Przejdź do zawartości

Łuska (nabój)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Łuska naboju 5,56 × 45 mm
Łuska wyrzucona z karabinka M4 bezpośrednio po wystrzeleniu

Łuska (dawniej gilza) – główna część naboju w której znajdują się jego pozostałe elementy (najczęściej ładunek miotający, spłonka oraz pocisk). Łuska dodatkowo zabezpiecza i uszczelnia komorę nabojową podczas strzału.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Łuskę wynalazł w 1812 roku Samuel Johannes Pauly, Francuz szwajcarskiego pochodzenia; miała ona papierowe ścianki i mosiężne dno. Stanowiła przełom w broni palnej, rozwiązując problemy z ładowaniem broni odtylcowej, co umożliwiło znacznie szybsze ładowanie i zwiększenie szybkostrzelności.

Budowa

[edytuj | edytuj kod]

Łuska przybiera formę cylindrycznego pojemnika (wewnątrz którego umieszczany jest ładunek miotający) o otwartym wlocie (w którym zazwyczaj osadzany jest pocisk) zakończonego zazwyczaj płaskim denkiem często wyposażonym w kryzę (w okolicach której umieszczana jest spłonka).

Łuski stosowane do broni rozdzielnego ładowania zawierały jedynie część tych elementów, natomiast w nowocześniejszych nabojach zespolonych łuska łączy wszystkie elementy w integralną całość.

Nazwa naboju zapisywana w systemie metrycznym, zawiera najczęściej również informację o długości łuski. Przykładowo dla naboju 9 × 19 mm Parabellum wynosi ona 19 mm.

Materiał

[edytuj | edytuj kod]

Ze względu na materiał z jakiego zostały wykonane, łuski można podzielić na:

  • papierowe – stosowane w XIX wiecznych karabinach iglicowych (ulegjące spaleniu podczas wystrzału)
  • mosiężne – współcześnie najpopularniejsze (wielokrotnego użytku)
  • stalowe – powstałe jako zamiennik dla droższych łusek mosiężnych, z reguły pokryte warstwą trwałego lakieru w celu zabezpieczenia przed korozją (współcześnie rzadko stosowane)
  • aluminiowe lub z tworzyw sztucznych – wprowadzane przez niektóre wytwórnie na rynek cywilny, tańsze od mosiężnych, jednorazowe, często niskiej jakości
  • gilzy – korpus dawniej wykonywany z papieru (współcześniej najczęściej z tworzyw sztucznych) łączący się z metalowym denkiem (zwykle mosiężnym) i okuciem. Stosowane najczęściej do produkcji amunicji śrutowej w strzelbach

Kształt korpusu

[edytuj | edytuj kod]

Ze względu na kształt korpusu, wyróżnia się łuski:

Rodzaje kryz

[edytuj | edytuj kod]
Podstawowe rodzaje kryz:
1) wystająca
2) zwykła
3) częściowo wystająca

Ze względu na rodzaj kryzy wyróżnia się łuski:

  • z kryzą wystającą
  • z kryzą zwykłą
  • z kryzą częściowo wystającą
  • z kryzą zmniejszoną
  • opasane – łuska z kryzą zwykłą z dodatkowym wzmocnieniem dna

Sposób zapłonu spłonki

[edytuj | edytuj kod]
Centralny zapłon: Boxer (po lewej), Berdan (środek) oraz boczny zapłon (po prawej)

Według sposobu zapłonu spłonki w łusce naboje dzieli się na trzy typy:

  • nabój typu Lefaucheux (trzpieniowy) – wynaleziony w 1835 r. Kurek uderzał w znajdujący się z boku dna łuski pręcik, który detonował piorunian rtęci w spłonce. Dziś niestosowany;
  • nabój bocznego zapłonu – ładunek inicjujący umieszczony jest wewnątrz kryzy łuski, iglica broni uderza punktowo w brzeg dna łuski. Bardzo popularny ze względu na niską cenę. Podstawowy nabój tego typu to stosowany w sporcie strzeleckim .22LR, w wielu krajach (USA, Kanada, Rosja) używany także do polowań i odstrzału małych szkodników;
  • nabój centralnego zapłonu – ładunek inicjujący znajduje się w spłonce osadzonej w gnieździe w środku denka łuski. Iglica uderza więc w spłonkę umieszczoną centralnie. Dziś używany niemal we wszystkich rodzajach nabojów;

W zależności od rodzaju spłonki (Boxer lub Berdan) gniazdo spłonki będzie różnie ukształtowane. Ponadto łuska ze spłonką Boxer ma jeden kanał ogniowy, a łuska ze spłonką Berdan - dwa. Do ponownego wykorzystania nadają się jedynie łuski ze spłonką typu Boxer.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • David Harding: Encyklopedia broni. Warszawa: Wydawnictwo Penta, 1995
  • Firearms Fact Book. National Rifle Association of America 1993 ISBN 0-935998-55-1
  • Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak: Encyklopedia współczesnej broni palnej(od połowy XIX wieku). Warszawa: Wydawnictwo WiS, 1994, s. 114. ISBN 83-86028-01-7.
  • Mała Encyklopedia Wojskowa (K-Q). T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970.
  • Stanisław Torecki: 1000 słów o broni i balistyce. Wyd. 3, popr. i uzup. Warszawa: Wydawn. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06699-X.