Lasy w Polsce - co warto wiedzieć?
Lasy w Polsce rosną na glebach najsłabszych, głównie dlatego, że te najlepsze wykorzystywane były na tereny rolnicze. Przyjmuje się, że las to kompleks roślinności, który charakteryzuje duży udział drzew rosnących w zwarciu, wraz ze związanym z nim światem zwierzęcym. Ustawa o lasach zakłada z kolei, że las to grunt o zwartej powierzchni co najmniej 0,1 ha, pokryty roślinnością leśną (lub przejściowo jej pozbawiony). Większość polskich lasów to lasy publiczne, które w zdecydowanej większości zarządzane są przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe. 18 procent terenów leśnych to lasy prywatne.
Rodzaje lasów w Polsce
Zasadniczo wyróżniamy trzy rodzaje lasów w Polsce: lasy iglaste, lasy liściaste i lasy mieszane. To, że w klimacie umiarkowanym, jaki panuje w naszym kraju, występują różne rodzaje lasów, jest zjawiskiem naturalnym, a wynika ono z różnego zapotrzebowania poszczególnych gatunków drzew na żyzność gleby, wilgoć czy ciepło. Najbardziej popularne w naszym kraju są lasy iglaste, w których dominującym gatunkiem jest sosna zwyczajna, aczkolwiek można w nich spotkać również świerki, modrzewie i inne drzewa iglaste. Drzewostany takie występują głównie na ubogich siedliskach, są świetliste i widne, a w ich runie spotkać można mchy, wrzosy i borówki. W lasach liściastych rosną głównie brzozy, dęby, buki, graby, wiązy, klony, olchy i lipy. Zrzucają one liście na zimę, by przetrwać okres tzw. zimowej suszy fizjologicznej. W lasach liściastych wyraźnie widoczne są sezonowe zmiany wyglądu lasu. Runo bujnie się rozwija i rozkwita wczesną wiosną, zaś później, gdy pojawiające się w koronach drzew liście zacienią dolne piętra lasu, intensywniej wzrastają rośliny lubiące duże zacienienie. W lasach liściastych wykształcona jest warstwa ściółki i dobrze rozwija się podszyt. Sezonowa zmiana wyglądu lasu, pozostająca w ścisłym związku z następującymi po sobie porami roku, jest również cechą charakterystyczną lasów mieszanych. Drzewostany te tworzą dęby, sosny, buki, świerki, brzozy i jodły, występuje w nich zarówno bogata warstwa runa, jak i rozbudowany podszyt. Co ciekawe, w Polsce można też spotkać powstałe w wyniku działalności człowieka monokultury gatunkowe, czyli obszary lasu, w którym występuje tylko jeden gatunek drzewa. Jednogatunkowe uprawy zajmują stosunkowo duże obszary, a drzewa w nich rosnące są zwykle w tym samym wieku.
Bory Tucholskie. Bory sosnowe o powierzchni ok. 3 tys. kilometrów kwadratowych, leżą na Równinie Tucholskiej i Charzykowskiej oraz w dorzeczu rzek Brdy i Wdy. Teren borów chronią po części park narodowy i rezerwat biosfery. Bory Tucholskie / Fot. Arkadiusz Wojtasiewicz / Agencja Wyborcza.pl
Typy lasów w Polsce
Wyróżniamy następujące typy lasów w Polsce:
- bory sosnowe,
- bory świerkowe (w górach tworzą regiel górny),
- bory jodłowe,
- bory mieszane,
- dąbrowy (dominuje dąb),
- brzeziny (dominuje brzoza),
- grądy,
- lasy łęgowe,
- olsy (dominuje olsza - porastają tereny bagienne),
- buczyny (dominuje buk - w górach tworzą regiel dolny),
- jaworzyny (dominuje jawor).
Bory porastają głównie tereny o słabych glebach (np. bielicach) i ostrzejszym klimacie, przy czym bory mieszane preferują gleby średnie (np. płowe) i klimat zmienny. Lasy liściaste natomiast rosną w łagodniejszym klimacie, na dobrych glebach (np. brunatnych). Grądy to wielogatunkowe lasy liściaste, w których przeważają graby pospolite oraz dęby szypułkowe, ale można w nich spotkać również buki, lipę drobnolistną, a nawet świerk. Cechą charakterystyczną grądów jest wielowarstwowość. Lasy łęgowe występują nad rzekami i potokami, na terenach okresowo zalewanych. Są to również lasy wielogatunkowe, rosną w nich olchy, wierzby, wiązy, jesiony i dęby.
Jakie lasy w Polsce warto odwiedzić?
Jakie lasy w Polsce cieszą się największą popularnością? Należy do nich z pewnością Puszcza Białowieska. Nic dziwnego, Białowieski Park Narodowy jest ostatnim naturalnym ekosystemem leśnym w Europie. Innym imponującym kompleksem leśnym jest Puszcza Kampinoska, rosnąca niemal w sąsiedztwie polskiej stolicy. Popularnością cieszą się też Bory Tucholskie, największy w Polsce kompleks borów sosnowych. Na ich terenie znajdują się cztery parki krajobrazowe, a także kilkanaście rezerwatów przyrody. Na uwagę zasługują też sąsiadujące z Borami Tucholskimi Bory Krajeńskie, z pięcioma rezerwatami przyrody, licznymi torfowiskami oraz punktami widokowymi. Choć niewątpliwie warto odwiedzić też Puszczę Augustowską, Puszczę Drawską czy Puszczę Piską, to niezapomnianych wrażeń dostarczy też wizyta w krzywym lesie koło Gryfina. Skupisko kilkuset sosen, których pnie wygięte są w kierunku północnym, a po zatoczeniu łuku nad ziemią wystrzelają ku górze, zyskało status pomnika przyrody.
Krzywy Las w Nowym Czarnowie koło Gryfina Fot. Sebastian Wołosz/ Agencja Wyborcza.pl
Powierzchnia lasów w Polsce
Powierzchnia lasów w Polsce systematycznie zwiększa się od czasów II wojny światowej. Lesistość kraju w 1945 roku wynosiła 21 procent, obecnie, według danych GUS na koniec roku 2021, wynosi 29,6 procent. Prace zalesieniowe związane są z "Krajowym programem zwiększania lesistości", który zakłada wzrost lesistości do 33 procent w roku 2050. Na koniec roku 2021 powierzchnia gruntów leśnych w Polsce wynosiła 9467,5 tysięcy hektarów, z czego lasy zajmowały obszar 9264,7 tysięcy hektarów. W porównaniu ze stanem odnotowanym rok wcześniej jest to wzrost o 4400 ha.
Puszcza Kampinoska Fot. Shutterstock
Zobacz też: Najstarsze drzewa w Polsce. Pierwsze miejsce w rankingu zajmuje 1272-letni cis
