İçeriğe atla

Siyenpiler

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Sien-pi
鮮卑
Xiānbēi
Siyenpiler
315-618
Siyenpilerin en geniş sınırları (1.-3. yüzyıl)
Siyenpilerin en geniş sınırları (1.-3. yüzyıl)
Resmî dil(ler)Siyenpice
HükûmetKonfederasyon
Hakan 
• 315 - 376
Tuoba Yilu
• 581 - 618
Yan Çian
Tarihçe 
• Kuruluşu
315
• Dağılışı
618
Öncüller
Ardıllar
Batı Hiung-nu
Cücenler
Çin tarihi
Çin Tarihi
Çin Tarihi
Bir Siyenpi okçu tasviri.

Siyenpiler veya Sien-piler (Çince: 鮮卑, pinyin: Xiānbēi, Wade-Giles: Hsien-pi), Moğolistan ve Mançurya sınırı civarında yaşamış göçebe kabile.

Etnik yapısı konusunda Moğol tezi, Tunguz tezi, Moğol ve Türk boylardan oluşan bir konfederasyon olduğuna dair tez de vardır.[1] Wilhelm Barthold Siyenpilerin Şüphesiz Türk Kökenli bir kavim olduğunu belirtmiştir.[2]

Vu-Huan (烏桓 wū huán) konfederasyonu Hiung-nu'ların güneydoğusunda Sien-Pi'ler Hiung nu'ların kuzeydoğusunda oluşturmuşdur. Hiung-nu birliğinden kopan bu topluluklar eski ortaklarına saldırmıştır. Sien Pi'lerin kalkış dönemi Hiung-nu'ların yıkılma dönemine denk gelmektedir. 87 ile 93 yılları arasında Hiung-nu'ların iki Şanyu'sunu (hükümdarlarını) öldürmüşlerdir.

Sien-Pi'lerin en namlı hükümdarları 2. yüzyılın ortalarından 181 yılına kadar tahtta kalmış Tan Şıhuay (檀石槐 tán shíhuái, 136 - 181) olmuştur. Tan Şıhuay kuzey Hiung-nu'ları mağlup etmeyi başarmış ve topraklarını İli nehrine kadar genişletmiştir. Çok kez (158 yılında güney Hiung-nu'ları ile birlikte) Çin Seddi'ni aşmıştır. Oğulları ve yeğenleri kendi yerini tutamamış ve böylece Sien Pi konfederasyonu 233 yılında dağılmıştır.

Sien-Pi'lerin bir bölümü Liaotung (遼東)'dan Henan'a doğru hareket etmiş ve orada Han Tsun (Murong Jun (慕容 mùróng huàng, ? - 360) komutası altında 352 yılında güney Hiung nu'ları mağlup etmiştir. Orada kurdukları Yan Hanedanları (Çian Yan ve Hou Yan) fazla ayakta duramamış ve 370 yılında aynı kendileri gibi kısa ömürlü Çian Çin (前秦) hanedanını kuran Tibetli Di kavminden Fu Jian (苻健)'a yenik düşmüştür. Ancak 16 yıl sonra 386 yılında bu bölgede Tabgaçlar (Tuoba) Tuoba Gui (拓跋珪) Kuzey Vey Hanedanı'nı kurmuştur. Tabgaçlar da Sien Pi'lerin zamanında bir Sien Pi boyuydu.

Sien Pi'lerin başlıca kolları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğu Sien Pi: Duan (段), Murong (慕容), Yuwen (宇文)

Batı Sien Pi: Tuoba (拓跋) => Hanlaşma siyaseti => Yuan (元)

Kuzey Sien Pi: Muron Tuyuhun (慕容吐谷渾) 'Hunlar' çağında 'Sienpi' kavimlerinin başkanı, "Tanşihuai, 10 ayda doğmuştur".

Sien-Pi hanedanları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Sien pi hanedanları
Ülke adıKurucuDönem
DaiTuoba Yilu 拓跋猗盧315 - 376
Çian Yan 前燕Murong Huang 慕容皝337 - 370
Hou Yan 後燕Murong Chui 慕容垂384 - 409
Batı Çin 西秦Çifu Guoren 乞伏國仁385 - 431
Güney Liang 南涼Tufa Wugu 禿髮烏孤397 - 414
Güney Yan 南燕Murong De 慕容徳400 - 410
Kuzey Vey 北魏Tuoba Gui 拓跋珪386 - 534
Doğu Vey 東魏Yuan Shanjian 元善見534 - 550
Batı Vey 西魏Yuan Baoju 元宝炬535 - 556
Kuzey Çi 北齊Yuwen Jue 宇文覚550 - 577
Kuzey Çov 北周Gao Yang 高洋557 - 581
SuiYan Çian 楊堅581 - 618
  1. ^ Wolfgang-Ekkehard Scharlipp Die frühen Türken in Zentralasien, (Orta Asya'nın eski Türkleri) Darmstadt 1992, S. 10
  2. ^ Orta Asya Tarihi Dersleri, V.V.Barthold s25