Maziyar Yf's Reviews > ظهور و سقوط رایش سوم

ویلیام شایرر روزنامه نگارسرشناس و خبرنگار حوزه جنگ آمریکایی در کتاب بسیار معروف خود ظهور و سقوط رایش سوم به گونه ای شگفت آور ، با بیان جزییات بسیار چگونگی تولد ، پیدایش ، رشد و سرانجام مرگ رژیمی را بررسی کرده است که گرچه به جای 1000 سال وعده داده شده تنها 12 سال عمر کرد اما تبدیل به تجربه ای بسیار ترسناک و خونبار برای بشریت شد .با وجود آنکه پیش از 60سال از انتشار کتاب ویلیام شایرر می گذرد اما کتاب او در میان انبوه کتاب های مربوط به آلمان نازی همچنان یکی ازکاملترین کتاب ها و یا به گونه ای کتاب مرجع است .

مشخصات فیزیکی و ترجمه کتاب
گرچه این کتاب را پیشتر انتشارات مختلفی چاپ کرده بودند اما تقریبا تمامی آنها به شدت نایاب هستند ، تنها چاپ موجود کتاب در حال حاضر مربوط به انتشارات نگاه و با ترجمه ابو طالب صارمی ایست . ترجمه او را می توان متوسط و نه چندان آزار دهنده دانست . اما کتاب مشکلات اساسی در ویرایش دارد ، انواع و اقسام اشتباهات نوشتاری را در کتاب می توان دید ، برای مثال کشور پرتغال در همه جا به شکل میوه پرتقال نوشته شده ! یا کلمات در وزیر با روز جا به جا و یا اعداد در تاریخ پس و پیش نوشته شده اند که با توجه به اینکه کتاب چاپ نهم است وخواننده 400 هزار تومان برای آن هزینه کرده مجموعه اشتباهات به کیفیت این کتاب ارزشمند لطمه زده است .
کتاب در قطع وزیری منتشر شده و 1331 صفحه دارد که در صفحه 1222 کتاب تمام شده و 109 برگ مابقی آن فهرست منابع و اسامی ایست . فونت کتاب بی نهایت ریز بوده و گویا انشارات نگاه با انتخاب چنین فونتی قصد داشته مدام بالا رفتن سن خواننده و کم سو شدن قدرت چشمانش را به او یاد آوری کند .
ظهور و سقوط رایش سوم چگونه و بر پایه چه اسنادی نوشته شد ؟
از آن جا که با سقوط آلمان ��ازی ، نه رژیمی یا دولتی ، نه پلیس و یا شهرداری باقی نماند و کل و تمامی رژیم با هم سقوط کرد انبوهی از اسناد مربوط به وزارت خارجه ، ارتش و نیروی دریایی ، پلیس مخفی ، اسناد حزب ناسیونال سوسیالیست همانند گنجینه ای به دست مورخان افتاد ، افزون برآن و با توجه به بوروکراسی بسیار قوی آلمان مدارک گران بهای دیگری مانند یادداشت های خصوصی ، نطق ها در جلسات بسیار سری و حتی رونوشت مکالمات تلفنی سران نازی هم به شکل مکتوب نصیب مورخان و کارشناسان شد .
به همین ترتیب خاطرات مفصل ژنرال فرانتس هالدر ، رییس ستاد عالی فرماندهی نیروی زمینی آلمان به مدت 4 سال که با نظم و پشتکار حیرت انگیز گزارش روزانه و حتی ساعت به ساعت از سری ترین جلسات را نوشته بود و همین گونه نوشته های بسیار حجیم کنت چیانو وزیر امور خارجه ایتالیا و داماد موسولینی هم منبع بسیار ارزشمندی برای شایرر و سایر مورخان بوده اند . در جا به جای کتاب می توان ارجاعات فراوان ویلیام شایرر را به خاطرات این دو فرد دید .
فصل ها و مطالب کتاب
همانگونه که از کتابی با این حجم انتظار می رود شایرر تقریبا به تمامی موضوعات در مورد مورد حزب نازی ، از آغاز تا پایان یعنی هنگام تاسیس حزب ناسیونال سوسیالیست با تعداد افرادی محدود و تا لحظه پایان یعنی زمان سقوط آن پرداخته است . حجم زیادی از کتاب به چگونگی به قدرت رسیدن هیتلر در حزب خود و پس زدن و حذف دیگر افراد سرشناس و مبارزات پارلمانی و تلاش نازی ها برای به دست آوردن اکثریت در پارلمان و تشکیل دولت نازی اختصاص پیدا کرده ، شایرر حتی گریزی نسبتا طولانی هم به فلسفه غنی آلمان و فرهنگ مردمان آن زده تا بتواند فلسفه مبتذل و پیش پا افتاده هیتلر و نازی ها را شرح دهد . این بخش کتاب ضعف های دموکراسی و اینکه چقدر در برابر یک شخصیت زورگو و قلدر و افراد لباس ��خصی او ضعیف و ناتوان و فاقد اراده و تسلیم بازی های پشت پرده بوده و هست را به روشنی نشان می دهد گرچه هنر سخنوری هیتلر ، تبلیغات و پروپاگاندا گوبلس و تشکیلات و سازمان دهی رودلف هس و البته شاخه نظامی آن به رهبری هرمان گورینگ و ارنست روهم را هم نباید نادیده گرفت .

قسمت بعدی که شایرر کامل آنرا بررسی کرده دوران صدراعظمی هیتلر پیش از آغاز جنگ بوده . فتوحات سیاسی نازی ها بدون داشتن ارتشی منظم و یا امکانات کافی و تسخیر آلزاس و لورن ، اتریش و چک اسلاواکی بدون شلیک یک گلوله و تنها با بلوف و حرف زدن گرچه دستاوردی شگفت انگیز بوده اما باز هم ضعف مفرط دموکراسی در تصمیم گرفتن را نشان می دهد ، چمبرلن نخست وزیر انگلستان ضعیف ، ترسو و سست عنصر همواره تسلیم هیتلر بوده و فرانسه هم بیشتر موارد دولتی نداشته .
مطالب کتاب در مورد جنگ جهانی را می توان به دو قسمت تقسیم کرد : پیروزی های برق آسا آلمان در لهستان ، دانمارک و نروژ و فرانسه و بلژیک و هلند ، نبرد بر فراز آسمان انگلستان ، حمله به بالکان و نبرد بارباروسا و پیروزی های شگفت آور اولیه در خاک روسیه بخش اول و سه گانه العلمین و شکست مارشال رومل از انگلیسی ها ، استالینگراد و نابودی ارتش ششم و پرل هاربر و ورود ایلات متحده به جنگ بخش دوم یا شروع پایان رایش سوم را تشکیل می دهند .
شایرر اما به جزییات نبردها و جنگ ها نپرداخته ، او جنگ را به شکلی کلی دیده و نتیجه آن ها را هم از بُعد استراتژیک و چه سیاسی بررسی کرده است .
قسمت آخر کتاب هم شرح سقوط همه جانبه هم ارتش آلمان در تمامی جبهه ها و فروپاشی عصبی و جسمی هیتلر تا آخرین روز زندگی پرداخته . پیشوایی که شایرر در این بخش ترسیم کرده تفاوت چندانی با یک دیوانه و مجنون ندارد . ردپای هیتلر را می توان در تمامی شکست های آلمان دید . مشخص نیست که فرمان مشهور او یعنی عقب نشینی ممنوع ، حتی یک گام جان چند میلیون نفر را گرفت . شایرر به شرح توطئه های گوناگون عیله هیتلر هم پرداخته ، سوقصدهایی که همواره با سستی و ترس ژنرال های مختلف ارتش آلمان یا هرگز انجام نشد و یا هر بار به علتی بمب کار نکرد . یکی از مهمترین این ترورها عملیات والکوره یا والکیری بوده که شایرر همانگونه که از او انتظار می رفته با جزییات فراوان به آن و سرنوشت تلخ طراحان توطئه به ویژه فن اشتفانبرگ پرداخته.
ترور آخری که منجر به جراحت هیتلر شد جنون او را تکمیل کرد ، به داوری نویسنده آنچه پیش از آن در او خشونت بود اکنون تبدیل به ستم شده بود و آنچه در او دروغپردازی بود حال به بی شرافتی آشکار انجامیده بود . گویا مقدر شده بود که سرنوشت آلمان به این مردک اکنون نیمه دیوانه مقدر شود .
پایان کتاب هم شرح روزهای آخر زندگی هیتلر در پناهگاه امن خود به همراه افرادی ایست که پیوسته از تعدادشان کاسته می شد . که به سبب فیلم سقوط و بازی عالی برونو گانتس در نقش هیتلر ، هم فضای پناهگاه و هم شدت جنون هیتلر به شدت ملموس و قابل درک است .
پایان کار هیتلر اما انهدام آلمان نبود گرچه با وجود میل هیتلر در نابود کردن آن ، آلمان ویران شد و مردمان آن مبهوت و خون آلود و گرسنه در سرمای زمستان بی لباس و بی مسکن ، ژنده پوش و ساکن در خرابه های به جا مانده از بمباران ها به جا ماندند ، اما آنها ماندند و رایش سوم در گورستان تاریخ مدفون شد .
چرا همچنان باید ظهور و سقوط رایش سوم را خواند ؟
کتاب دید کاملی از یک حکومت تمامیت خواه ، تشکیل و زندگی در آن را نشان می دهد ، شایرر با استادی مسیر هیتلر و حزب نازی درقدرت گرفتن در چارچوب دموکراسی و سپس استفاده از آن برای مبارزه و دستگیری تمامی مخالفان خود و براندازی دموکراسی را نشان می دهد . شایرر با مهارت ناتوانی اخلاقی دموکراسی های غربی و به همین ترتیب آزادیخواهان آلمان را در برابر دیکتاتور را ترسیم کرده ، شایرر شرح داده که یک دیکتاتور به هیچ اصول اخلاقی ایمان ندارد ، همواره و در برابر همگان دروغ می گوید و کسی هم توانایی مخالفت با او را ندارد . هیتلر هم مانند دیکتاتورهای دیگر اعتبار پیروزی ها را به خود داده و با وجود قدرت مطلق و دخالت در همه چیز گناه شکست را به گردن همه و دیگران می اندازد . او در توهم مطلق ، در تنهایی و خلوت و به دور از همه زندگی می کند . او هم مانند دیگر دیکتاتورها همواره فکر می کند که کسی یا گروهی در حال خیانت و یا خنجر زدن از پشت است . او حتی یک گام هم عقب نمی رود و با لجبازی سر موضع سراسر اشتباه خود می ایستد . برای او تنها خود مزخرفش است که اهمیت دارد و بر این باوراست که در نبود او ملت آلمان لیافت زندگی ندارد .

به سختی می توان ایرادی از کتاب شایرر گرفت ، زمانی که او صرف طبقه بندی اسناد کرده ، حضور نویسنده در دادگاه نورنبرگ و تحقیقات مفصل او ، ظهور و سقوط رایش سوم را با وجود آنکه سال ها از نگارش آن می گذرد به یکی از معتبرترین و شاید هم معتبرترین تحقیق در مورد رایش سوم تبدیل کرده است .