ANALIZAIm dłużej żyjemy, tym mniej dostajemy. Niższa śmiertelność pogorszyła emerytalny przelicznik

Tegoroczne emerytury będą wyliczane w oparciu o mniej korzystny dla seniorów parametr demograficzny. To efekt nieco mniejszej śmiertelności odnotowanej w 2022 roku.

Jak co roku przed Wielkanocą GUS raczy nas świeżymi tablicami przeciętnego dalszego trwania życia. Statystyki te są kluczowym parametrem dla blisko półmilionowej armii tegorocznych emerytów, ponieważ to m.in. od tych danych zależy wyliczona przez ZUS emerytura.

Tablice średniego dalszego trwania życia sporządza się w oparciu o dane o umieralności w poszczególnych grupach wiekowych (tzw. kohortach). Na tej podstawie szacuje się, ile życia średnio pozostało ludziom w danym wieku. Tablicę odczytuje się w następujący sposób: w osi pionowej wyszukujesz swój wiek (w latach), a w osi poziomej wybierasz liczbę miesięcy od ostatnich urodzin. Na skrzyżowaniu wiersza i kolumny otrzymasz średnią liczbę miesięcy, jaka średnio dzieli od śmierci osoby urodzone w danym miesiącu.

Z tablic GUS-u wynika, że osoby obchodzące dziś 60. urodziny mają przed sobą przeciętnie 254,3 miesięcy życia, a więc średnio powinny dożyć 81,2 lat. Dla 65-latków GUS przewiduje średnio 210 miesięcy dalszego życia – a więc średnio 17,5 lat na emeryturze. Pamiętajmy, że to tylko średnia bazująca na dużej próbie statystycznej. W żadnym wypadku nie należy traktować tych liczb jako indywidualnej prognozy.

Odwrócenie trendów przeżywalności

Przez poprzednie dwa lata byliśmy świadkami drastycznego spadku przewidywanej średniej długości trwania życia w Polsce. Szczególnie widoczny był on w tabelach zeszłorocznych, gdy szacowana średnia tego parametru w przypadku 60-latka zmniejszyła się o 8,8 miesięcy i była aż o 22,6 miesięcy niższa niż dwa lata wcześniej. Był to rezultat rekordowo wysokiej śmiertelności. W roku 2021 w Polsce zmarło ponad pół miliona ludzi i był to najwyższy wynik od zakończenia II wojny światowej. Śmiertelne żniwo roku 2022 także było ponadprzeciętnie wysokie i wyniosło ok. 448 tys. zgonów.

A ponieważ GUS-owskie tabele dalszego trwania życia bazują na danych historycznych, to zeszłoroczna redukcja śmiertelności przełożyła się na wydłużenie szacowanego trwania życia. W przypadku osoby 60-letniej w tegorocznych tabelach wynosi ono 254,3 miesięcy i jest aż o 15,4 miesięcy dłuższe niż przed rokiem. Zarazem wciąż jest to rezultat o 7,2 miesięcy niższy niż w tabelach z marca 2020. Przez poprzednie dwa lata przeciętna dalsza długość trwania życia 60-latka zmniejszyła się o 21,4 miesięcy. To pokłosie rekordowej śmiertelności wywołanej administracyjnym zamknięciem państwowych szpitali oraz żniwem epidemii COVID-19.

Emerytalna matematyka…

Te liczby mają ogromne znaczenie dla wysokości emerytury tych osób, które w danym roku otrzymują uprawnienia emerytalne. Gdy składasz wniosek o emeryturę, ZUS dzieli sumę twoich zwaloryzowanych "składek" zaksięgowaną w systemie informatycznym przez liczbę miesięcy dalszego trwania życia, jaka ci pozostaje według tablic GUS-u. Zatem im niższa jest ta liczba, tym wyższą emeryturę przyzna ci Zakład. Działa to też odwrotnie: im niższa przewidywana dalsza długość trwania życia, tym miesięczny przelew z ZUS-u jest wyższy.

Przykładowo, jeśli masz 65 lat i na rachunku w ZUS-ie figuruje kwota 400 tys. złotych, to twoja emerytura wyniesie 1904,76 zł miesięcznie. Zakład zakłada bowiem, że ludzie z Twojego rocznika (i miesiąca) pożyją jeszcze średnio 210 miesięcy. W tym systemie wypłaty (czyli zyski) tych, którzy pożyją dłużej, są „finansowane” oszczędnościami tych, którzy nie dociągną do średniej. Oczywiście emeryturę będziesz otrzymywać do końca życia (twojego lub ZUS-u). System jest obliczony tak, aby bilansować się w skali makro.

… i emerytalne haczyki

Warto mieć przy tym świadomość, że system ZUS-owski opiera się o dwa niezbyt uczciwe rozwiązania. Po pierwsze w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie ma żadnych „odłożonych” przez ciebie pieniędzy. Wszystko, co oddasz ZUS-owi, od razu jest wypłacane obecnym emerytom i rencistom. Zakład zapisuje jedynie informację o tym, ile wpłaciłeś i ile w przyszłości obiecuje ci wypłacić. A czy i ewentualnie ile wypłaci, to się dopiero okaże za kilkanaście czy kilkadziesiąt lat.

I nie będziesz miał na to żadnego wpływu, ponieważ w długim terminie wypłacalność tego systemu emerytalnego jest uzależniona od liczby uczestników płacących nań comiesięczne „składki”. Jednakże od kilku lat mamy do czynienia z sytuacją, gdy więcej Polaków przechodzi na emeryturę, niż wchodzi na rynek pracy. Przez ostatnie lata sytuację ZUS-u ratowała dobra koniunktura na rynku pracy (wzrost nominalnych płac i wyższe wskaźniki aktywności zawodowej) oraz masowa imigracja zza wschodniej granicy. Jednakże na dłuższą metę polski system emerytalny będzie coraz mocniej uzależniony od napływu pracowników spoza Polski, ponieważ w 2022 roku liczba urodzeń spadła do najniższego poziomu po 1945 roku. Ostatni rocznik jest o ponad połowę mniej liczny od najliczniejszego – czyli urodzonych w roku 1983, których jest blisko 667 tysięcy.

Po drugie do ustalania wysokości emerytur ZUS używa tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn. Artykuł 26, punkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stwierdza jasno, że „średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach”. 

Tymczasem wiadomo – bo takie dane publikuje ten sam GUS – że średnio rzecz biorąc, mężczyźni żyją krócej od kobiet. Są więc w dwójnasób poszkodowani przez państwo. Bo nie dość, że po świadczenie z ZUS-u mogą się zgłosić 5 lat później niż kobiety, to jeszcze są oszukiwani na kluczowym przeliczniku, jakim jest oczekiwana dalsza długość trwania życia.

Źródło: