Przejdź do zawartości

Gubernia radomska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Gubernia radomska
Радомская губерния
gubernia
1844–1917
Ilustracja
Gmach Rządu Gubernialnego w Radomiu
Herb
Herb
Państwo

 Królestwo Polskie

Siedziba

Radom

Powierzchnia

12 352 km²

Populacja (1910)
• liczba ludności


1 117 300[1]

• gęstość

92 os./km²

Szczegółowy podział administracyjny
Plan guberni radomskiej
Liczba powiatów

7

Położenie na mapie Królestwa Polskiego
Położenie na mapie
Gubernia radomska 18441866
Gubernia radomska – kolorem jasnozielonym granice z lat 18441866, kolorem ciemnozielonym granice po 1866
Herb guberni w latach 1845–1866
Herb guberni radomskiej na budynku Kasy Pożyczkowej Przemysłowców Radomskich

Gubernia radomska (ros. Радомская губерния) – jednostka administracyjna w Królestwie Polskim istniejąca w latach 18441917. Powstała w wyniku połączenia guberni sandomierskiej oraz guberni kieleckiej.

Jej stolica mieściła się tak samo jak w czasach guberni sandomierskiej w Radomiu. Gubernia radomska dzieliła się 8 powiatów: kielecki, miechowski, olkuski, opatowski, opoczyński, radomski, sandomierski, stopnicki.

(W czasie powstania styczniowego Rząd Narodowy 28 marca 1863 r. ogłosił Regulamin władz administracyjnych w byłym Królestwie Kongresowym. Według regulaminu zniesiono podział administracyjny na gubernie, a zamiast tego byłe Królestwo Kongresowe podzielono na osiem województw w granicach z 1816 r. Na terenach obejmujących gubernię radomską przywrócono województwo krakowskie, oraz województwo sandomierskie)[2].

W 1866 z guberni radomskiej wyłączono południowe powiaty, z których na powrót utworzono gubernię kielecką.

Siedziba władz guberni

[edytuj | edytuj kod]

Siedzibą władz guberni był Pałac Sandomierski – klasycystyczny budynek wzniesiony w latach 1825–1827 według projektu Antonia Corazziego – architekta sprowadzonego w 1819 z Toskanii na prośbę rządu Królestwa Polskiego, a konkretnie dzięki staraniom Stanisława Staszica. Spełniał on rolę reprezentacyjnej siedziby władz aż do upadku Królestwa Kongresowego w 1916 roku.

Podział administracyjny do 1866

[edytuj | edytuj kod]

Do roku 1866 gubernia liczyła 8 powiatów (ujezdów) i 19 okręgów.

  • powiat kielecki
    • okręg jędrzejowski
    • okręg kielecki
  • powiat miechowski
    • okręg miechowski
    • okręg proszowicki
    • okręg skalbmierski
  • powiat olkuski
    • okręg lelowski
    • okręg pilicki
    • okręg olkuski
  • powiat opatowski
    • okręg opatowski
    • okręg solecki
  • powiat opoczyński
    • okręg konecki
    • okręg opoczyński
    • okręg szydłowiecki
  • powiat radomski
    • okręg kozienicki
    • okręg radomski
  • powiat sandomierski
    • okręg sandomierski
    • okręg staszowski
  • powiat stopnicki
    • okręg stopnicki
    • okręg szydłowski

Na początku XX wieku gubernia liczyła 7 powiatów:

  • iłżecki
  • kozienicki
  • koński
  • opatowski
  • opoczyński
  • radomski
  • sandomierski

Podobnie jak w pozostałych guberniach Królestwa Polskiego zmiana ustroju terytorialnego dokonana w końcu lat 60. XIX w. pozbawiła większość miast guberni radomskiej praw miejskich. Status miasta zachowało 11 miejscowości. Poza Radomiem były nimi Końskie, Kozienice, Opatów, Opoczno, Ostrowiec, Przedbórz, Sandomierz, Staszów, Szydłowiec i Zawichost (w 1888 r. prawa miejskie stracił także Zawichost).

Gubernatorzy radomscy

[edytuj | edytuj kod]
Lp. Imię i nazwisko, okres życia Okres zajmowania urzędu
1 Henryk Deboli 1837–1838
2 Aleksy Aleksandrowicz Bochtiejew 1839–1845
3 Edward Białoskórski h. Awdaniec (1799–1881) 1845–1856
4 gen. baron Leoncjusz Opperman 1856–1862
5 Aleksander Ostrowski 1862–1863
6 Stanisław Piątkowski 1863–1864
7 gen. Henryk Konstanty Fanshawe (1822–1886) 1864–1865
8 gen. Dymitrij Gawriłowicz Anuczin (1833–1900) 1865–1879
9 książę Wasilij Michajłowicz Dołgoruki (1840–po 1894) 1880–1883
10 Arkadij Adriejewicz Tołoczanow (1830-1897) 1883-1888
11 Michaił Aleksandrowicz Majlewskij (1835–?) 1888–1895
12 Iwan Grigorjewicz Podgrodnikow (1840–1910) 1895–1899
13 Jewgenij Pawłowicz Szcirowskij 1899–1905
14 Dymitr Iwanowicz Zasiadko (1860–1927) 1906–1915

Administracja kościelna

[edytuj | edytuj kod]

Odpowiednikiem guberni radomskiej w administracji kościelnej była diecezja sandomierska (później jej nazwę zmieniono na sandomiersko-radomska). Ta jednostka przetrwała w nieznacznie zmienionej postaci aż do reformy struktury diecezjalnej w 1992. Obecnie większa część dawnej diecezji sandomierskiej znajduje się w diecezji radomskiej.

Literatura

[edytuj | edytuj kod]
  • Piątkowski, Sebastian: Radom – zarys dziejów miasta. Radom: SKRZR, 2000. ISBN 83-914912-0-X.
  • Вейнберг, Леонид Борисович: Радомская губерния. [B:] Архангельский, Александр Семёнович и.и. (pед.): Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона. T. 26, c. 95–96. Петербург: издательским обществом Ф. А. Брокгауз – И. А. Ефрон, 1899. [b. ISBN]. (ros.) Wikiteka.
  • Swajdo, Jarosław: Między Wisłą a Pilicą. Dzieje podziałów administracyjnych w regionie kielecko-radomskim do 1975 roku. Kielce: Agencja „JP”, 2005. ISBN 83-88874-89-6.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Andrzej Gawryszewski: Ludność Polski w XX wieku. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN, 2005, s. 18. ISBN 83-87954-66-7.
  2. Dorota Lewandowska: Organizacja Narodowa Powstania Styczniowego z lat 1861–1864. Archiwum Główne Akt Dawnych. [dostęp 2016-10-29].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]