Bernhard Karlgren
![]() Bernhard Karlgren | |
Państwo działania | |
---|---|
Data urodzenia | |
Data śmierci | |
profesor nauk humanistycznych | |
Specjalność: sinologia, lingwistyka, historia sztuki | |
Alma Mater | |
Doktorat |
1915 |
uniwersytet | |
Okres zatrudn. |
1915–1918 |
uniwersytet | |
Okres zatrudn. |
1918–1939 |
muzeum | |
Okres zatrudn. |
1939–1959 |
Rektor | |
Uniwersytet | |
Okres spraw. |
1931–1936 |
dyrektor | |
muzeum | |
Okres spraw. |
1939–1959 |
Klas Bernhard Johannes Karlgren (chiń. upr. 高本汉; chiń. trad. 高本漢; pinyin Gāo Běnhàn, ur. 15 października 1889 – zm. 20 października 1978) – szwedzki sinolog i lingwista, pionier badań nad starożytnymi językami chińskimi i historii fonologii chińskiej metodami porównawczymi. Karlgren zebrał informacje na temat wielu języków i dialektów chińskich i na ich podstawie po raz pierwszy odtworzył brzmienie dawnego języka chińskiego. Mimo że odkrycia Karlgrena zostały poddane wielokrotnej krytyce i przeróbce, jego dzieła, w tym słownik Grammatica Serica Recensa pozostają klasykami filologii chińskiej.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]W młodości Bernhard Karlgren fascynował się dialektami języka szwedzkiego i już jako nastolatek opublikował pierwsze prace z zakresu lingwistyki. Podczas studiów w Uppsali zwrócił uwagę profesora-slawisty, który nakłonił go do studiowania rosyjskiego. Po uzyskaniu dyplomu w 1909, Karlgren pojechał na dalsze studia do Sankt Petersburga. Dzięki swoim zdolnościom i poparciu nauczycieli, ceniących jego talent, uzyskał grant na badania nad językiem chińskim (mimo że w ogóle tego języka nie znał) i w 1910 wyruszył do Chin[1].
W czasie podróży nauczył się angielskiego, którego potem uczył w Chinach, by się utrzymać, gdy skończyły mu się pieniądze z grantu (uczył też francuskiego). Tuż po jego przybyciu do Chin rewolucja Xinhai obaliła monarchię. Karlgren, podróżując w pojedynkę przez ogarnięty wojną domową kraj, w ciągu kilku miesięcy nauczył się chińskiego wystarczająco, by skompilować listę 3100 znaków chińskich; w ciągu następnych dwóch lat zebrał wymowę 22 języków i dialektów chińskich – 19 dialektów mandaryńskiego oraz kantońskiego, szanghajskiego i fujiańskiego; ponadto uzyskał też wymowę japońską i wietnamską do tych znaków[1].
Po powrocie do Europy w 1912, studiował w Londynie i w Paryżu (u H. Maspero i P. Pelliota); dysponując największą bazą dialektologiczną języków chińskich, przystąpił do historycznej rekonstrukcji starożytnego języka chińskiego. Pierwszą część tej rekonstrukcji przedstawił jako swą pracę doktorską, którą obronił w 1915 roku. Na jej podstawie, w wieku 25 lat, został profesorem Uniwersytetu w Uppsali[1].
W 1918 został profesorem Uniwersytetu w Göteborgu; w latach 1931–1936 pełnił funkcję rektora tejże uczelni. W 1939 został dyrektorem Östasiatiska Museet i pozostał nim przez 20 lat, do przejścia na emeryturę. W latach 1940–1977 był redaktorem naczelnym pisma Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities. Pozostawał aktywny zawodowo do samej śmierci[2].
Dzieło
[edytuj | edytuj kod]W latach 1915–1926 Karlgren wydał pierwszą systematyczną rekonstrukcję wymowy języka średniochińskiego Études sur la phonologie chinoise. Był to język, którym mówiono za czasów dynastii Tang (sam Kalrgren nazywał go „starochińskim��). Po raz pierwszy możliwe było odtworzenie, jak brzmiał język znany dotąd jedynie z dzieł pisanych i słowników. Nowatorstwo Karlgrena polegało na zastosowaniu metod europejskiej komparatystyki językoznawczej do języków chińskich. Wychodząc z założenia, że te cechy, które są wspólne dla największej liczby dialektów, są prawdopodobnie najbardziej pierwotne, był on w stanie odtworzyć brzmienie historycznego języka, wspólnego przodka wielu współczesnych języków chińskich[2].
Karlgren wniósł wielki wkład do chińskiej lingwistyki, fonologii, filologii i historii sztuki. Był też tłumaczem wielu klasycznych dzieł dawnej literatury chińskiej takich jak Księga Pieśni czy Księga Dokumentów; badał też Zhou Li i Zuozhuan. Jego pracę o starożytnych chińskich brązach przyniosły mu wielkie uznanie wśród chińskich badaczy, którzy nie znali jego dzieł filologicznych, na świecie uznawanych za prawdziwie przełomowe. Jego słownik dawnego chińskiego – Grammatica Serica Recensa – jest powszechnie używany przez badaczy na całym świecie[2].
Publikacje (wybór)
[edytuj | edytuj kod]- Études sur la phonologie chinoise, 1915–1926.
- Ordet och Pennan i Mittens Rike, 1918, (wersja angielska Sound and symbol in Chinese), London: Oxford University Press, 1923
- „The reconstruction of Ancient Chinese”, T'oung Pao, vol. 21, ss. 1–42, 1922.
- Analytic Dictionary of Chinese and Sino-Japanese, Paryż: Paul Geuthner, 1923
- „The Authenticity of Ancient Chinese Texts”, Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities, 1929.
- „The Early History of the Chou Li and Tso Chuan Texts”, Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities, 1931.
- „Word Families in Chinese”, Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities, 1933.
- „New Studies on Chinese Bronzes”, Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities, 1937.
- „Grammata Serica, Script and Phonetics in Chinese and Sino-Japanese”, The Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities, Stockholm, 1940.
- „Huai and Han”, The Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities, Sztokholm, 1941.
- „Glosses on the Kuo Feng Odes”, The Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities, Sztokholm, 1942.
- „Glosses on the Siao Ya Odes”, The Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities, Sztokholm, 1944.
- „Glosses on the Ta Ya and Sung Odes”, The Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities, Sztokholm, 1946.
- „Legends and Cults in Ancient China”, The Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities, Sztokholm, 1946.
- „The Book of Documents”, The Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities, Sztokholm, 1950.
- „Compendium of Phonetics in Ancient and Archaic Chinese”, The Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities, Sztokholm, 1954.
- Grammata Serica Recensa, Sztokholm: Östasiatiska museet, 1957.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ISNI: 000000010916283X
- VIAF: 74148419
- ULAN: 500320386
- LCCN: n79072709
- GND: 118992783
- NDL: 00523110
- LIBRIS: khwz0763414jjxm
- BnF: 15105665g
- SUDOC: 060992492
- SBN: MILV138654
- NLA: 35260142
- NKC: mub20191036691
- BNE: XX1797142
- NTA: 070281238
- BIBSYS: 90361584
- CALIS: n2004475134
- CiNii: DA04056302
- Open Library: OL2568859A
- PLWABN: 9813132888505606
- NUKAT: n98034921
- J9U: 987007263671505171
- LNB: 000319893
- CONOR: 258122339
- KRNLK: KAC199634681
- LIH: LNB:eTS;=Bi