Przejdź do zawartości

Dagestan

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Republika Dagestanu
Республика Дагестан
Дагъистанлъул ДжумхIурият
republika
ilustracja
Godło Flaga
Godło Flaga
Hymn: Hymn Dagestanu
Państwo

 Rosja

Siedziba

Machaczkała

Kod ISO 3166-2

RU-DA

Prezydent

Siergiej Mielikow[1]

Premier

Abdulmuslim Abdulmuslimow[2]

Powierzchnia

50 278 km²

Populacja (2021)
• liczba ludności


3 133 303[3]

• gęstość

62,3 os./km²

Tablice rejestracyjne

05

Strefa czasowa

czas moskiewski, UTC +3:00

Języki urzędowe

rosyjski, lokalnie – języki lokalne

Położenie na mapie Rosji
Położenie na mapie
Strona internetowa
Mapa polityczna Kaukazu
Dagestan

Dagestan (ros. Дагестан, Dagestan), Republika Dagestanu (ros. Респу́блика Дагеста́н, Riespublika Dagiestan) – autonomiczna, wieloetniczna republika wchodząca w skład Federacji Rosyjskiej.

Słowo Daghistan lub Daghestan (داغستان) jest złożeniem tureckiego dağ (góra) i perskiego stan (kraj).

Geografia

[edytuj | edytuj kod]

Republika graniczy z Kałmucją na północy, Krajem Stawropolskim na północnym zachodzie, Czeczenią i Gruzją na zachodzie i Azerbejdżanem na południu. Leży nad Morzem Kaspijskim. Stolicą Dagestanu jest Machaczkała.

Strefa czasowa

[edytuj | edytuj kod]

Od 2014 r. Dagestan należy do moskiewskiej strefy czasowej (MSK). UTC +3:00 przez cały rok. Wcześniej, przed 27 marca 2011 roku, na terenie republiki obowiązywał czas standardowy (zimowy) strefy UTC+3:00, a czas letni – UTC+4:00.

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

Dagestan zamieszkuje ok. 3,1 mln mieszkańców (2021)[3], tworząc prawdziwą mozaikę etniczną: wyróżnia się tu zwykle 36 autochtonicznych narodowości, z których 12 posiada oficjalny status narodów. Poza nimi istnieją duże liczebnie społeczności Azerów i Rosjan. Ludność Dagestanu posługuje się językami należącymi do trzech różnych rodzin językowych. Struktura narodowościowo-językowa przedstawia się następująco:

Poza tym w mniejszej liczbie obecni są także Ukraińcy, Białorusini, Ormianie, Osetyjczycy oraz mniejsze wspólnoty językowo-kulturowe, których status jest sporny.

Głównymi językami Dagestanu są rosyjski (urzędowy), kumycki oraz awarski (język największego narodu dagestańskiego). Dziewięć języków Dagestanu pełni funkcję języków literackich, cztery (rutulski, agulski, cachurski oraz tacki) nie wykształciły normy literackiej.

Mieszkaniec Dagestanu w tradycyjnym stroju (zdjęcie z początku XX wieku)

Historia

[edytuj | edytuj kod]
  • 1804-1813 – IV wojna rosyjsko-perska
  • 1813 – Rosyjsko-Perski traktat pokojowy w Gulistanie, na mocy którego Persja oddała Rosji tereny: dzisiejszego Dagestanu, wschodniej Gruzji, większość Azerbejdżanu i część północnej Armenii.
  • 1826-1828 – V wojna rosyjsko-perska
  • 1828 – Rosyjsko-Perski Traktat Turkmenchajski, na mocy którego Persja oddała Rosji tereny: Armenii, południe Azerbejdżanu, Nachiczewanu, prowincja Iğdır
  • 1828 – utworzono Imamat Kaukaski obejmujący tereny Dagestanu, Czeczeni i części Ingiszetii, w celu walki z Rosją.
  • 1860 – po upadku Imamatu, na terenie Dagestanu, ukazem cara Aleksandra II utworzono Obwód dagestański i Obwód terecki.
  • 1917 – Specjalny Komitet Zakaukazki utworzył Komisariat Specjalny do zarządzania Dagestanem.
  • 1917 – utworzono Związek Zjednoczonych Ludów Gór Północnego Kaukazu i Dagestanu, który powołał Tymczasowy Rząd Terecko-Dagestański.
  • 1918 – utworzona Terecka Republika Radziecka
  • 1920 – Bolszewicka Operacja kubańsko-noworosyjska.
  • 1921 – utworzona Dagestańska Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka, należąca do Federacji Rosyjskiej.
  • 1927 – rozpoczęto nadawanie programów radiowych i budowę pierwszego lotniska.
  • 1927-1928 – założono pierwsze kołchozy.
  • 1931 – w Machaczkale utworzono Uniwersytet Dagestański.
  • 1970 – podczas trzęsienia ziemi uległo zniszczeniu prawie 280 miejscowości.
  • 1991 – według nowego statusu autonomii zmiana nazwy na Republika Dagestanu.
  • 1999 – Inwazja Czeczenów na Dagestan odparta przez Rosję[4].
  • 2022 – protesty dagestańskich demonstrantów, przeciwnych mobilizacji poborowych na wojnę[5].

Prezydenci Dagestanu

[edytuj | edytuj kod]

Religia

[edytuj | edytuj kod]

Zdecydowana większość mieszkańców to wyznawcy islamu (sufizm). W ostatnich latach odnotowuje się konflikty na tle religijnym spowodowane pojawieniem się w połowie lat 90. i rozprzestrzenianiem się wahhabizmu.

Gospodarka

[edytuj | edytuj kod]

W 2000 największy udział w gospodarce Dagestanu miało rolnictwo (35% – Dagestan jest najmniej zurbanizowaną republiką na Kaukazie), a następnie budownictwo (26%) i przemysł (24%).

Ze względu na 400 km linii brzegowej roponośnego Morza Kaspijskiego Dagestan ma ogromne znaczenie strategiczne dla Rosji.

Transport

[edytuj | edytuj kod]

Przez republikę przechodzą linie komunikacyjne z Azerbejdżanu oraz rurociąg tłoczący kaspijską ropę do Noworosyjska nad Morzem Czarnym poprzez terytorium Czeczenii.

Tablice pojazdów zarejestrowanych w Dagestanie mają oznaczenie 05 w prawym górnym rogu nad flagą Rosji i literami RUS.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Sergej Melikow wybrany na głowę Republiki Dagestanu [online] [dostęp 2022-03-28] (ros.).
  2. Głowa Dagestanu powołał nowego przewodniczącego rządu. [online] [dostęp 2022-03-28] (ros.).
  3. a b Nasielenije riegionow Rossii 2021: czislennostʹ, krupnyje riegiony Rossii i fied. okruga spisok23.03.2021, [w:] Sajt o stranach, gorodach, statistikie nasielenija i pr. [online], www.statdata.ru, 23 marca 2021 [dostęp 2021-07-17] (ros.).
  4. Wojna o Dagestan. Dlaczego Czeczenia chciała go wyrwać Rosji? [online], historia.dorzeczy.pl [dostęp 2022-08-07].
  5. Andrzej Łomanowski, Dagestan, jedyny zbuntowany region Rosji. Czym skończą się protesty przeciw mobilizacji? [online], www.rp.pl [dostęp 2022-09-27].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]