Konieczne pilne wdrożenie procedury zgłoszeń wewnętrznych
24 czerwca w Dzienniku Ustaw opublikowana została ustawa o ochronie sygnalistów. Kluczowym obowiązkiem wynikającym z przepisów jest ustalenie procedury dokonywania zgłoszeń wewnętrznych. Powinna ona określać m.in. jednostki odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń i podejmowanie działań następczych oraz tryb postępowania z informacjami o naruszeniach zgłoszonymi anonimowo – oczywiście jeżeli pracodawca wyrazi na nie zgodę. Niezbędne będzie też stworzenie struktur działania i obsługi systemu zgłaszania naruszeń. Pracodawcy będą również musieli zapewnić zgłaszającym poufność i ochronę tożsamości w trakcie całego procesu zgłaszania nieprawidłowości. Będą musieli też utworzyć i prowadzić rejestr zgłoszeń. Oprócz tego nie mogą zapomnieć o obowiązkach wynikających z RODO. Niezbędne będzie więc dobór, a następnie przeszkolenie pracowników odpowiedzialnych za odbieranie i rozpatrywanie zgłoszeń. Na to wszystko pracodawcy mają czas jedynie do 24 września.
Minimalne wynagrodzenie znów podwyższone
Od 1 lipca 2024 r. wzrosło minimalne wynagrodzenie za pracę. Obecnie minimalne miesięczne wynagrodzenie wynosi 4300 zł. Jest to już druga podwyżka minimalnego wynagrodzenia w tym roku i oznacza wzrost miesięcznego minimalnego wynagrodzenia o 58 zł brutto w stosunku do dotychczasowej wysokości. Wzrośnie również minimalna stawka godzinowa, która od 1 lipca określana jest na poziomie 28,10 zł brutto (dotychczas wynosiła ona 27,70 zł brutto). Wzrost minimalnego wynagrodzenia będzie miał również wpływ na inne świadczenia dla pracowników. Przykładowo, maksymalna wysokość odprawy podczas zwolnień grupowych będzie od lipca wynosiła 64 500 zł brutto, a więc o 870 zł brutto więcej niż do tej pory. Wpłynie ona też na wysokość dodatku za pracę w porze nocnej. Również wynagrodzenie za czas przestoju w firmie nie może być niższe od płacy minimalnej.
Koniec bezterminowych układów zbiorowych
Znamy już projekt ustawy o układach zbiorowych pracy i porozumieniach zbiorowych. Do promowania porozumień zbiorowych zobowiązuje nas unijna dyrektywa w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w krajach UE. Wbrew pozorom jednak nie dotyczy ona jedynie minimalnego wynagrodzenia. Zakres przedmiotowy dyrektywy jest o wiele szerszy. Jej celem nie jest bowiem wyłącznie określanie poziomu wynagrodzeń, lecz także zapewnienie pracownikom otrzymywania wynagrodzenia zapewniającego godne życie, przy uwzględnieniu kosztów utrzymania i potencjalnej stopy ich wzrostu. Z tego względu jednym z głównych przyświecających jej założeń jest upowszechnienie zawierania układów zbiorowych. W tym właśnie celu ustawa zdelegalizuje możliwość zawierania układu zbiorowego na czas nieokreślony. Zakładowy układ zbiorowy pracy będzie można zawrzeć jedynie formie pisemnej na czas określony nie dłuższy niż 5 lat, a ponadzakładowy układ zbiorowy pracy na czas określony nie dłuższy niż 10 lat. Przypomnieć przy tym należy, że zawarcie układu następuje w drodze rokowań ze wszystkimi chętnymi organizacjami związkowymi działającymi u pracodawcy.
Bezpieczni nie są także pracodawcy zatrudniający co najmniej 50 osób wykonujących pracę zarobkową, którzy nie są objęci zakładowym układem zbiorowym pracy, będą zobowiązani do podejmowania z działającą u nich organizacją związkową raz na dwa lata rokowania w celu zawarcia układu zbiorowego pracy. Jeżeli tego nie zrobią, podlegać będą grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
Organizacje związkowe i przedstawiciele pracowników zyskają więc silne narzędzia negocjacyjne. Wdrożenie dyrektywy do polskiego porządku prawnego musi nastąpić najpóźniej 15 listopada 2024 roku. Dyrektywa wdrożona zostanie dwoma ustawami – ustawą o minimalnym wynagrodzeniu za pracę oraz ustawą o układach zbiorowych pracy i porozumieniach zbiorowych.
Pierwsi składkowi urlopowicze już w grudniu tego roku
Jeszcze w tym roku kalendarzowym przedsiębiorcy będą mogli skorzystać z wakacji składkowych. Dzięki wakacjom składkowym przedsiębiorca, przez jeden miesiąc w roku kalendarzowym, zwolniony będzie od opłacania składek na własne ubezpieczenie społeczne, tj. ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe. Składki we wskazanym przez przedsiębiorcę miesiącu zostaną sfinansowane w całości z budżetu państwa. Wakacje obejmą również składki na Fundusz Pracy czy Fundusz Solidarnościowy. Pozwolą one przedsiębiorcom na obniżenie kosztów prowadzonej przez nich działalności gospodarczej –nawet w wysokości 1600 zł. Niezależnie od wakacji składkowych, przedsiębiorca wciąż będzie jednak zobowiązany opłacać składki na ubezpieczenie społeczne osób przez siebie zatrudnianych. Przedsiębiorcy korzystający z wakacji nadal będą również zobowiązani do opłacenia składki na ubezpieczenie zdrowotne. Skorzystać z wakacji będą mogli jedynie przedsiębiorcy, którzy w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku zgłosili do ubezpieczeń społecznych maksymalnie dziesięciu ubezpieczonych – w tym siebie. Przepisy regulujące nowe zwolnienie wejdą w życie 1 listopada bieżącego roku. Pierwsi przedsiębiorcy natomiast skorzystają z wakacji już w grudniu.
Znamy już projekt nowelizacji Kodeksu pracy
Kolejną znaczącą zmianą wprowadzaną przez obecne MRPiPS jest nowelizacja regulacji dotyczących urlopu macierzyńskiego. 18 czerwca na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowany został projekt ustawy nowelizującej Kodeks pracy w tym zakresie. Zmiany mają objąć rodziców dzieci urodzonych przedwcześnie oraz dzieci urodzonych w planowanym terminie, lecz hospitalizowanych. Wprowadzany dodatkowy urlop macierzyński ma być fakultatywny i udzielany na wniosek, wykorzystywany bezpośrednio po urlopie macierzyńskim oraz w jednej części. Zasiłek za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego będzie wynosił 100 proc. podstawy zasiłku.
Wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego będzie wynosił odpowiednio do 8 albo do 15 tygodni, w zależności od okresu hospitalizacji dziecka, tygodnia ciąży, w którym urodzi się dziecko lub masy urodzeniowej dziecka. Przy ustalaniu wymiaru dodatkowego urlopu macierzyńskiego okresy pobytu dziecka w szpitalu do upływu 8 tygodnia lub 15 tygodnia po porodzie będą się sumowały, a niepełny tydzień zostanie zaokrąglony w górę do pełnego tygodnia. Nowe przepisy będą stosowane odpowiednio do rodziców przysposabiających dziecko i rodzin zastępczych. Ustawa wejdzie w życie bardzo szybko, bo już po upływie 21 dni od dnia ogłoszenia. Pracodawcy muszą być więc przygotowani na szybkie procedowanie przepisów oraz w gotowości do ewentualnego wdrażania zastępstw.
Nowe uprawnienia związków zawodowych już niedługo
Wraca temat rozszerzenia zakresu informacji, którego związki mogą żądać od pracodawcy. Do I czytania w komisjach został skierowany projekt zmian do art. 28 ustawy o związkach zawodowych. Zgodnie z projektowanymi zmianami, po wejściu w życie ustawy pracodawca będzie zobowiązany do udzielenia na wniosek zakładowej organizacji związkowej informacji niezbędnych do prowadzenia działalności związkowej, w szczególności informacji dotyczących parametrów, zasad i instrukcji, na których opierają się algorytmy lub systemy AI, które mają wpływ na podejmowanie decyzji, a które mogą mieć wpływ na warunki pracy lub płacy, dostęp do zatrudnienia i jego utrzymanie, w tym profilowanie. Innymi słowy, jeśli pracodawca w rekrutacji czy w trakcie zatrudnienia korzysta z jakikolwiek narzędzi wspomagających podejmowanie decyzji (czy to o zatrudnieniu, czy awansie, podwyżce, doborze do zwolnienia, etc.), to w przypadku wystąpienia przez organizację związkową z wnioskiem o przekazanie tych informacji, pracodawca powinien przekazać związkowi informacje nie tylko o przyjętych kryteriach stosowanych przez algorytm, ale także parametrów, zasad i instrukcji, czyli informacji technicznych i technologicznych działania takiego narzędzia. Powyższe stanowi jednak tajemnicę przedsiębiorcy. Konieczne będzie więc każdorazowo odpowiednie wyważenie interesów, aby nie dochodziło do nadużywania przyznanego prawa.
PIP: Skargi na kontrole trzeźwości pracowników bezzasadne
Państwowa Inspekcja Pracy zwraca uwagę na sposób przeprowadzania kontroli trzeźwości pracowników. Z rozpatrzonych do tej pory skarg, które wpłynęły do PIP w tym roku, aż 50% jest niezasadnych. Te, które były zasadne, w większości zostały jako takie zakwalifikowane ponieważ pracodawcy nie wdrożyli prewencyjnej kontroli trzeźwości pracowników odpowiednio, a przede wszystkim nie spełnili obowiązków informacyjnych wobec pracowników. Bez odpowiednio wdrożonych procedur możliwa jest bowiem tylko incydentalna forma weryfikacji trzeźwości, przy wsparciu organów. Pracodawcy powinni więc raz jeszcze zweryfikować, czy w ich zakładzie pracy zostały wdrożone odpowiednie procedury. Potrzeba przeprowadzenia kontroli może nastąpić w najmniej spodziewanym momencie.
Umowa menadżerska może zostać zawarta w sposób dorozumiany (Wyrok SN z 25 maja 2023 r., sygn. akt II CSKP 1295/22)
W czerwcu w Sądzie Najwyższym zapadło bardzo ważne dla pracodawców orzeczenie. Sąd Najwyższy badał, czy jeśli członek zarządu został faktycznie dopuszczony do wykonywania zleconych czynności mimo braku prawidłowo zawartej umowy, powinno to prowadzić do uznania, że umowa została zawarta przez czynności dorozumiane. Sąd ostatecznie potwierdził taką możliwość i wskazał, że takie rozwiązanie jest dopuszczalne, ponieważ nawet początkowo nieważna umowa o pracę nie wyklucza powstania zatrudnienia przez czynności dorozumiane. SN uznał bowiem, że stosunek zobowiązaniowy może być nawiązany nawet poprzez czynności dorozumiane, jeżeli tylko spełnia cechy charakterystyczne dla tego zobowiązania i podkreślił, że jeśli członek zarządu został faktycznie dopuszczony do wykonywania zleconych czynności, a sytuacja taka była akceptowana przez organ upoważniony do reprezentacji spółek to umowa powinna być uznana za zawartą przez czynności dorozumiane
Czy Inspektor PIP przeprowadzi kontrolę bez upoważnienia?
Sejmowa Komisja do Spraw Petycji zaprezentowała projekt nowelizacji ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy. Jeżeli projekt wejdzie w życie, Inspektor PIP nie będzie zobowiązany do okazywania upoważnienia, wystarczające będzie jedynie okazanie legitymacji służbowej, a także zniesione byłyby ograniczenia w przeprowadzeniu kontroli. Celem wprowadzanej zmiany jest usprawnienie procesu kontroli. Projektowaną nowelizację należy jednak ocenić negatywnie. Upoważnienie pełni obecnie ważną funkcję informacyjną odnośnie m.in. zakresu kontroli, czy też daty jej rozpoczęcia i zakończenia. Zmiany pozbawiałyby więc pracodawców możliwości kontroli prawidłowości i zgodności z prawem działań PIP, a przez to także poczucia praworządności.
Czy MRPiPS wprowadzi czterodniowy tydzień pracy?
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej prowadzi analizy dotyczące wprowadzenie czterodniowego tygodnia pracy. Ministra Agnieszka Dziemianowicz-Bąk podkreśla jednak nieustannie, że wprowadzenie czterodniowego tygodnia pracy w Polsce jest prawdopodobnie jedynie kwestią czasu i może być kwestią kilku lat. Alternatywnymi możliwościami analizowanymi przez MRPiPS są 35-godzinny tydzień pracy lub wprowadzenie wolnych piątków. Jaki będzie ostateczny kształt przepisów, przekonamy się z pewnością już wkrótce.
Nowe zasady zatrudniania Ukraińców
Od 1 lipca 2024 r. obowiązują nowe zasady zatrudniania obywateli Ukrainy. Od tego dnia pracodawca ma tylko 7 dni na złożenie powiadomienia do powiatowego urzędu pracy o zatrudnieniu obywatela Ukrainy. Dodatkowo, aby zatrudnienie Ukraińca było legalne, w treści powiadomienia pracodawca musi wskazać wynagrodzenie, nie niższe niż minimalne. Dla samych Ukraińców najważniejszą zmianą jest to, że nowelizacja specustawy automatycznie przedłuża ich legalny pobyt do 30 września 2025 r.