Nenda kwa yaliyomo

Mwandiko wa Kichina

Kutoka Wikipedia, kamusi elezo huru
Mwandiko wa Kichina

Mwandiko wa Kichina ni jumla ya alama zinazotumiwa kuandika lugha za Kichina. Mwandiko huo hutumia alama moja kwa neno lote kwa hiyo kila mtu anaelewa mwandiko hata akisoma na kutamka tofauti katika lahaja mbalimbali.

Mwandiko wa alama

[hariri | hariri chanzo]

Kichina huandikwa kwa alama zinazomaanisha neno moja. Alama hizo hazimaanishi herufi fulani wala silabi jinsi ilivyo katika miandiko mingine. Kwa hiyo watu wawili wanaweza kusoma alama hizohizo na kutamka tofauti wakitumia lahaja tofauti au hata aina za Kichina tofauti; hata wasipoelewana wakati wa kuongea, wote wanaelewa maana ya alama hata wakitamka maneno tofauti.

Maneno mengi ya Kichina yana silabi moja tu. Kamusi kubwa ya lugha ina alama zaidi ya 40,000- Wachina wasomi wenye elimu nzuri hujua takriban alama 6,000 hadi 7,000. Gazeti la kawaida hutumia alama 3,000. Serikali inasema mtu ajua kuandika na kusoma kama ameshika angalau alama 2,000.

Tangu mapinduzi ya China ya 1949 serikali imeeneza alama zilizorahisishwa. Kuna pia mipango ya kulatinisha lugha yaani kuendeleza namna ya kuandika lugha kwa herufi za Kilatini.

Mwandiko wa Kichina ulikuwa pia msingi wa mwandiko wa Korea na Japani.

Kutoka picha kuwa alama

[hariri | hariri chanzo]

Chanzo cha alama kwenye mwandiko wa Kichina ni picha. Vyanzo hivyo vinafanana na mitindo iliyotumiwa kwingineko duniani kama Babeli. Lakini ilhali katika mifumo mingine picha zilirahisishwa na kutumiwa kwa silabi au sauti tu na kuwa herufi, China ilibaki na picha moja kwa neno moja ilhali picha zilirahisishwa na kuwa alama kwa urahisi wa kuandika haraka.

Tangu maungano ya kwanza ya China serikali kuu iliratibu usanifishaji wa alama. Alama jinsi zilivyosanifishwa miaka 1800 hutumiwa hadi leo hii.

Mabadiliko ya alama kwa "farasi" katika mwandiko wa Kichina tangu kale hadi leo
Mnamo mwaka 1500 KK - 1200 KK:
picha ya farasi
Mnamo mwaka 1200-700 KK:
picha ya farasi iliyorahisishwa
Mnamo mwaka 300 KK:
picha iliyorahisishwa zaidi
Kuanzia mwaka 200 KK:
alama rasmi ya maandishi
Tangu mwaka 200 BK:
alama sanifu (za zamani )
Tangu 1950:
alama sanifu zilizorahisishwa
Orakelknochen Bronzeinschrift Größere Siegelschrift Kanzleischrift Regelschrift Vereinfacht

Alama zilizorahisishwa

[hariri | hariri chanzo]

Katika karne ya 20 kulikuwa na majadiliano nchini China kurahisisha namna ya kuandika maana Wachina wengi hawakuweza kuandika na kusoma au walijua alama chache tu. Wengine walipendekeza kuachana kabisa na alama za kidesturi na badala yake kuhamia alfabeti ya Kilatini. Wengine waliona itasaidia kupunguza idadi ya mistari na nukta katika alama zinazohitajika mara kwa mara.

Baada ya mapinduzi ya 1949 serikali ya Kikomunisti ilitangaza orodha ya alama zilizorahisishwa. Hizo zinafundishwa shuleni lakini zinatumiwa pamoja na alama za zamani ambazo ni tata zaidi, hasa kwa ajili ya istilahi ambazo hazitumiwi mara kwa mara.

Nchini Japani alama nyingi za Kichina zinatumiwa pamoja na alama za ziada kwa kuandika Kijapani. Pia Japani serikali ilifanya mabadiliko katika mwonekano wa alama kwa shabaha za kuzirahisisha ili zishikwe haraka zaidi na wanafunzi.

Hapo chini mifano kadhaa ya alama zinazotumiwa upande wa Kichina na Kijapani, pamoja na mabadiliko yao kwa lengo la kuzirahisisha:

Ulinganishi wa Alama Sanifu (za Zamani), Alama Sanifu Zilizorahisihwa na Alama sanifu za Kijapani za Kisasa
Kichina Kijapani Maana yake
Alama Sanifu za Kichina (za zamani) Alama za Kichina zilizorahisishwa
Alama zilizorahisishwa China Bara tu, lakini siyo Japani
umeme
kununua
gari
nyekundu
hamna, hakuna kitu
mashariki
farasi
upepo
upendo
wakati
ndege
kisiwa
lugha, neno
kichwa
samaki
bustani
ndefu, kukua
karatasi
kitabu, hati
angalia, tazama
Alama zilizorahisishwa katika Japani lakini si China Bara
bandia, kukopa
Buddha
maadili
kusali, kuabudu
nyeusi
barafu
sungura
kila
udongo
hatua
neema
Alama zilizorahisishwa tofauti katika China na Japani
duara
sikia
halisi
uthibitisho
kuuza
kobe
sanaa
vita, kupigana
taswira, picha
chuma
kundi, kikosi
Kugeuka
ubaya, chuki
tele, kwa wingi
ubongo
shinikizo
/ kuku
bei
muziki
hewa
ukumbi, ofisi
kazi
upanga
umri, miaka
kuwaka
kusifu
mbili
tafsiri
kuangalia, kutazama
齿 meno
dawa
kusoma
uso
Alama zilizorahisishwa karibu sawa China bara na Japani
picha
sauti
kujifunza
mwili
nukta
ngano
mdudu
kizee, kilichopita
kuweza, kukutana
elfu kumi
mwizi, kuiba
hazina
nchi
dawa
jozi
mchana, siku
kuja
njano
kata, eneo

Kujisomea

[hariri | hariri chanzo]
  • Galambos, Imre (2006). Orthography of early Chinese writing: evidence from newly excavated manuscripts (PDF). Budapest: Eötvös Loránd University. ISBN 978-963-463-811-7.
Early works of historical interest

Viungo vya nje

[hariri | hariri chanzo]
WikiMedia Commons
WikiMedia Commons
Historia na muundo wa alama za Kichina
Online dictionaries and character reference
Matumizi ya alama za Kichina kwa kompyuta
  • Unihan Database: Chinese, Japanese, and Korean references, readings, and meanings for all the Chinese and Chinese-derived characters in the Unicode character set
  • Daoulagad Han – Mobile OCR hanzi dictionary, OCR interface to the UniHan database