Przejdź do zawartości

Oliver Stone

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Oliver Stone
Ilustracja
Oliver Stone (2016)
Prawdziwe imię i nazwisko

William Oliver Stone

Data i miejsce urodzenia

15 września 1946
Nowy Jork

Zawód

reżyser, scenarzysta, producent filmowy, pisarz

Współmałżonek

Najwa Sarkis
(1971-1977; rozwód)
Elizabeth Burkit Cox
(1981-1993; rozwód)
Sun-jung Jung
(od 1996)

Lata aktywności

od 1971

Odznaczenia
Brązowa Gwiazda (Stany Zjednoczone) Purpurowe Serce (Stany Zjednoczone) Kawaler Orderu Sztuki i Literatury (Francja)
podpis
Oliver Stone (2004)

William Oliver Stone[1] (ur. 15 września 1946 w Nowym Jorku) – amerykański reżyser filmowy, scenarzysta i producent. Był jedenastokrotnie nominowany do Oscara, jako scenarzysta, producent i reżyser. Zdobył trzy Oscary, za scenariusz do filmu Midnight Express (1978) oraz reżyserię Plutonu (1986) i Urodzonego 4 lipca (1989). Otrzymał dwa wyróżnienia Gildii Amerykańskich Reżyserów (Directors Guild of America Awards) za Pluton (1986) i Urodzonego 4 lipca (1989), oraz został uhonorowany przez Gildię Amerykańskich Scenarzystów (Writers Guild of America Award) za Midnight Express (1978). Ma też na koncie trzy Złote Globy za reżyserię (Pluton, Urodzony 4 lipca i JFK) oraz scenariusz (Midnight Express). W 1996 został uznany za najlepszego reżysera przez Krytyków Filmowych z Chicago za film Nixon (1995). Był także wyróżniony przez rząd francuski w 1992 orderem, Chevalier dans les Ordres d’Arte et Lettres.

Znany ze swoich lewicowych poglądów i krytycznego spojrzenia na Stany Zjednoczone drugiej połowy XX wieku. Wyreżyserował filmy: Seizure (1973), The Hand (1981), Salwador (1986), Pluton (1986), Wall Street (1987), Talk Radio (1988), Urodzony 4 lipca (1989), The Doors (1991), JFK (1991), Pomiędzy niebem a Ziemią (1993), Urodzeni mordercy (1994), Nixon (1995) i Droga przez piekło (1997). W wielu przypadkach był koproducentem filmów, które reżyserował.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Wczesne lata

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Nowym Jorku jako syn Francuzki, Jacqueline (z domu Goddet) i Żyda, Louisa Stone’a, maklera papierów wartościowych[2]. Uczęszczał do nowojorskiej szkoły średniej Trinity School[3]. W 1962, gdy miał 16 lat, jego rodzice rozwiedli się nagle. Matka Stone’a była często nieobecna, a jego ojciec miał duży wpływ na jego życie; Z tego powodu relacje ojciec-syn miały się mocno pojawić w filmach Stone’a. W 1964 ukończył The Hill School[3] w Pottstown, w Pensylwanii. Studiował na Uniwersytecie Yale, jednak w czerwcu 1965 porzucił studia[3] i przez sześć miesięcy uczył języka angielskiego uczniów szkół średnich w Sajgonie we Free Pacific Institute w Wietnamie Południowym. Pracował też jako taksówkarz i rybak.

W kwietniu 1967 Stone zaciągnął się do United States Army i jako ochotnik walczył podczas wojny wietnamskiej. Od 16 września 1967 do kwietnia 1968 służył w Wietnamie z 2 plutonem, kompanią B, 3 batalionem 25 Dywizja Piechoty i był dwukrotnie ranny w akcji. Został odznaczony Brązowym Orderem za Odwagę. Po powrocie do domu, w 1971 ukończył przerwane studia i otrzymał licencjat sztuk pięknych w Szkole Filmowej na Uniwersytecie Nowojorskim, gdzie jego profesorem był m.in. Martin Scorsese[4].

Kariera

[edytuj | edytuj kod]

W 1973 wyreżyserował swój pierwszy film, kanadyjsko-amerykański horror Seizure z Martine Beswick, Hervé Villechaize i Troyem Donahue nie zdobył przychylności ani krytyków ani widzów[4]. W 1979 otrzymał Oscara za najlepszy scenariusz adaptowany do biograficznego dramatu kryminalnego Alana Parkera Midnight Express (1978)[4] z Bradem Davisem. Kiedy nazwisko Stone’a stało się sławne, udało mu się zebrać fundusze, które pozwoliły mu w 1981 wyreżyserować psychologiczny horror Ręka (The Hand) z Michaelem Caine’em i Andreą Marcoviccim w roli głównej.

Swoim filmem JFK (1991) z Kevinem Costnerem w roli Jima Garrisona w oparciu o książki Jima Marrsa Crossfire: The Plot That Killed Kennedy oraz Jima Garrisona On the Trail of the Assasins, rozbudził na nowo debatę na temat zamachu na prezydenta Kennedy’ego. Przychylnie przyjęty przez krytyków i publiczność, JFK okazał się nie tylko sukcesem kasowym, bo był nominowany w ośmiu kategoriach do Oscara, ostatecznie uhonorowany dwiema (najlepsze zdjęcia Roberta Richardsona i najlepszy montaż Joego Hutshinga i Pietra Scalii). W roli Mariny Oswald, żony Gary’ego Oldmana wystąpiła Polka, Beata Poźniak. Kontrowersje, jakie wywołała premiera filmu, spowodowały, że w amerykańskim Kongresie przyjęta została Ustawa podpisana przez ówczesnego prezydenta George’a Busha. Na tej podstawie postanowiono ujawnić miliony stron niepublikowanych dotąd materiałów rządowych dotyczących zabójstwa Kennedy’ego, które zgodnie z rozporządzeniem sprzed kilkunastu lat jeszcze przez długi czas miały pozostać nienaruszone w tajnych archiwach – był to pierwszy raz, kiedy rząd ustanowił nowe prawo po reakcji, jaką wywołał film fabularny.

Kolejny film polityczny wyreżyserowany przez Stone’a Nixon (1995) z Anthonym Hopkinsem jako prezydentem Stanów Zjednoczonych Richardem Nixonem, zdobył cztery nominacje do Oscara, za aktorstwo w dwóch kategoriach: najlepszy aktor – Anthony Hopkins i najlepsza aktorka drugoplanowa – Joan Allen, oryginalny scenariusz, i ścieżkę dźwiękową – najlepsza muzyka w dramacie – John Williams, a także rzesze zwolenników pośród wymagających krytyków, dzięki wyjątkowo dokładnie nakreślonemu i zrównoważonemu portretowi Nixona[4].

Stone brał też udział w wielu produkcjach realizowanych dla telewizji; miniserial ABC Dzikie palmy (Wild Palms (1993) z Nickiem Mancuso, Bebe Neuwirth, Jamesem Belushim, Kim Cattrall, Robertem Loggią i Angie Dickinson, film HBO Świadek oskarżenia (Indictment: The McMartin Trial, 1995) w reżyserii Micka Jacksona z Jamesem Woodsem, który przyniósł mu statuetkę Emmy za najlepszy film zrealizowany dla telewizji[5], oraz dokument The Last Days of Kennedy and King (1998; nominacja do Primetime Emmy Award za wybitne osiągnięcie w tworzeniu programów dokumentalnych – montaż obrazu).

Często występuje z wykładami na Uniwersytetach w USA i uczestniczy w konwersatoriach ze studentami. Jego praca zaowocowała ponad 200-stronnicowym wydaniem esejów na temat filmów, kultury, polityki i historii, które znajdą się w książce Oliver Stone’s USA: Film, History and Controversy (wyd. University Press of Kansas), gdzie znajdą się też prace autorstwa Arthura Schlesingera Jr., Davida Halberstama, Waltera Lafebera, Stephena Ambrose’a, George’a McGoverna i Roberta A. Rosenstone. Stone napisał też swoją pierwszą powieść A Child's Night Dream (1997), opartą na jego doświadczeniach i czasie spędzonym z młodzieżą, wydaną przez St. Martin’s Press.

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

22 maja 1971 poślubił Najwę Sarkis, jednak 10 maja 1977 rozwiódł się. 6 czerwca 1981 ożenił się z Elizabeth Stone. Mają dwóch synów: Seana (ur. 29 grudnia 1984) i Michaela Jacka (ur. 1991). 7 stycznia 1993 doszło do rozwodu. 16 stycznia 1996 poślubił Sun-jung Jung, z którą ma córkę Tarę Chong (ur. 3 listopada 1995).

Kontrowersje

[edytuj | edytuj kod]

W swoich wypowiedziach publicznych wyrażał się z uznaniem o Fidelu Castro, Hugo Chávezie i Władimirze Putinie, powielał tezy rosyjskiej propagandy dotyczące m.in. wojny na Ukrainie[6][7][8][9]. Po wydarzeniach Euromajdanu w 2014 roku spotkał się w Moskwie z obalonym prezydentem Wiktorem Janukowyczem, a o wywołanie przewrotu na Ukrainie obarczył winą działających tam agentów CIA[10][11]. W trakcie trwania pandemii COVID-19 w 2020 roku przyjął w Rosji szczepionkę Sputnik V[12].

Usprawiedliwiał rosyjską agresję na Ukrainę w 2022 roku, która według niego została sprowokowana konfrontacyjną polityką Stanów Zjednoczonych i NATO[13].

Filmografia

[edytuj | edytuj kod]

Montażysta

[edytuj | edytuj kod]

Producent

[edytuj | edytuj kod]

Reżyser

[edytuj | edytuj kod]

Scenarzysta

[edytuj | edytuj kod]

Nagrody

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Personalidade: Oliver Stone (EUA). InterFilmes.com. [dostęp 2018-03-14]. (port.).
  2. Oliver Stone Biography (1946-). Film Reference. [dostęp 2017-01-12]. (ang.).
  3. a b c Oliver Stone Pictures. FanPix.Net. [dostęp 2017-01-12]. (ang.).
  4. a b c d Oliver Stone. MYmovies.it. [dostęp 2017-01-12]. (wł.).
  5. Indictment: The McMartin Trial (1995). Rotten Tomatoes. [dostęp 2017-01-12]. (ang.).
  6. Alexander Nazaryan: Oliver Stone Insults Megyn Kelly, Fawns Over Putin. newsweek.com, 2017-01-08. [dostęp 2024-01-26]. (ang.).
  7. Łukasz Adamski: Wojna w Ukrainie. Oliver Stone wciąż wpatrzony w Putina. Nie tylko on!. film.interia.pl, 2022-03-08. [dostęp 2024-01-26]. (pol.).
  8. Maja Mikołajczyk: Niegdyś wielki reżyser, dziś przyjaciel Putina. Oliver Stone zrobi wszystko, żeby wybielić kolegę. natemat.pl, 2022-03-04. [dostęp 2024-01-26]. (pol.).
  9. Anna Tatarska: Oliver Stone: od antysystemowego buntownika do ruskiego trolla. kultura.onet.pl, 2022-03-12. [dostęp 2024-01-26]. (pol.).
  10. Gianluca Mezzofiore: Oliver Stone: Ukraine's revolution was CIA 'plot'. ibtimes.co.uk, 2018-12-31. [dostęp 2024-01-26]. (ang.).
  11. Damien Sharkov: Oliver Stone Meets Toppled Ukrainian President Yanukovych, Accuses CIA of Sparking Coup. newsweek.com, 2014-12-31. [dostęp 2024-01-26]. (ang.).
  12. Isobel Lewis: Oliver Stone receives Russian coronavirus vaccine as experts warn it may be harmful to over-60s. independent.co.uk, 2020-12-15. [dostęp 2024-01-27]. (ang.).
  13. Łukasz Muszyński: Oliver Stone komentuje inwazję na Ukrainę: Putin wpadł w pułapkę zastawioną przez USA. filmweb.pl, 2022-03-08. [dostęp 2024-01-27]. (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]