Ptak dobrego Boga
James McBride

Uwa�am, �e jest to jedna z najbardziej niezwyk�ych powie�ci w literaturze ameryka�skiej. Autor za t� ksi��k� otrzyma� nagrod� National Book Award w roku 2013. Na polski przet�umaczy� j� Maciej �wierkocki, ten sam, kt�ry przet�umaczy� '�cie�ki p�nocy'.
Jest to powie�� �otrzykowska, napisana w klimacie Szwejka, ale w spos�b oryginalny, bez powtarzania schemat�w. Co ma ze Szwejka? Ot� ma z niego lekkie podej�cie do spraw powa�nych, ob�mianie problem�w nie do �miechu i wydobycie z tych problem�w, z ca�ej historii prawdziwego liryzmu.
Akcja dzieje si� w Stanach Zjednoczonych przed wojn� secesyjn�. Do 'bandy' Jona Browna, abolicjonisty i cz�owieka walcz�cego o zniesienie niewolnictwa (znanego Polakom z wiersza Cypriana Kamila Norwida) do��czona zosta�a Cybulka, ma�y ch�opiec, kt�remu Brown zastrzeli� ojca, czarnosk�ry o jasnej cerze, ubrany w stary worek i z d�ugimi w�osami. Brown pomy�la�, ze to dziewczynka i si� ni� zaopiekowa�. I tak w�drowali przez lata. Dlaczego Cybulka? Bo zjad� 'cybulk�', amulet Browna, przynosz�cy mu szcz�cie. Ksi��ka pisana jest gwar� i t� gwar� przet�umaczy� t�umacz. Na j�zyk z moich okolic, wi�c czu�am si� zadowolona czytaj�c powie�� 'ku�', 'pini�dzy', 'cybulka' itd, gwara wschodnia.
Ch�opiec jest sierot� i jego g��wnym celem jest ocalenie g�owy, najedzenie si� i chyba powolutku bezpiecze�stwo. Ch�opiec ucieka od Browna i do niego powraca. Nie jest idealist�. Pomimo m�odziutkiego wieku, wie co to jest z�o �wiata i zna ju� ludzi. Wie te�, �e niewolnicy nie pobiegn� wywalczy� sobie wolno�ci, bo wolno�� to g��d, to nara�anie si� na zastrzelenie, a� wreszcie wolno�� to d�ugotrwa�y proces! �e najpierw i sami niewolnicy i biali musz� w nich zauwa�y� ludzi, a nie przedmioty. Mo�e dlatego, ze ten ma�y Cybulka nie spodziewa si� wiele po �wiecie, to tak bardzo zaskakuje go ka�dorazowo zauwa�ona odwaga ludzi, to, �e chc� nara�a� siebie i rodziny. Cybulka jest dzieckiem niewolnika, wie wi�c, �e oni te� maj� swoje rodziny, �ony, dzieci, maj� pan�w dobrych lub z�ych, �e musz� by� cicho, �eby nie sprzedano im rodziny, albo s� roz�aleni, bo im je sprzedano.
Cybulka podczas ksi��ki oprowadza czytelnika po ca�ych Stanach, jedzie do burdelu i do porz�dnego domu wyzwolonego, bogatego czarnosk�rego m�czyzny w Bostonie, jest w punktach przerzutowych zbieg�ych niewolnik�w i w szopie dla niewolnik�w najbiedniejszych. I oczywi�cie towarzyszy Brownowi. Sam Brown w ksi��ce jest szalonym wariatem op�tanym misj� zniesienia niewolnictwa. Uwielbia �ycie w lasach na cebuli i zupie ��wiowej, czyta ksi��ki wielkich taktyk�w wojennych, ma dwadzie�cioro dwoje dzieci, godzinami modli si� do Boga i chodzi obdarty jak �ebrak. Jest te� bardzo przes�dny, wierzy w dobr� pass�, kt�ra jest wtedy, gdy towarzyszy mu Cybulka, ale i wierzy w talizman, kt�rym jest pi�ro ptaka dobrego Boga, dzi�cio�a.
Tytu� ten jest wieloznaczny, gdy si� tak zastanowi�, ma podtekst. I s�usznie, bo odnosi si� do Cybulki ukrywaj�cego si� pod przebraniem dziewczyny. O m�sko�ci cz�sto m�wi Cybulka w czasie swojej wieloletniej w�dr�wki przy Brownie. I chyba w ko�cu widzi czym jest prawdziwa m�sko��. Nie tym, co jest fizjologiczne, ale tym co mamy w �rodku! M�sko�� to odwaga bycia sob� i nawet p�j�cia na �mier� za swoje przekonania! Cybulka przekona� si� kto by� prawdziwym facetem w�r�d abolicjonist�w. Przekona� si� czym jest prawdziwy fanatyzm i chyba zrozumia�, �e �ycie jest nie tylko od-do, takie wymierzalne, ciep�e i przewidywalne. �e pora�ka w d�u�szej perspektywie jest moralnym zwyci�stwem, a ocalenie sk�ry - tch�rzostwem i moraln� kl�sk�.
Ksi��ka przy tym ca�ym �adunku moralnym, emocjonalnym i historycznym jest przepi�kna. Jest przy tym nieustaj�cym pasmem gag�w niczym z Chaplina oraz komizmu j�zykowego. �mia�am si� od drugiej strony a� do ko�ca. Cho� przy ko�cu by� to �miech przez �zy.

Kiedy si�gn�am po ksi��k� o najciemniejszych kartach Ameryki, krwawym niewolnictwie w przeddzie� Wojny Secesyjnej, prze�y�am niema�y szok.�

,,Ptak dobrego Boga" Jamesa McBride'a to historia dos�ownie opowiedziana przez m�odego, niewykszta�conego niewolnika, kt�ry w damskim przebraniu, z ca�� band� r�nej ma�ci obdartus�w, pod wodz� Johna Browna przemierza Stany Zjednoczone, walcz�c z niewolnictwem.�

Ta niebywa�e smutna i dramatyczna karta historii opowiedziana jest tu w bardzo zabawny, groteskowy wr�cz spos�b. To bardziej przygodowa, �otrzykowska wr�cz powie��.

Historia jest urzekaj�ca i zadziwiaj�ca, ale jeszcze wi�kszym majstersztykiem jest sam j�zyk. Bez uwzgl�dnienia ortografii, norm sk�adniowych i interpunkcyjnych. T�umacz, Maciej �wierkocki zrobi� tu niesamowit� robot�, tworz�c polski tekst pe�en b��d�w stylistycznych, kt�ry naj�atwiej pewnie zrozumie� polonistkom sprawdzaj�cym wypracowania uczni�w z dysortografi�.

Na podstawie tej ksi��ki powsta� serial, kt�rego jeszcze nie obejrza�am, ale powie�� polecam z ca�ego serca, chocia� jestem �wiadoma, �e �atwo te� mo�na si� od niej odbi�.