Zaimek co

Zaimek co

8.07.2024
8.07.2024

Dzień dobry,

Czy mogłabym prosić o wyjaśnienie, kiedy stawiamy przecinek przed co, a kiedy nie? Spotkałam się z wieloma sprzecznymi (w mojej ocenie) informacjami. Na przykład jedno źródło mówi, że kategorycznym błędem jest niestawianie przecinka w zdaniu „Nie wiem, co zjeść”, a inne źródło podaje, że przed bezokolicznikiem przecinek można pominąć. Rozumiem, że przecinek ma rozdzielać zdanie złożone i że przecinka nie ma przed konstrukcjami jak „co noc”, ale w innych przypadkach, na przykład „To, co zrobił”, zupełnie nie rozumiem, kiedy przecinka nie powinno się stawiać, a kiedy powinno. Dziękuję za odpowiedź!

Zaimek co wprowadza różne wypowiedzenia podrzędne. Wówczas stawia się przed nim obowiązkowo przecinek, por. np.

  • Była ubrana na czarno, co dodawało jej uroku.
  • Nie mam pojęcia, co on teraz zrobi.
  • Nie wiedział, co napisać.
  • Strach, co za awantury tu dziś były.
  • To wszystko, co znalazłem.
  • Trudno wyobrazić sobie coś, co podoba się wszystkim.

Jeśli zaś część podrzędna występuje na początku konstrukcji złożonej lub w środku zdania nadrzędnego, oba człony oddziela się przecinkiem albo przecinkami, por. np.

  • Co ma wisieć, nie utonie.
  • Co się stało, to się nie odstanie.
  • Co strzelił, chybił.
  • To, co zrobił, jest niewytłumaczalne!
  • Tym, co nas chwalą, wiele wybaczamy.
  • Wszystko to, co mu przeszkadzało, starał się usunąć.

Przecinek pomija się jednak przed zaimkiem względnym co wprowadzającym pozorne zdanie podrzędne (takie, które nie jest rozwijane), por. np.

  • Wiadomo co (ale: Wiadomo, co wolno).
  • Nie wiedzieli co i jak (ale: Nie wiedzieli, co i jak zrobić).

Nie stawia się przecinka przed co w konstrukcji składniowej z czasownikami w formie osobowej i bezosobowej tylko wówczas, gdy zaimek co tworzy z bezokolicznikiem jeden kompleks predykatywny (będący orzeczeniem), por. np.

  • Miał wreszcie co jeść (= Miał wreszcie jedzenie).
  • Nie mam dziś co robić (= Nie mam dziś roboty).

Nie stawia się również przecinka przed co wówczas, gdy występuje w utartych zwrotach i frazeologizmach, które są traktowane nie jako zdania podrzędne, lecz jako pojedyncze okoliczniki, por. np.

  • Doskonale wiedziała co w trawie piszczy.
  • Dziewczyna piękna co się zowie.
  • Nalał mi co kot napłakał.
  • Pobiegł co koń wyskoczy.

Należy jednak odróżniać wypowiedzenia strukturalnie identyczne, które nabierają zróżnicowanego znaczenia jedynie przez zastosowanie lub pominięcie przecinka, por. np.

  • Kto wie co by się wtedy z nim stało (= Nikt nie wie, co by się wtedy z nim stało),

ale:

  • Kto wie, co by się wtedy z nim stało? (= Który z was wie, co by się wtedy z nim stało?).
Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego