Przejdź do zawartości

Nebraska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Nebraska
State of Nebraska
stan
37. stan od 1 marca 1867
Ilustracja
Pieczęć Flaga
Pieczęć Flaga
Dewiza: Equality before the law
Państwo

 Stany Zjednoczone

Stolica

Lincoln

Kod ISO 3166-2

US-NE

Gubernator

Jim Pillen (R)

Powierzchnia

200 330 km²[1]

Populacja (2022)
• liczba ludności


1 967 923

• gęstość

9,9 os./km²

Strefa czasowa

UTC-06:00 i UTC-07:00
UTC-05:00 i UTC-06:00

Języki urzędowe

angielski

Położenie na mapie USA
Położenie na mapie
Strona internetowa

Nebraska (wymowa:/nəˈbræskə/) – stan w środkowej części Stanów Zjednoczonych. Ustanowiony w 1867 roku, był 37. stanem, który przystąpił do federacji. W 2022 roku zamieszkany był przez 1 967 923 osób. Stolicą stanu jest Lincoln, największym miastem – Omaha[2].

Stan leży w obrębie pasa kukurydzianego i jest wiodącym stanem pod względem zbiorów kukurydzy[3]. Z tego względu jego przydomek to Cornhusker State (dosł. „stan łuskaczy kukurydzy”)[2].

Przed europejską eksploracją obszary stanu zamieszkiwały ludy Omaha, Pariki i Lakota. Stan przecina wiele historycznych szlaków, w tym ten którym podążała ekspedycja Lewisa i Clarka[4].

Nazwa stanu pochodzi z języka Indian Oto i znaczy „płaska woda”; odnosi się do przepływającej przez stan rzeki Platte[3].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

30 maja 1854 r. na mocy Ustawy o Kansas i Nebrasce powstało Terytorium Kansas i Terytorium Nebraski ze stolicą w Omaha.

Zaraz po wojnie secesyjnej, w 1867 r. Nebraska została uznana za 37. stan. W tym samym czasie stolica została przeniesiona z Omahy do miasta Lancaster, które zmieniło nazwę na Lincoln (na cześć prezydenta Abrahama Lincolna).

Gospodarka

[edytuj | edytuj kod]

W 2004 r. produkt stanowy brutto wyniósł 68 miliardów dolarów, a miesięczny dochód brutto na osobę fizyczną 3 339 USD. W styczniu 2010 poziom bezrobocia w Nebrasce wynosił 4,6%.

Nebraska posiada bardzo dobrze rozwinięty sektor rolniczy i jest krajowym liderem w produkcji wołowiny, wieprzowiny, kukurydzy i soi.

Ważnymi sektorami gospodarki są również transport towarowy (kolejowy i drogowy), przemysł, telekomunikacja, informatyka i ubezpieczenia.

Geografia

[edytuj | edytuj kod]
Panorama Lincoln

Nebraska graniczy ze stanem Dakota Południowa na północy, ze stanem Iowa na wschodzie, ze stanem Missouri na południowym wschodzie (granicą jest rzeka Missouri), ze stanem Kansas na południu, ze stanem Kolorado na południowym zachodzie i ze stanem Wyoming na zachodzie. Składa się z 93 hrabstw. Nebraska leży w dwóch strefach czasowych: większość hrabstw w UTC-6:00, a w Panhandle (zachodnia część stanu) UTC-7:00.

Stan Nebraska przecinają 3 rzeki z zachodu na wschód. Platte, powstająca z połączenia Platte Północnej i Platte Południowej, płynie przez centralną część stanu, Niobrara płynie przez północną część stanu, a Republican płynie przez południową część stanu. Nebraska składa się z dwóch głównych form powierzchni: Wielkie Równiny i Równiny Centralne.

 

Miejscowości

[edytuj | edytuj kod]
Największe miasta w stanie Nebraska, powyżej 20 000 mieszkańców (2021)[5]

Na terenie stanu Nebraska znajduje się 626 miast (city) i wsi (village), w tym 2 o liczbie ludności przekraczającej 100 000, 16 powyżej 10 000 mieszkańców, a 109 powyżej 1000 mieszkańców (2021 r.)[5].

Lista miast zamieszkanych przez 2000 lub więcej osób (2021 r.)[5]:

Demografia

[edytuj | edytuj kod]
Mapa gęstości zaludnienia stanu Nebraska

Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Nebraska liczy 1 961 504 mieszkańców, co oznacza wzrost o 135 163 (7,4%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010[6]. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,4% populacji, 24,6% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 16,4% to osoby mające 65 i więcej lat. 49,7% ludności stanu stanowią kobiety[7].

Rasy i pochodzenie

[edytuj | edytuj kod]

Według danych z 2021 roku, 78,5% mieszkańców stanowiła ludność biała (76,4%, nie licząc Latynosów), 8,7% miało rasę mieszaną, 4,7% to czarnoskórzy Amerykanie lub Afroamerykanie, 2,3% to Azjaci, 1,2% to rdzenna ludność Ameryki i 0,03% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 11,9% ludności stanu[8].

Do największych grup należą osoby pochodzenia niemieckiego (31,7%), irlandzkiego (11,4%), angielskiego (9,4%), meksykańskiego (8,2%) „amerykańskiego” (3,7%), czeskiego (3,5%) i szwedzkiego (3,4%)[8]. Nebraska ma zdecydowanie największy odsetek czeskich Amerykanów ze wszystkich stanów USA[9]. Ponadto w stanie mieszka ponad 50 tys. Polaków (2,6%)[8].

Podobnie jak w zdecydowanej większości amerykańskich stanów, populacja Nebraski staje się coraz bardziej miejska. Wskaźnik urbanizacji wzrósł z 61,5% w 1970 roku, do 73,1% w 2010 roku[10].

Religia

[edytuj | edytuj kod]
Katolicka katedra w Lincoln

Dane z 2014 r.[11]:

Chociaż około połowy populacji wyznaje protestantyzm, istnieje szereg wyznań i denominacji reprezentowanych w stanie, zarówno nurtu ewangelikalnego, jak i głównego nurtu. Największą grupą wyznaniową są luteranie (ok. 15% populacji) w zależności od denominacji reprezentowani w obu nurtach[11]. Według danych The ARDA w 2010 roku do największych związków wyznaniowych pod względem członkostwa w stanie należały: Kościół katolicki (372,8 tys.), Kościół Luterański Synodu Missouri (112,6 tys.), Kościół Ewangelicko-Luterański w Ameryce (110,1 tys.) i Zjednoczony Kościół Metodystyczny (109,3 tys.). Inne większe grupy obejmowały baptystów, różne kościoły kalwińskie, campbellitów, zielonoświątkowców, uświęceniowców, czy też pietystów[12].

Uczelnie

[edytuj | edytuj kod]
Nebraska
Pieczęć Nebraski

Ten artykuł jest częścią serii:
Polityka stanu
Nebraska

  • University of Nebraska (Lincoln, Omaha, Kearney)
  • University of Nebraska - Medical Center
  • Creighton University
  • Nebraska College of Technical Agriculture
  • Chadron State College
  • Peru State College
  • Wayne State College
  • Central Community College
  • Little Priest Tribal College
  • Metropolitan Community College
  • Mid-Plains Community College
  • Nebraska Indian Community College
  • Northeast Community College
  • Southeast Community College
  • Western Nebraska Community College
  • Bellevue University
  • Clarkson College
  • College of Saint Mary
  • Concordia University
  • Creighton University
  • Doane University
  • Grace University
  • Hastings College
  • Midland University
  • Nebraska Christian College
  • Nebraska Methodist College
  • Nebraska Wesleyan University
  • Summit Christian College
  • Union College
  • York College

System polityczny

[edytuj | edytuj kod]

Jest jedynym stanem, gdzie legislatura stanowa jest jednoizbowa (stanowy Senat został zlikwidowany w 1934 r.). Do maja 2009 roku był jedynym z 38 stanów, gdzie karę śmierci wykonywano nie poprzez śmiertelny zastrzyk, a krzesło elektryczne.

Władzę ustawodawczą sprawuje Legislatura Nebraski, licząca 49 członków wybieranych na cztery lata, przy czym co dwa lata odnawiana jest połowa składu. Na czele władzy wykonawczej stoi gubernator, pochodzący z przeprowadzanych co cztery lata wyborów bezpośrednich.

Transport

[edytuj | edytuj kod]

Transport kolejowy

[edytuj | edytuj kod]

Nebraska ma bogatą historię kolejnictwa. Union Pacific Railroad, z siedzibą w Omaha, została zarejestrowana 1 lipca 1862 roku, przy uchwalaniu Pacific Railway Act.

Linie kolejowe w Nebrasce:

Linie towarowe:

  • Brandon Railroad (BRAN)
  • BNSF Railway (BNSF)
  • Canadian National Railway (CN) through subsidiary Chicago Central and Pacific Railroad (CC)
  • Canadian Pacific Railway (CP) through subsidiary Dakota, Minnesota and Eastern Railroad (DME)
  • Fremont Northwestern Railroad (FNW)
  • Iowa Interstate Railroad (IAIS)
  • Kansas City Southern Railway (KCS)
  • Nebkota Railway (NRI)
  • Nebraska Central Railroad (NCRC)
  • Nebraska Kansas Colorado Railway (NKCR)
  • Nebraska Northeastern Railway (NENE)
  • Nebraska Northwestern Railroad (NNW)
  • Omaha, Lincoln and Beatrice Railway (OLB)
  • Sidney and Lowe Railroad (SLGG)
  • Union Pacific Railroad (UP)

Linie pasażerskie:

  • Amtrak (AMTK)
  • Fremont and Elkhorn Valley Railroad
  • Omaha Zoo Railroad

Transport drogowy

[edytuj | edytuj kod]

Autostrady międzystanowe w Nebrasce: 76, 80, 129, 180, 480 i 680.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. State Area Measurements and Internal Point Coordinates. U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09]. (ang.).
  2. a b Nebraska, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-04-28] (ang.).
  3. a b 10 Things to Know About Nebraska [online], US News, 2019 [dostęp 2022-01-17] (ang.).
  4. What Makes Nebraska Different From The Other 50 States of the USA? [online], Nebraska Traveler, 5 sierpnia 2021 [dostęp 2023-01-17] (ang.).
  5. a b c City and Town Population Totals: 2020-2021. U.S. Census Bureau. [dostęp 2023-04-28]. (ang.).
  6. Change in Resident Population of the 50 States, the District of Columbia, and Puerto Rico: 1910 to 2020 [online], 2020 Census Apportionment Results [dostęp 2023-01-17].
  7. U.S. Census Bureau QuickFacts: Omaha city, Nebraska; Nebraska [online], www.census.gov [dostęp 2023-01-17] (ang.).
  8. a b c 2021: ACS 1-Year Estimates Data Profiles (DP05/DP02) [online], data.census.gov [dostęp 2023-01-17].
  9. Stephen J. Lavin, Fred M. Shelley, J. Clark Archer, Atlas of the Great Plains, U of Nebraska Press, lipiec 2011, ISBN 978-0-8032-1536-8 [dostęp 2023-01-17] (ang.).
  10. Urban Percentage of the Population for States, Historical | Iowa Community Indicators Program [online], www.icip.iastate.edu [dostęp 2023-01-17].
  11. a b Adults in Nebraska. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-16].
  12. a b State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-16].