Ekstremalne zjawiska pogodowe
Stycze� jest w tym roku wyj�tkowy. �niegu spad�o ju� bardzo du�o, a opadom nie ma ko�ca. R�wnie� temperatury i silne wiatry nie tworzy�y warunk�w dla dobrego ustabilizowania si� pokrywy �nie�nej. W zwi�zku z tym od pocz�tku roku zagro�enie lawinowe utrzymuje si� na znacznym lub wysokim poziomie. Oznacza to tyle, �e du�e, �miertelnie niebezpieczne lawiny mog� schodzi� samorzutnie w wielu miejscach. Wi�cej o sytuacji w Tatrach mo�na przeczyta� w komunikacie lawinowym TOPR-u.
Wiemy ju�, �e ta zima jest wyj�tkowa, cho� wszystko wskazuje na to, �e podobnych mo�emy spodziewa� si� w przysz�o�ci. Opublikowany w 2017 roku raport z bada� szwajcarskich naukowc�w jasno m�wi, �e przysz�e zimy takie w�a�nie b�d� – cieplejsze, ale zarazem nieprzewidywalne, pe�ne ekstremalnych zjawisk pogodowych. �nie�ne susze, po kt�rych przyjd� pot�ne opady, drastyczne i szybkie zmiany temperatur to pok�osie ocieplania si� planety. Czy to znaczy, �e trzeba b�dzie rezygnowa� z zimowej turystyki g�rskiej? Na szcz�cie jeszcze nie, oczywi�cie poza kr�tkimi okresami gdy og�oszony jest czwarty lub pi�ty stopie�. Do takiej turystki trzeba si� jednak odpowiednio przygotowa�.
Lawiny
Lawiny to zagro�enie wyj�tkowe dla warunk�w zimowych, cho� nie jedyne czyhaj�ce na mi�o�nik�w �nie�nych w�dr�wek, wspinaczki czy skituringu. �eby zrozumie�, jak si� przed nimi zabezpiecza�, trzeba niestety pochyli� si� nad tym, jak lawiny zabijaj�.
W razie porwania pierwsze zagro�enie to uszkodzenia mechaniczne. Lawina mo�e poobija� porwanego o ska�y i drzewa czy na przyk�ad zrzuci� z urwiska . Tutaj pom�c mo�e kask, plecak z ochraniaczem a tak�e lawinowe plecaki wyporno�ciowe. Z tej perspektywy wi�cej �niegu zmniejsza zagro�enie �mierci w momencie samego upadku z lawin�. P�niej, gdy lawina stanie i dojdzie do pogrzebania poszkodowanego pod �niegiem rusza wy�cig z czasem. Przez pierwszych 15 minut ponad 90% zasypanych da si� uratowa�. Ilustruje to krzywa prze�ywalno�ci oparta na statystykach z ca�ego �wiata. P�niej, z ka�d� minut�, te szanse drastycznie malej�, a po p� godziny jest to co� oko�o 35%, zale�nie od regionu �wiata. W tym czasie osoby pogrzebane pod �niegiem dusz� si�, a w ich m�zgach zachodz� nieodwracalne zmiany. Nawet najbardziej profesjonalna akcja ratunkowa mo�e nie by� im ju� w stanie pom�c. Brzmi strasznie, ale ma te� bardzo konkretne konsekwencje dla szkole� i system�w pomocy osobom zasypanym. Liczy si� tych pierwszych 15 minut.
Ratownictwo
Regionalne grupy GOPR-u to doskonali specjali�ci, a TOPR uchodzi za jedn� z najlepszych s�u�b ratunkowych na �wiecie. Nie mniej, nawet oni, z wielu niezale�nych powod�w, rzadko maj� szans� dotrze� na lawinisko w ci�gu kwadransa. Cz�sto jest to po prostu niewykonalne. W zwi�zku z tym na ca�ym �wiecie w ratownictwie lawinowym stawia si� na pomoc partnersk�. Tylko ludzie b�d�cy razem z poszkodowanym, �wiadkowie zdarzenia, ci kt�rych lawina nie porwie, maj� statystycznie istotn� szans� na uratowanie go. Jak to si� robi? Dzi�ki trzem urz�dzeniom i odpowiedniemu przeszkoleniu.
Lawinowe ABC – detektor, sonda i �opata
�eby efektywnie wydoby� kogo� spod �niegu, trzeba go najpierw odnale��. Do tego s�u�� detektory lawinowe. To urz�dzenia nadawczo-odbiorcze o zestandaryzowanej cz�stotliwo�ci (czyli wszystkie firmy u�ywaj� tej samej). Z t� „�wi�t� tr�jc�” zawsze powinno si� wychodzi� w g�ry zim�. Ustawiamy taki detektor na nadawanie, chowamy go pod ubraniami i dzia�amy z nim w g�rach. W razie zasypania pozostali na powierzchni prze��czaj� swoje detektory w tryb poszukiwania i na podstawie sygna�u odnajduj� tak zwane minimum, czyli miejsce bliskie miejscu zasypania. P�niej przychodzi czas na sondowanie. Sondy lawinowe to d�ugie, sk�adane tyczki przypominaj�ce stela�e wsp�czesnych namiot�w. Pozwalaj� odnale�� precyzyjnie poszkodowanego zasypanego nawet trzy metry pod �niegiem. To wa�ne, bo trzeci krok, czyli kopanie w lawinie jest bardzo m�cz�ce i czasoch�onne, a precyzja to cenne minuty dla osoby pod �niegiem. �opaty lawinowe, stalowe lub aluminiowe, to wbrew pozorom do�� precyzyjnie zaprojektowane urz�dzenia. Podczas szkole� mo�na si� przekona� jak wiele drobnych szczeg��w w konstrukcji przek�ada si� na szybko�� kopania.
Gdy ju� uda si� odkopa� zasypanego, a konkretnie jego drogi oddechowe, przychodzi czas na pierwsz� pomoc lub poszukiwanie kolejnych zasypanych. Czasem w�a�nie wtedy docieraj� s�u�by ratunkowe lub inni ludzie do pomocy i s� w stanie przej�� prowadzenie akcji.
Scenariusz, w kt�rym jednej zasypanej osoby szuka kilkoro ratownik�w jest oczywi�cie najbardziej optymistyczny, jednak nie zawsze tak si� udaje. W zwi�zku z tym najlepsze detektory na rynku (kt�rych u�ywa mi�dzy innymi TOPR) opr�cz lokalizacji transmituj� informacje o funkcjach �yciowych. Poszukuj�cy wie, czy osoba pod �niegiem rusza si�, co pomaga mu podejmowa� trudne decyzje kogo szuka� w pierwszej kolejno�ci. Licz� si� r�wnie� trzy anteny, kt�re znacznie zwi�kszaj� zasi�g urz�dzenia, a tak�e funkcja automatycznego prze��czenia z powrotem na nadawanie, w razie gdyby ratownika podczas poszukiwa� przysypa�a kolejna lawina. Takie rzeczy niestety r�wnie� si� zdarzaj�, a starsze urz�dzenia nie by�y zaprojektowane na takie ewentualno�ci.
Lawinowe ABC z g�rnej p�ki to wydatek rz�du 1600-2000 z�, jednak to w�a�nie ono decyduje o prze�yciu lub nie. Nie jest to r�wnie� sprz�t, kt�ry w normalnej eksploatacji si� zu�ywa, dlatego raz kupiony b�dzie s�u�y� latami. Smutne do�wiadczenia z polskich Tatr s� takie, �e wci�� �adna z os�b zabitych przez lawiny nie mia�a przy sobie w��czonego detektora. Prawdopodobnie wielu z nich da�o by si� pom�c.
Plecaki lawinowe
Lawinowe ABC to urz�dzenia pomagaj�ce pom�c osobom ju� zasypanym, ale w �aden spos�b nie zmniejszaj� ryzyka samego zasypania. Tutaj, oczywi�cie opr�cz szkolenia, pomagaj� plecaki lawinowe. To urz�dzenia wyposa�one w systemy wyporno�ciowe. W plecaku spakowana jest zwini�ta poduszka, a system odpala samodzielnie osoba porwana. Wtedy butla ze spr�onym gazem lub nap�dzany elektrycznie wentylator nape�nia poduszk� o pojemno�ci oko�o 150 litr�w. Dzi�ki temu osoba porwana najcz�ciej unosi si� po powierzchni lawiny niczym po powierzchni rzeki. Takie plecaki to niestety du�y wydatek (powy�ej 2000 z�), jednak ich przydatno��, opr�cz amator�w, doceni�y s�u�by ratunkowe z ca�ego �wiata i s� one przez nie u�ywane.
Szkolenia lawinowe
Jak nietrudno si� domy�le� sam sprz�t jeszcze niewiele pomo�e, trzeba umie� go u�ywa�. Temu s�u�� regularnie prowadzone w polskich g�rach szkolenia lawinowe. Wci�� nie ma jeszcze zunifikowanego systemu szkole� i rynek pozostaje troch� „dziki”, nie mniej powszechnie przyjmuje si� �e w Polsce najlepsze szkolenia prowadz� ratownicy TOPR-u (cho� sam TOPR nie prowadzi szkole�) oraz przewodnicy wysokog�rscy IVBV. Szkolenia maj� r�ne programy i czas trwania, nie mniej bezwzgl�dnie mo�na powiedzie�, �e ka�de z nich b�dzie lepsze ni� �adne, dwa dni lepsze ni� jeden itd. Dodatkow� umiej�tno�ci� przydatn� zim� jest umiej�tno�� poruszania si� na nartach. Skitury, czyli narty do chodzenia pod g�r� i zje�d�ania w d�, wbrew obiegowej opinii, zwi�kszaj� bezpiecze�stwo w g�rach. W tym samym terenie narciarz id�c tworzy zdecydowanie mniejsze zagro�enie lawinowe ni� piechur, a samo przemieszczanie si� jest bardziej efektywne i mniej m�cz�ce.
Podstawowe informacje o lawinach w formacie ulotki PDF do pobrania
Zima w g�rach to pi�kny, ten mniej zat�oczony czas. Jak wida� wi��e si� jednak z zagro�eniami. Z pewno�ci� czwarty stopie� nied�ugo ust�pi miejsca trzeciemu i drugiemu, ale to mo�e stwarza� z�udne poczucie bezpiecze�stwa. Najwi�cej wypadk�w zdarza si� w�a�nie przy lawinowej ‘dw�jce’ i ‘trojce’. Nie ma sensu rezygnowa� z dzia�ania w g�rach, ale nierozs�dnym jest robienie tego bez przygotowania. Szkolenia i sprz�t to ma�a cena, kt�r� warto zap�aci� za bezpiecze�stwo swoje i swoich bliskich.
