Smog w Polsce: coraz więcej zgonów z powodu zanieczyszczenia powietrza

Monika Majewska

opublikowano: 30-11-2020, 11:10

Europejska Agencja Środowiska w najnowszym raporcie „Jakość powietrza w Europie - 2020” alarmuje, że Polska znajduje się w niechlubnym rankingu krajów UE, w których zanieczyszczenie powietrza jest największe. W Polsce odnotowuje się także coraz większą liczbę zgonów z powodu smogu. Tymczasem w Europie ten trend jest odwrotny.

Ten artykuł czytasz w ramach płatnej subskrypcji. Twoja prenumerata jest aktywna

23 listopada 2020 r. Europejska Agencja Środowiska opublikowała raport pt. „Jakość powietrza w Europie – 2020”. Zawiera on analizę zanieczyszczenia powietrza na Starym Kontynencie w 2018 r., a także tego, jak zmieniały się stężenia głównych zanieczyszczeń powietrza - pyłu zawieszonego, dwutlenku azotu, ozonu troposferycznego i benzo(a)pirenu - w latach 2009-2018. Wskazano także na szacunkowe skutki oddziaływania tych zanieczyszczeń na zdrowie ludzi i ekosystemy.

W sprawozdaniu EEA zauważyła, że nadal istnieje różnica między przepisami UE w zakresie dopuszczalnych wartości jakości powietrza a wytycznymi WHO. Jest to kwestia, którą Komisja Europejska stara się rozwiązać poprzez przegląd norm UE w ramach planu działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń.

Nowa analiza EEA opiera się na najnowszych oficjalnych danych dotyczących jakości powietrza z ponad 4000 stacji monitoringu w całej Europie w 2018 r.

Polska znajduje się w czołówce krajów UE, w których zanieczyszczenie powietrza jest największe
mahos

Lepsza jakość powietrza i mniejsza liczba przedwczesnych zgonów w ciągu ostatnich lat w Europie

Jak wynika ze sprawozdania EEA, polityka unijna, krajowa i lokalna oraz redukcja emisji w kluczowych sektorach poprawiły jakość powietrza w skali Europy. Od 2000 r. emisje głównych substancji zanieczyszczających powietrze z transportu, w tym dwutlenku azotu (NO₂), znacznie spadły pomimo rosnącego zapotrzebowania na mobilność i związanego z tym wzrostu emisji gazów cieplarnianych w tym sektorze. Odnotowano również znaczne ograniczenie emisji zanieczyszczeń pochodzących z produkcji energii, natomiast postępy w ograniczaniu emisji z budynków i rolnictwa są powolne.

Dzięki lepszej jakości powietrza w 2018 r. około 60 000 osób mniej zmarło przedwcześnie z powodu zanieczyszczenia pyłem drobnym w porównaniu z 2009 r.

Przedwczesne zgony z powodu smogu w Europie

Jednak mimo to prawie wszyscy Europejczycy nadal cierpią z powodu zanieczyszczenia powietrza.

Według oceny EEA narażenie na drobny pył o średnicy równej 2,5 µg lub mniejszej spowodowało około 417 000 przedwczesnych zgonów w 41 państwach europejskich w 2018 r. Około 379 000 z tych zgonów miało miejsce w UE-28. To o 13 proc. mniej niż w 2009 r.

W przypadku dwutlenku azotu (NO₂) redukcja jest jeszcze większa, ponieważ liczba przedwczesnych zgonów zmniejszyła się o około 54 proc. w ciągu ostatniej dekady - wyliczyła EEA.

Zdaniem Agencji alarmujący jest wzrost o 20 proc. szacunkowej liczby przedwczesnych zgonów powiązanych z ekspozycją na ozon występujący w dolnej warstwie atmosfery, szczególnie zauważalny w okresie utrzymywania się wysokich temperatur w 2018 roku.

Istotnym problemem pozostaje benzo(a)piren, którego stężenia w 2018 r. przekroczyły średnioroczny poziom docelowy 1 ng/m3 na 195 stanowiskach pomiarowych (27 proc.), w tym aż 136 stanowiskach zlokalizowanych w Polsce - zauważyła EEA.

Smog w Polsce: coraz więcej zgonów z powodu zanieczyszczenia powietrza

Z raportu wynika, że w latach 2009-2018 r. w Europie zanotowano spadek zgonów spowodowanych PM2,5 i NO₂. Tymczasem w Polsce liczba osób, które zmarły w wyniku zanieczyszczenia powietrza, wzrosła. Autorzy analizy wskazali, że w Polsce w 2018 r. zmarło:

z powodu PM2,5 – 46 300 osób (o 3200 osób więcej niż w 2016 r.),
z powodu NO₂ – 1900 osób (o 400 osób więcej niż w 2016 r.),
z powodu O₃ – 1500 osób (o 400 osób więcej niż w 2016 r.).

Przedwczesne zgony związane z ekspozycją na PM 2,5, NO2 i O3 w 41 krajach europejskich w 2018 r.

Źródło: Europejska Agencja Środowiska „Jakość powietrza w Europie – 2020“

Smog w Polsce: jesteśmy w czołówce krajów UE z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem

Ze sprawozdania EEA wynika również, że w 2018 r. sześć państw członkowskich przekroczyło unijną roczną wartość dopuszczalną dla drobnego pyłu zawieszonego PM2,5, tj. 25 μg/m3:

Bułgaria,
Chorwacja,
Czechy,
Polska,
Rumunia,
Włochy.

a także 2 kraje spoza UE:

Turcja
Bośnia i Hercegowina

Wartości powyżej wartości granicznej zostały zarejestrowane W 4 proc. (58) wszystkich stacji zgłaszających, a także wystąpiły głównie (w 95 proc. przypadków) na terenach miejskich (83 proc.) lub obszarach podmiejskich (12 proc.)

Bardziej rygorystyczna wartość dla PM2,5 w wytycznych WHO (10 μg/m3) została przekroczona w 70 proc. (1 013) stacji, zlokalizowanych w 29 z 33 krajów raportujących.

Tylko cztery państwa w Europie:

Estonia,
Finlandia,
Irlandia,
Islandia

odnotowały stężenia drobnego pyłu zawieszonego poniżej bardziej rygorystycznych wartości określonych w wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO).

Stężenie PM2.5 w 2018 r. – norma średnioroczna