Zaimek co
Dzień dobry,
Czy mogłabym prosić o wyjaśnienie, kiedy stawiamy przecinek przed co, a kiedy nie? Spotkałam się z wieloma sprzecznymi (w mojej ocenie) informacjami. Na przykład jedno źródło mówi, że kategorycznym błędem jest niestawianie przecinka w zdaniu „Nie wiem, co zjeść”, a inne źródło podaje, że przed bezokolicznikiem przecinek można pominąć. Rozumiem, że przecinek ma rozdzielać zdanie złożone i że przecinka nie ma przed konstrukcjami jak „co noc”, ale w innych przypadkach, na przykład „To, co zrobił”, zupełnie nie rozumiem, kiedy przecinka nie powinno się stawiać, a kiedy powinno. Dziękuję za odpowiedź!
Zaimek co wprowadza różne wypowiedzenia podrzędne. Wówczas stawia się przed nim obowiązkowo przecinek, por. np.
- Była ubrana na czarno, co dodawało jej uroku.
- Nie mam pojęcia, co on teraz zrobi.
- Nie wiedział, co napisać.
- Strach, co za awantury tu dziś były.
- To wszystko, co znalazłem.
- Trudno wyobrazić sobie coś, co podoba się wszystkim.
Jeśli zaś część podrzędna występuje na początku konstrukcji złożonej lub w środku zdania nadrzędnego, oba człony oddziela się przecinkiem albo przecinkami, por. np.
- Co ma wisieć, nie utonie.
- Co się stało, to się nie odstanie.
- Co strzelił, chybił.
- To, co zrobił, jest niewytłumaczalne!
- Tym, co nas chwalą, wiele wybaczamy.
- Wszystko to, co mu przeszkadzało, starał się usunąć.
Przecinek pomija się jednak przed zaimkiem względnym co wprowadzającym pozorne zdanie podrzędne (takie, które nie jest rozwijane), por. np.
- Wiadomo co (ale: Wiadomo, co wolno).
-
Nie wiedzieli co i jak (ale: Nie wiedzieli, co i jak zrobić).
Nie stawia się przecinka przed co w konstrukcji składniowej z czasownikami w formie osobowej i bezosobowej tylko wówczas, gdy zaimek co tworzy z bezokolicznikiem jeden kompleks predykatywny (będący orzeczeniem), por. np.
- Miał wreszcie co jeść (= Miał wreszcie jedzenie).
- Nie mam dziś co robić (= Nie mam dziś roboty).
Nie stawia się również przecinka przed co wówczas, gdy występuje w utartych zwrotach i frazeologizmach, które są traktowane nie jako zdania podrzędne, lecz jako pojedyncze okoliczniki, por. np.
- Doskonale wiedziała co w trawie piszczy.
- Dziewczyna piękna co się zowie.
- Nalał mi co kot napłakał.
- Pobiegł co koń wyskoczy.
Należy jednak odróżniać wypowiedzenia strukturalnie identyczne, które nabierają zróżnicowanego znaczenia jedynie przez zastosowanie lub pominięcie przecinka, por. np.
- Kto wie co by się wtedy z nim stało (= Nikt nie wie, co by się wtedy z nim stało),
ale:
- Kto wie, co by się wtedy z nim stało? (= Który z was wie, co by się wtedy z nim stało?).