Và al contegnud

2011

De Wikipedia
ÒCIO: chèla pàgina ché l'è scrìcia 'n piö manére de Lumbàrt
ATENZIUN: quela pagina chì l'è scrita in püssee d'una variant del Lumbard.


Ol 2011 l'è l'àn internasiunàl di Forèste.

Gh'è söcedìt

[Modifega | modifica 'l sorgent]
  • 1 de Zenér - In Egìto, in de la sità de Alesàndria d'Egìto, ü terorìsta islàmech l' se fà saltà 'n aria fò da öna céza cristiano copta e i mör 22 cristià.
  • 8 de Zenér (e i dé dòpo) - In del Maghreb (suratöt in Tünizìa) le riólte per i près del pà le pórta a scùnter tra la pulisìa e i manifestàncc, che i ègn cupàcc de la repressiù del goèrno.
  • 9 de Zenér - In del Süd Südan l' se té 'l referèndum per l'indipendènsa; ol süd del Südan che l'è cristià e animìsta l' völ destacàs dal nòrt del paìs che l'è islàmech.
  • 13 de Zenér - La Consülta la bòcia parsialmènt la lége söl legìtim impedimènt, che la garantìa ai quàter càreghe piö ólte del Stàt (en ùrden: el presidènt de la Repüblega, del Senàt, de la Càmera dei Depütàcc e del Cunsìli) de 'ndà mìa a procès dürànta el mandàto per rezù de laùr.
    • El prezidènt de la Tünizìa Ben Alì l'ùrdena a la pulisìa de desmèt de sparà cóntra i manifestàncc.
  • 14 de Genàr - El Ben Alì el scàpa de la Tünisìa e 'l va in Aràbia Saudìta. Al sò pòst l'è numinaa presidént pruvisòri el Fouad Mezabaâ, ménter el prìm minìster Mohamed Ghannouchi el renöa 'l sò mandàt.
    • El dì dòpu la nutìsia de la senténsa de la Curt Custitüsiunàl, el vén föra che 'l presidént del Cunsìli italiàn Silvio Berlusconi l'è indagaa per prustitüsiùn minurìl e cuncüssiùn. La vicénda la fa vegnì a la lüs un scàndel sessüàl che 'l rìs'cia de mèt in crìsi l'uperaa del guèrnu. Insèma a lü in indagaa el giurnalìsta Emilio Fede, el manager Lele Mora e 'na cunsijéra regiunàl de la Lumbardìa, Nicole Minetti.
  • 21 de Genàr - In Albanìa, dürànta 'na manifestasiùn de l'upusisiùn cùntra 'l presidént 'n de la capitàl Tiràna, la pulisìa la spàra e la cùpa trè persòn. L'Üniùn Urupéa la gh'ha paüra che la riòlta la divénta 'na guèra civìl.
  • 24 de Genàr - A Mùsca un kamikaze 'l se fà saltà in aria in d'un areupòrt e 'l cùpa almén 35 persònn.
  • 25 de Genàr - Al Càiru, Egìt, scùnter tra la pulisìa e i manifestànt che vören mandà vìa el presidént Hosni Mubarak, che l'è al guèrnu del 1981. Dü dì dòpu el tùrna in Egìt el Mohamed el Baradei (giamò funziunari de l'AIEA), prunt a dientà 'l növ cap de l'upusiziun.
  • 27 de Genàr - Ànca in del Yemen un frach de manifestànt van giò in piàssa a prutestà cùntra 'l presidént Ali Abdallah Saleh, che 'l guèrna del 1979 e che l'è dree a fà sü 'na légg in Parlamént cun la quàl el pudrìa vèss presidént a vìta.
  • 30 de Sgenee - L'è staa liberaa 'l stüdent tudesch Haddid N., che l'era staa rapii de suldaa american el vot de Sgenee del 2011 e traa de scundun in de la nutoria presun de turtüra de Bagram, grassia al pressiun pulitega de la sua fameja e di stüdent de Franchfurt.
  • 1 de Febràr e i dì dòpu - el presidént egisiàn Hosni Mubarak el dis in televisiùn che a setémber el se ricandidarà pü, e nànca el sò fiö. Ma i manifestànt vören che lü se 'n vàga vìa sübit, e inscì i scùnter in piàssa finìssen nò. Dés dì dòpu finalmént el scernìss de dàch i dimissiùn e lassà 'l pudér a l'esèrcit, che 'n 'sta sitüasiùn l'è staa el tràmite tra 'l pòpul e 'l guèrnu. L'esèrcit el prumèt che se faràn bén prèst di elesiùn lìber.
  • 2 de Febràr - el presidént yemenìta Saleh, dòpu 'vè vist quàntu l'è grànda la prutèsta del sò pòpul, el dis in televisiùn che ai pròssim elesiùn lü l ghe sarà pü, e che dùnca 'l rinüncia 'nca a la lécc cun la quàl el vuréva slungà el sò mandàt a l'inifinii.
  • 11 de Fevrér - Ol presidènt de l'Egìto dal 1981 Hosni Mubarak, dòpo dé e dé de protèste de piàsa l' s'è dimetìt. Ol presidènt pruizòre a l'è 'l Mohamed Hussein Tantawi, ol nömer ü de l'ezèrcito.
  • 12 de Febràr - Dòpu 'na quài setemàna de càlma relatìva, ànca in Algerìa la gént la va in piàssa a prutestà, suratüt dòou 'vè savüü quèl che l'è sücèss in Egìt. In la capitàl Algéri, el presidént Abdelaziz Bouteflika l'ùrdina a la pulisìa de carigà i manifestànt, e inscì el sücét.
  • 13 de Febràr - In Itàlia quàsi un miliùn de dòn (ma ànca 'n bèl puu de òmen) in 230 cità la va in piàssa a prutestà perchè pénsen che la cundòta del Presidént del Cunsìli Berlusconi la vàga cùntra a la dignità feminìl. Intratànt a Milàn el nass ufisialmént el nöf partii de céntru-dèstra Futuro e Libertà per l'Italia (FLI), guidaa del presidént de la Càmera Gianfranco Fini.
  • 14 de Febràr - Dòpu la repressiùn de l'an prìma in séguit ai elesiùn presidensiài, in Iran la gént la tùrna a prutestà cùntra 'l guèrnu del Mahmud Ahmadinejad, incuragiàda de l'ésitu di dimustrasiùn in Egìt. A gh'è di disùrdin ànca in del Bahrain.
  • 15 de Febràr - ure 22.23 - Al Festival de Sanrému per la prima vòlta in sessant'àn el cànta 'me cuncurént un artìsta che 'l cànta in Lumbàrt, el Davide Van de Sfroos cun la cansùn Yanez che l'è stacia tra i 12 cansù che i à pasàt la selesiù de la prima sira.
  • 19 de Fevrér - Al Festival de Sanrému ol Davide Van de Sfroos in de la sira de la finàl l' rìa quàrt con la sò cansù Yanez.
  • 20 de Fevrée - La senistra la veng ij elessiun a Hambürgh, despö 'vè perdüü in del 2008, per la prima völta in agn.
  • 21 de Fevrér - Dal 1999 l'UNESCO l'à proclamàt ol 21 de Fevrér 'l International Mother Language Day, cioè 'l dé 'nternasiunàl di màder lèngue.
  • 24 02|24 de febràr: el leader lìbich Muammar Gheddafi el respùnt ai prutèst pupulàr cul mandà l'esèrcit per i strat, e inscì mören sesmìla persòn a Trìpuli.
  • 26 de Fevrér - In d'ü cap de Chignöl l' vé troàt per càzo 'l còrp de la Yara Gambirasio, sparìda de Brembàt de Sura la sìra del 26 de Noèmber del 2010.
  • 27 de febràr: a Bengàsi i riultùs lìbich fan nass el Cumitaa Nasiunàl Pruisòri (CNT), ménter l'UNÜ el prepàra di sansiùn per la Lìbia.
  • 2 de Mars: A Islamabad in Pakistan, i Talibà i cópa ol Shahbaz Bhatti, catòlech e Minìster Federàl per i Minorànse, perchè 'l sircàa de fà cambià la lège pakistana sö la blasfèmia.
  • 11 de Mars: ü di piö fórcc teremòcc de la stòria 'l colpés ol Giapù e de lé a póch i còste söl Pacìfech i è 'nvestìde da ü maremòt o tsunami con di unde ólte 10 méter e piö che i se spùncia per chilòmeter e chilòmeter 'n de la tèra férma e i böta töt a l'aria tat de portà vià cà e palàs, àuto e bàrche e 'nfina öna quach tréni che se sà piö 'ndoe che i è finìcc. Per ol teremòt la é zó pò öna diga e gh'è di problémi in di centrài nüclear spécie a Fukushima.
  • 17 de Mars: in Itàlia, in ucasiùn di 150 agn de la nassìda del Stat ünitàri e dumà per el 2011, l'è 'n dì de fèsta nasiunàl.
  • 19 de Mars: in del dopomesdé aèrei francés i tàca a bombardà la Libia per fermà 'l Colonèl Ghedàfi che l' sarès drè a còpà fò la sò zèt, i ribèi ma ach i civili, e l'à mia rispetàt l'ùrden de l'ONU che 'l la 'nvidàa a fermà la guèra. De sira pò 'nglés e americà i se mèt dré a bombardà la Libia con i sò aèrei e co i mìsili sbaràcc da i naf de guèra che i gh'à 'n del Mediteràneo. L'operasiù militàr la se ciàma Odyssey Dawn, cioè "Odieséa a la dé", e la nas gràsie a la risolüsiù n° 1973 del ONU che la permèt de gulà sura 'l paìs e de bombardàl per fermà l'ezèrcito del Colonèl, che l'è dré a riconquistà i öltime sità finìde 'n di mà di ribèi, per creà öna "no fly zone", ma la permèt mia de sbarcà 'n Libia di soldàcc.
  • 20 de Mars: pò di aèrei de guèra italià, danés, spagnöi e canadés i è 'mpegnàcc sö i céli de la Libia.
  • 23 de Mars: la nìola radioatìa, egnìda fò da la centràl atòmega de Fukushima 'n Giapù, la rìa sö i céi de la Lumbardéa, dòpo i traersàt ol Pacìfech, l'Amerìca e 'l Atlàntech. Ol lièl de radioatività l'è però isé bas de dà mia pensér; intàt in de la centràl s'laùra amò per sircà de sbasà la temperadüra e la presiù di reatùr de la centràl che i è s-ciopàcc e i réscia de fóndes.
  • 2 de Avrìl: 'l Hockey Club Asiàgo 'l bat ol Val Püsterìa 'n gara 6 e 'l vèns ol tèrs iscüdèt de la sò stòria, ol segónt de fìla; la série de la finàl la fenés 4 partìde énte a 2 per 'l Hockey Club Asiàgo.
  • 11 de Avrìl:
    • a ü mis ezàt dal teremòt e maremòt in Giapù la centràl atòmega de Fukushima l'è mia gnamò turnàda sóta contròl, ànse s'pènsa de portà 'l lièl del perìcol e di dagn dal gràdo 6 al grado 7, chèl de Chernobyl, e 'ntùren a la centràl i rèsta evacuàcc töi chèi che i stàa de cà a méno de 20 Km da la centràl. Ol nömer di mórcc l'è riàt a 13.116, i dispèrs i è 14.377 e i sènsa cà 147.000.
    • in Üngherìa la vègn vutàda del Parlamént la növa custitüsiùn, vurüda del prim minìster Viktor Orbán.
  • 11 de Avrìl: atentàt in de la stasiù de Oktyabrskaya de la métro de Minsk, i mórcc i è 7 i ferìcc 50.
  • 2 de lüj: matrimòni tra el prìncip de Mònech Albèrt II Grimaldi e la sùa murùsa, la südafricàna Charlene Wittstock.
  • 9 de lüj: indipendénsa ufisiàl del Süd Südan, dòpu 'l referendum de genàr.
  • 20 de lüj: dòpu sèt agn de latitànsa, el vègn catüraa Goran Hadžić, pulìtich sèrbu ricercaa per crìmin cùntra l'ümanità, l'ültim de 'na lùnga lìsta de criminài.
  • 22 de lüj: a Oslo, in Nurvégia, la s'ciòpa una bùmba e mören almànch sèt persòn. Intànt in sü l'ìsula de Utoya a gh'è un quaivün che 'l spàra e 'l cùpa àlter 91 persòn a un cungrèss del Partii Labürìsta. El respunsàbil de 'stu massàcher l'è dumà vün (l'ha piassaa la bùmba e pö l'ha ciapaa un traghèt per l'ìsula de Utoya vestii de pulee per andà a cupà tüta quèla gént) l'è un estremìsta de dèstra che l'è cùntra la sucietà multicultüràl nurvegésa e che adèss l'è staa ciapaa e l'è 'dree a spetà 'l prucèss.
  • 24 de lüj: ol coridùr de bici Cadel Evans 'l vèns ol Tour de France e l' diènta isé 'l prim aüstralià a èns ol Tour; segónt 'l rìa 'l Andy Schlek e tèrs ol sò fradèl Frank Schlek.
  • 21 de óst: in Libia i rivoltùs i ghe ria a ciapà Tripoli e a liberàn ü bèl tòch, ach se la batàia per liberàla del töt la và 'nacc amò per öna quach dé. Nisü 'l sà 'ndó che l'è 'l Mu'ammar Gheddafi.
  • 21 de setèmber: dòpu trentün an de cariéra, el finìss l'esperiénsa del grüp rock alternatìf americàn di R.E.M.
  • 3 de utùber: ai elesiùn danés la vincc la sucialdemucràtiga Helle Thorning-Schmidt, la prìma dòna a vèss prim minìster in del paés.
  • 8 de utùber: dòpu desdòt més sénsa guèrnu, in Bèlgi se rìva a un acòrt tra i partii püssee impurtànt e 'l vén furmaa un esecütìf, gràsie ànca a la mediasiùn del sucialìsta (de urìgin italiàn) Elio Di Rupo.
  • 17 de utùber: i ribèi cürd del PKK fan un'imbuscàda a un grüp de suldaa türch e 'n cùpen vintòt. I Türch respùnden cunt el lancià di bump in d'un quài paés de la zòna e anca in Iraq.
  • 16 de utùber: el vègn liberaa, dòpu püssee cinch an de prigiunìa, el suldaa israeliàn Gilad Shalit; in càmbi de la sùa liberasiùn, Israél el làssa 'ndà föra de presùn 1027 presunee pulìtich palestinés.
  • 20 de utùber: I ribèi lìbich tröven e cùpen el Muammar Gheddafi, che 'l s'éra scundüü dént una büsa mìnga luntàn de Sìrte, la cità 'sediàda giamò de un més di fòrs del CNT: per mustràch a tücc che l'è véra, i ribèi ghe fan vedè ànca 'l còrp.
  • 21 de utùber: l'ETA la nünzia la fin de la lòta armàda (dòpu 52 an) per l'indipendénsa di Paés Basch.
  • 23 de utùer:
  • 31 de utùber:
    • La Palestina l'è stada recugnussüda cuma member permanent de l'UNESCO. Sübet i Giüdee e i American, per vendeta, han decidüü de desmet de dà danee a l'Unesco.
    • Cun la nassìda de 'na fiulìna in Ìndia, la pupulasiùn mundiàl la rìva a sèt miliàrt de

persòn.

  • 12 de nuèmber: el presidént del Cunsìli italiàn Sìlviu Berlüscùn, dòpu vèsses incurgiüü (el vòt de l'istèss més) che 'l gh'éva pü la magiurànsa a la Caméra di Depütaa, e dòpu i pressiùn del presidént de la Repübliga, di mercaa finansiàri e di sò cunsijee, el se dimèt, cùme l'avéva prumetüü un quài dì prìma. El trédes de nuèmber, dòpu 'na giurnàda de cunsültasiùn al Quirinàl cun tüt i fòrs pulìtich del Parlamént, el Napolitano el ghe da a l'ecunumìsta Mario Monti (numinaa senatùr a vìta un quài dì prìma) l'incàrich de fà sü un nöf guèrnu.
  • 14 de nuèmber: espülsiùn de la Sìria de la Lìga Àraba, a càusa de la viulénta repressiùn che la gh'è in quèl paés chì. L'è la prìma vòlta che la sücét una ròba inscì de quànt l'è nassüda l'urganizasiùn (1945).
  • 16 de nuèmber: el nass ufisialmént el guèrnu Monti, cumpòst de persòn che fan mìnga i pulìtich de prufessiùn (prufessùr, aucàt, generài, banchee...). In di dì dòpu el guèrnu el ciàpa la fidücia de quàsi tüt el Parlamént, föra che de la Léga.
  • 19 de nuèmber: al Càiru tàchen sü di nöf disùrdin perchè la gént la va in piàssa a prutestà cùntra l'esèrcit, che 'l sumèja che 'l vör mìnga purtà la demucrasìa in Egìt, ànca se l'éva vütaa la gént a scascià vìa 'l vècc presidént Mubarak.
  • 20 de nuèmber: ai elesiùn spagnö la gh'è la vitòria di pupulàr (céntru-dèstra) del Mariano Rajoy, che 'l vègn el prìm minìster.

Chi gh'è nasìt

[Modifega | modifica 'l sorgent]

Chi gh'è mórt

[Modifega | modifica 'l sorgent]
Ann del secol XXI
2001 · 2002 · 2003 · 2004 · 2005 · 2006 · 2007 · 2008 · 2009 · 2010 · 2011 · 2012 · 2013 · 2014 · 2015 · 2016 · 2017 · 2018 · 2019 · 2020 · 2021 · 2022 · 2023 · 2024 · 2025 · 2026 · 2027 · 2028 · 2029 · 2030 · 2031 · 2032 · 2033 · 2034 · 2035 · 2036 · 2037 · 2038 · 2039 · 2040 · 2041 · 2042 · 2043 · 2044 · 2045 · 2046 · 2047 · 2048 · 2049 · 2050 · 2051 · 2052 · 2053 · 2054 · 2055 · 2056 · 2057 · 2058 · 2059 · 2060 · 2061 · 2062 · 2063 · 2064 · 2065 · 2066 · 2067 · 2068 · 2069 · 2070 · 2071 · 2072 · 2073 · 2074 · 2075 · 2076 · 2077 · 2078 · 2079 · 2080 · 2081 · 2082 · 2083 · 2084 · 2085 · 2086 · 2087 · 2088 · 2089 · 2090 · 2091 · 2092 · 2093 · 2094 · 2095 · 2096 · 2097 · 2098 · 2099 · 2100