Przejdź do zawartości

Lena (rzeka)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Lena
Ilustracja
Lena w Jakucku
Kontynent

Azja

Państwo

 Rosja

Lokalizacja

Obwód irkucki, Jakucja

Rzeka
Długość 4400[1] km
Powierzchnia zlewni

2 490 000 km²

Średni przepływ

16 400 m³/s ujście

Źródło
Miejsce Góry Bajkalskie
Wysokość

930 m n.p.m.

Współrzędne

53°56′00″N 108°05′01″E/53,933333 108,083611

Ujście
Recypient Ocean Arktyczny
Miejsce

Morze Łaptiewów

Współrzędne

72°24′43″N 126°41′05″E/72,411944 126,684722

Położenie na mapie Rosji
Mapa konturowa Rosji, na dole znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „ujście”

Lena (ros. Лена, ewenk. Елю Эне, jak. Өлүөнэ, bur. Зүлхэ) – rzeka w azjatyckiej części Rosji, w obwodzie irkuckim i Jakucji. Jest jedną z największych rzek Azji, 10. pod względem długości na świecie oraz 9. pod względem powierzchni dorzecza (największa rzeka Rosji, której dorzecze znajduje się w całości w granicach kraju). Długość: 4400 km; powierzchnia dorzecza 2 490 000 km²; średni przepływ u ujścia 16 400 m³/s.

Źródła

[edytuj | edytuj kod]
Zdjęcie satelitarne delty Leny

Źródła w Górach Bajkalskich (w Rezerwacie Bajkalsko-Leńskim) na wysokości 930 m n.p.m. w odległości zaledwie 7 kilometrów od Bajkału; w górnym biegu płynie głęboką doliną w kierunku północnym i północno-wschodnim po Płaskowyżu Leńsko-Angarskim; w środkowym biegu płynie w kierunku wschodnim przełamując się przez Płaskowyż Nadleński, następnie skręca na północ i północny zachód na Nizinę Środkowojakucką; w dolnym biegu płynie na północ przez Nizinę Dolnoleńską pomiędzy Górami Wierchojańskimi (od wschodu) a Wyżyną Środkowosyberyjską i Górami Czekanowskiego (od zachodu); uchodzi do Morza Łaptiewów tworząc deltę o około 150 ramionach i powierzchni ponad 40 tys. km². Znajduje się tu Rezerwat Ujścia Leny[2].

Zasilanie śniegowo-deszczowe; zamarza w górnym biegu od listopada do maja, w dolnym od października do czerwca; wiosną tworzą się zatory lodowe. Duże wahania stanu wód (w środkowym biegu do 14 m, w dolnym do 18 m). Rocznie niesie około 12 milionów ton osadów.

Dopływy

[edytuj | edytuj kod]

Główne dopływy Leny to: Wiluj (lewy); Witim, Olokma, Ałdan (prawe). Znaczna długość Leny pociąga za sobą wielkość jej zlewiska. Nie bez powodu w przeszłości była nazywana „Rzeką Tysiąca Dopływów[3] Dopływy o długości powyżej 100 km przedstawiono w poniższej tabeli.

Wiluj
Witim
Dorzecze Leny
Rzeka Długość Pochodzenie hydrograficzne Odległość od ujścia[a]
Ėekit 313 km lewy 184 km[4]
Bësjuke 263 km prawy 296 km[5]
Uėl'-Siktjach 300 km prawy
Unguochtach 224 km prawy
Mołodo 556 km lewy 413 km[6]
Džardžan 352 km prawy 513 km[7]
Natara 187 km prawy 551 km[7]
Menkere 402 km prawy 603 km[7]
Motorčuna 423 km lewy 606 km[7]
Muna 715 km lewy 606 km[7]
Kjulenke 211 km lewy 620 km[7]
Choruonka 377 km lewy 696 km[7]
Soboloch-Majan 411 km prawy 700 km[7]
Ukunku 148 km prawy 703 km[7]
Begidžjan 262 km prawy 740 km[7]
Oručan 232 km prawy 818 km[7]
Undiulung 414 km prawy 820 km[7]
Taryn-Jurėch 105 km lewy 834 km[7]
Bachany 250 km lewy 835 km[7]
Iinnėėch 123 km prawy 918 km[7]
Kjundjudej 240 km prawy 921 km[7]
Bylachy 118 km prawy 954 km[7]
Linde 804 km lewy 985 km[7]
Djanyška 332 km prawy 990 km[8]
Mundaalyk 103 km prawy 1037 km[7]
Lepiske 299 km prawy 1057 km[7]
Tympylykan 357 km lewy 1086 km[7]
Wiluj 2650 km lewy 1102 km[6]
Łungcha 508 km lewy 1132 km[6]
Ljunkjubej 114 km prawy 1139 km[9]
Sitte 431 km lewy 1157 km[6]
Čočuma 144 km prawy 1166 km[9]
Chančaly 241 km lewy 1260 km[6]
Kenkeme 589 km lewy 1275 km[6]
Beljanka 217 km prawy 1277 km[9]
Tjugene 492 km lewy
Batamaj 35 (148) km[b] prawy 1310 km[10]
Ałdan 2273 km prawy 1311 km[6]
Suola 224 km prawy 1488 km[11]
Tamma 216 km prawy 1528 km[12]
Menda 168 km prawy 1565 km[13]
Buotama 418 km prawy 1609 km[14]
Siniaja 597 km lewy 1716 km[15]
Tuolba 395 km prawy 1875 km[16]
Marchačan 248 km lewy 1914 km[17]
Marcha 346 km lewy 1928 km[18]
Tuolbačan 181 km prawy 1954 km[19]
Namana 444 km lewy 2044 km[20]
Olokma 1436 km prawy 2089 km[21]
Birjuk 267 km lewy 2160 km[22]
Čerendej 226 km lewy 2178 km[23]
Mały Patom 136 km prawy 2323 km[6]
Wielki Patom 460 km prawy 2334 km[6]
Ura 181 km lewy 2366 km[24]
Džerba 320 km lewy 2395 km[6]
Niuja 798 km lewy 2420 km[25]
Bol'šaja Kontajka 174 km prawy 2472 km[6]
Chamara 145 km lewy 2582 km[6]
Pilka 117 km prawy 2599 km[6]
Peleduj 398 km lewy 2690 km[6]
Witim 1837 km lewy 2714 km[6]
Czuja 512 km prawy 2740 km[26]
Ičera 138 km lewy 2973 km[27]
Czaja 353 km prawy 3017 km[28]
Kirenga 746 km prawy 3155 km[29]
Bol'šaja Tira 219 km lewy 3305 km[30]
Kuta 408 km lewy 3466 km[31]
Ilga 289 km lewy 3773 km[32]
Tutura 222 km prawy 3812 km[33]
Anga 167 km prawy 3969 km[34]
Manzurka 214 km lewy 3980 km[35]

Znaczenie ekonomiczne

[edytuj | edytuj kod]

Lena jest jednym z najważniejszych szlaków komunikacyjnych Syberii; żeglowna od Ust'-Kut (przy wysokich stanach wody od Kaczugu). Obfituje w ryby, w górnym biegu szczupak, okoń, lipień, lenok; w dolnym sielawa, muksun, nelma, tajmień i wiele innych.

Główne miejscowości: Kaczug, Żygałowo, Ust'-Kut, Kireńsk, Leńsk, Olokmińsk, Pokrowsk, Jakuck, Sangar.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Rosjanie dotarli nad Lenę w pierwszej połowie XVII w. Wtedy też usłyszeli po raz pierwszy jej miejscową nazwę "Elju-ene", co w języku Ewenków znaczy "Wielka rzeka". Nazwę tę przekręcono na łatwiejszą w wymowie i zapamiętaniu nazwę "Lena"[36].

Pierwsze dokładniejsze badania toku Leny miały miejsce w czasie Wielkiej Ekspedycji Północnej (1734 – 1743). W XIX wieku duże zasługi w zbadaniu dorzecza Leny mieli Polacy: Aleksander Czekanowski i Jan Czerski.

  1. Wartość ta wskazuje odległość ujścia rzeki od ujścia Leny.
  2. W najdłuższym miejscu.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Lena River, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2014-03-19] (ang.).
  2. ФГБУ ГПЗ ''Усть-Ленский'' - Новости ФГБУ ГПЗ "Усть-Ленский" [online], ustlensky.ru [dostęp 2021-10-08] (ros.).
  3. Encyclopedia Americana. T. 17. 1970, s. 260. (ang.).
  4. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Ėekit.. [dostęp 2014-03-19]. (ros.).
  5. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Bësjuke. [dostęp 2014-03-19].
  6. a b c d e f g h i j k l m n o Krajowy Rejestr wód. Rzeka Lena. [dostęp 2014-03-19]. (ros.).
  7. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Krajowy Rejestr wód. Rzeka Lena II. [dostęp 2014-03-19]. (ros.).
  8. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Djanyška. (ros.).
  9. a b c Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Lena dalla confluenza dell'Aldan alla confluenza del Viljuj. [dostęp 2014-03-19]. (ros.).
  10. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Batamaj. [dostęp 2014-03-19]. (ros.).
  11. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Suola. (ros.).
  12. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Tamma. (ros.).
  13. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Menda. (ros.).
  14. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Buotama. (ros.).
  15. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Sinjaja. (ros.).
  16. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Tuolba. (ros.).
  17. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Marchačan. (ros.).
  18. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Marcha. (ros.).
  19. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Tuolbačan. (ros.).
  20. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Namana. (ros.).
  21. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Olëkma. (ros.).
  22. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Birjuk. (ros.).
  23. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Čerendej. (ros.).
  24. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Ura. (ros.).
  25. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Njuja. (ros.).
  26. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Čuja. (ros.).
  27. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Ičera. (ros.).
  28. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Čaja. (ros.).
  29. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Kirenga. (ros.).
  30. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Bol'šaja Tira. (ros.).
  31. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Kuta. (ros.).
  32. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Ilga. (ros.).
  33. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Tutura. (ros.).
  34. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Anga. (ros.).
  35. Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Manzurka. (ros.).
  36. pm: Dlaczego Lena? w: "Poznaj Świat" R. XXII, nr 2 (255), luty 1974, s. 40

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]