyna to ignorować. Najbardziej przerażają mnie nie ostrzały, nie ogólna sytuacja w mieście, ale brak zrozumienia, czego się spodziewać. Czy będzie okupacja, czy jej nie będzie? A jeśli tak, to jak długo? Czy będzie możliwość opuszczenia miasta? W tej chwili to właśnie ta potencjalna sytuacja jest przerażająca — gdy nie będzie możliwości wyjazdu i zabrania ze sobą rzeczy potrzebnych do życia w innym mieście.

GEORGE IVANCHENKO / AFP

Mieszkańcy Charkowa po rosyjskim ataku, 22 maja 2024 r.

Mieszkałam już w innym mieście przez półtora roku, wynajęłam mieszkanie. Naprawdę chciałam wrócić do domu, gdzie są wszystkie moje rzeczy, gdzie wszystko jest moje.

W centrum miasta sytuacja nie jest zbyt dobra, tam do nalotów dochodzi dość często. Idę tam kilka razy w tygodniu, ale nie chcę wchodzić do żadnego lokalu, chyba że w piwnicy. W każdej chwili może coś przylecieć i możesz ucierpieć. Znam wielu ludzi, którzy nie zwracają uwagi na niebezpieczeństwo, ale dla mnie w Charkowie nie można dziś żyć pełnią życia.

"Być może będziemy musieli wyjechać"

Na początku baliśmy się wszystkiego, ale teraz przyzwyczailiśmy się do dźwięku rakiet. Po dźwięku możemy już rozpoznać, do której dzielnicy poleciała. Tak się złożyło, że przebywałam niedaleko miejsca, w którym doszło do nalotu. 30 grudnia ub.r. byłam w budynku obok hotelu Kharkiv Palace. Miałam szczęście, że znajdowałam się w odległej przestrzeni, nie blisko epicentrum, więc byłam tylko lekko przestraszona. Słyszysz głośny dźwięk, zdajesz sobie sprawę, że to blisko i że nie ma sensu panikować — to już się dzieje. Co najwyżej odsuwasz się dalej od okien na wypadek drugiego nalotu. Nie chodzi o to, że jestem taka odważna i nieustraszona. Po prostu, kiedy to wszystko dzieje się cały czas, boisz się znacznie mniej.

Pracuję zdalnie, więc oczywiście chcę wychodzić z domu. Mogę nawet pójść na koncert raz na jakiś czas. Ale jeśli jest na wysokim piętrze, to zaczynasz się zastanawiać, czy iść, czy nie. A nawet jeśli pójdziesz, nie będziesz czuć się komfortowo i bezpiecznie. Z tyłu głowy będziesz mieć myśl, że rosyjska rakieta może wlecieć do sąsiedniego budynku. Więc za każdym razem rozważasz, jak bardzo chcesz gdzieś iść.

• Rosjanie są nie do zatrzymania pod Charkowem. Przedarli się przez ukraińską obronę. "Sytuacja jest na ostrzu noża"

Ale lokale w mieście działają, otwierają się nowe miejsca. Da się żyć, choć sytuacja w sektorze energetycznym jest z pewnością trudna: wygląda na to, że kolejny sezon grzewczy spędzimy bez ogrzewania. Być może nawet będziemy musieli wyjechać, aby gdzieś przezimować, ponieważ tam również może nie być prądu.

Podczas nalotów nie wchodzę do schronów. Zwłaszcza że często słychać je w nocy. Ludzie śpią, nikt nie wstaje. Ja się nawet nie budzę, jeśli dźwięki nie są bardzo głośne. Moja psychika już dawno przestałaby działać, gdybym reagowała na każdy alarm.

"Nie ma życia"

Oczywiście, niewiedza, co będzie dalej, sprawia, że człowiek jest cały czas spięty. Nie możesz planować swojego życia, podejmować żadnych decyzji. Nie kupujesz rzeczy, mebli, nie wiesz, co stanie się z twoim domem, czy w ogóle ocaleje. To jeszcze bardziej wytrąca z równowagi niż naloty. Czy będę w stanie zabrać moich bliskich, mojego psa w razie nagłej potrzeby? Nie wpadłam jeszcze w depresję z powodu tych myśli — więc od czasu do czasu biorę środki uspokajające, staram się niepotrzebnie nie denerwować.

Regularnie czytam wiadomości, ale nie wierzę wielu źródłom, bo widzę, jak informacje są zniekształcane, jak ktoś mi czegoś nie mówi. Trudno jest stawiać jakiekolwiek prognozy, ponieważ nie mamy pełnych informacji o tym, co się dzieje — nie wiemy, jakiego rodzaju pomoc zostanie dostarczona, czy dotrze do Charkowa. Kijów jest znacznie lepiej chroniony — wydano tam znacznie więcej pieniędzy na obronę powietrzną.

• Zły tydzień dla żołnierzy Putina. Rosyjska ofensywa utknęła w martwym punkcie z jednego powodu

Myślę, że jeśli Rosja ściągnie tu więcej wojsk, może co najmniej otoczyć Charków, jeśli nie go zająć. Nie chcielibyśmy być odcięci od reszty Ukrainy. To naprawdę przerażające: co z żywnością i lekarstwami? Oglądam wiadomości, aby przynajmniej z grubsza zrozumieć, czy Rosja próbuje stworzyć tutaj strefę buforową.

Wiele osób kategorycznie nie chce się ewakuować, zostaną tu do ostatniej chwili, ponieważ miasto jest dla nich naprawdę ważne. Nigdzie nie poczują się lepiej niż w domu. I nie mówię tylko o emerytach, wielu młodych ludzi czuje to samo. Ale z drugiej strony nie ma tu teraz życia jako takiego. Pozostaje tylko czekać na odpowiedź na pytanie: "co będzie dalej?".