Rafał Hetman's Reviews > 27 śmierci Toby'ego Obeda

Debiutancka książka Joanny Gierak-Onoszko „27 śmierci Toby’ego Obeda”, w której autorka opisuje Kanadę, to nie tylko najciekawszy debiut reporterski w tym roku, ale jest to po prostu jeden z najlepszych reportaży wydanych w 2019 roku w Polsce. Dlaczego? Znajduję przynajmniej trzy powody.

Zacznę od tego najbardziej oczywistego: książkę polskiej reporterki po prostu bardzo dobrze się czyta. Gierak-Onoszko po pierwsze, ciekawie całą opowieść konstruuje, kilkukrotnie dociska czytelnika przejmującymi historiami dzieci odebranych rodzicom, żeby następnie zmienić nastrój, wprowadzając do swojej opowieści refleksję na temat współczesnej Kanady. Po drugie, pisze prosto, przejrzyście i konkretnie, przez co udaje jej się cały czas utrzymać uwagę czytelnika.

Ważniejsze od stylu jest jednak to, co po tej książce zostaje. Joanna Gierak-Onoszko zostawia nas z nowym obrazem Kanady, zupełnie odmiennym od tego, jaki stworzyła popkultura, czy chciałby kreować premier Justin Trudeau.

Reporterka w swojej książce zajmuje się tematem ocaleńców – dzieci, rdzennych mieszkańców Kanady, które zostały zabrane rodzicom i umieszczone przymusowo w szkołach z internatem, gdzie na początek obcinano im włosy, zabierano imiona i przydzielano numerki. Celem było stworzenie tanich, pracujących pół-niewolników, którym kazano zapomnieć własnego języka, lokalnej kultury i przeszłości. W szkołach stosowano przemoc, dzieci często chorowały i umierały, a miejsca ich pochówku do dziś często są nieznane. To było ludobójstwo – mówią tak sami Kanadyjczycy. To się działo niedawno – niemal przez cały XX wiek.

Nie zdradzam tutaj wiele z treści książki, bo „27 śmierci Toby’ego Obeda” nie jest reportażem, który za cel ma tylko przedstawienie ciemnych kart historii Kanady. Historia Toby’ego Obedy i innych ocelańców służy Joannie Gierak-Onoszko do przedstawienia złożonego obrazu Kanady i kanadyjskiego społeczeństwa dzisiaj.

Jest to obraz pełen sprzeczności. Z jednej strony kraju, którego symbolem jest niezwykle popularny na świecie premier Justin Trudeau. Kraju, który broni praw kobiet. Kraju, w którego rządzie zasiadają przedstawiciele różnych mniejszości narodowych. Kraju, który z otwartymi ramionami przyjmuje uchodźców z Bliskiego Wschodu. Ale także kraju, który ma niezałatwione sprawy z przeszłości, który przez lata tolerował ludobójczy system internatów, w którym proces pojednania jest trudny i bolesny, a życie w wielokulturowym społeczeństwie wymaga wiedzy i kompetencji, których trzeba się nauczyć, a co wcale nie jest takie proste.

Moja rozmowa z autorką książki: https://czytamrecenzuje.pl/1585/najle...
Joanna Gierak-Onoszko potrafiła zrobić to, czego nie udało się Katarzynie Wężyk w „Kanadzie. Ulubionym kraju świata”, przebiła się pod powierzchnię kraju, napisała reportaż z trzewi Kanady, który pozwala nam z bliska zobaczyć skomplikowane społeczeństwo i… zastanowić się nad sobą.

Tak, bo cechą dobrych reportaży ze świata jest to, że mówiąc o Kanadzie, Etiopii, Iranie czy Szwecji, potrafią też powiedzieć coś o Polsce i skłonić do refleksji nad naszymi problemami.

Opisując proces odkrywania przez Kanadyjczyków tego, co działo się w internatach, a później przedstawiając próby pojednania i zadośćuczynienia ofiarom, Joanna Gierak-Onoszko przystawia nam do twarzy lustro i każe (oczywiście w sposób niewypowiedziany, ale jest to oczywiste) zastanowić się, jak sami radzimy sobie w Polsce z naszymi ciemnymi kartami w historii. I to jest moim zdaniem najważniejsze w tej książce.

„27 śmierci Toby’ego Obeda” pokazują, że proces przyznawania się do winy i próby pojednania są trudne i skomplikowane, ale niezbędne do prawidłowego funkcjonowania społeczeństwa. Przykład kanadyjskich rozliczeń z ciemnymi kartami historii jest zupełnie inny od polskiego (mam tu na myśli np. polskich szmalcowników z czasów II wojny światowej lub rok 1968), ale etapy rozliczenia z trudną historią są na całym świecie podobne, dlatego z przykładu kanadyjskiego możemy wyciągnąć wnioski tutaj w Polsce.