Archiwa: zaburzenie osobowości

Wpisy

Osobowość paranoiczna – wszyscy spiskują przeciwko mnie. Jak sobie z tym radzić?

16 stycznia 2023

Zaburzenia osobowości są bardzo poważnym problemem społecznym, które w bardzo dużym stopniu utrudnia lub uniemożliwia normalne kontakty międzyludzkie. Do takich właśnie zaburzeń zalicza się osobowość paranoiczną (potocznie nazywaną paranoidalną od nazwy choroby – schizofrenia paranoidalna).

Na pierwszy rzut oka osoba nie zdradza swoich problemów, lecz przy lepszym poznaniu nabiera się wrażenia, że nadmiernie rozpamiętuje krzywdy, których doświadczyła i o wszystkie swoje niepowodzenia oskarża innych. W dalszej części tekstu opiszę czym jest osobowość paranoiczna, jak wpływa na nasze życie i kiedy udać się po pomoc. Zapraszam do dalszej lektury.

Czym jest zaburzenie osobowości paranoicznej?

Osobowość paranoiczna jest uważana za rzadkie zaburzenie osobowości. Eksperci szacują, że cierpi na nią od 0,4% do 2,5% populacji. Częściej chorują mężczyźni niż kobiety.

Osobowość paranoiczna to zaburzenie osobowości polegające na tym, że osoba jak mantrę w swojej głowie powtarza często słowa „nie ufam nikomu” �� wszyscy spiskują przeciwko mnie”.

Zaburzenie osobowości przejawia się brakiem ufności do świata i zachodzących w nim zdarzeń. Osoba odbiera innych jako nieszczerych wobec niej, co skutkuje wrogim nastawieniem i nieustanną podejrzliwością (również w kwestii niewierności partnera).

Paranoiczny sposób patrzenia na świat charakteryzuje się nieustanną samotnością, poczuciem braku zrozumienia ze strony bliskich, brakiem wiary w prawdomówności i szczere intencje. Osobowość paranoiczna jest zawsze czujna i gotowa do ataku. Nigdy bowiem nie wiadomo, jaki tym razem spisek skierowany w bezbronną, osamotnioną osobę przygotował potężny wróg. Osoba błędnie interpretują intencje skierowane wobec niej. Tworzy teorie spiskowe, tak jakby żyła w odmiennej rzeczywistości.

Wpływ osobowości paranoidalnej na życie codzienne

Osobowość paranoiczna powoduje opłakane skutki w życiu zawodowym i rodzinnym chorego. Paranoik ma problemy z budowaniem długotrwałych relacji. Znalezienie przyjaciół zwykle kończy się ich oskarżeniem o działanie na jego szkodę. Odejście przyjaciół zwiększa tylko przekonanie o wrogim nastawieniu otoczenia i braku sensu wiary w dobre chęci innych.

Stworzenie trwałego związku jest niemal niemożliwe. Partner jest ciągle oskarżany o niewierność i brak zaangażowania w relację, co bardzo często przyczynia się do rozpadu związku.

Tak jak w przypadku innych zaburzeń osobowości uważa się, że do rozwoju osobowości paranoicznej dochodzi, kiedy obecne są predyspozycje genetyczne i psychologiczne (tj. nieustające poczucie zagrożenia w dzieciństwie, narażenie na przykrości ze strony rodziców lub rówieśników, co buduje w dziecku postawę ciągłego oczekiwania na atak). Powoduje to w przyszłości duże problemy z zaufaniem innym osobom i przeświadczenie, że chcą one naszej krzywdy.

Osobowość paranoiczna – jak diagnozujemy?

Kryteria diagnostyczne służące rozpoznawaniu osobowości paranoicznej przyjęte przez ICD-10 obejmują:

dużą wrażliwość na wszelkiego rodzaju niepowodzenia i odrzucenie przez innych ludzi;
bardzo długie, częste i nadmierne rozpamiętywanie swoich niepowodzeń – zaburzenia paranoiczne cechują się oskarżeniem innych osób o własne porażki;
podejrzliwość w stosunku do ludzi, odbieranie działań innych jako mających na celu zaszkodzenie paranoikowi;
uważanie własnych spraw za najważniejsze, niechęć do zmiany planów;
oskarżanie o niewierność swoich partnerów i przyjaciół;
przeświadczenie o bardzo wysokiej wartości i ważności swojej osoby w społeczeństwie;
nadmierne zaangażowanie w tłumaczenie sobie i innym pewnych wydarzeń, ich powodów, przebiegu i skutków.

Należy pamiętać, że każdy test powinien być potwierdzony badaniem psychiatrycznym lub psychologicznym i nie może samodzielnie stanowić o rozpoznaniu zaburzeń.

Osobowość paranoiczna – jak leczyć ?

W przypadku stwierdzenia u siebie lub u osoby ze swojego otoczenia cech, które mogą świadczyć o osobowości paranoicznej, rozsądne będzie umówienie się na rozmowę z psychologiem.

W odniesieniu do osobowości paranoicznej możemy wymienić dwa kierunki pomocy. Jedną metodą pomocy jest psychoterapia, drugą farmakoterapia (szczególnie w przypadku współwystępowania zaburzeń urojeniowych, lęków lub depresji) czyli zastosowanie stabilizatorów nastroju.

Jak wygląda terapia dla osób z osobowością paranoiczną?

Podjęcie leczenia powinno być poprzedzone diagnozą psychologiczną/psychiatryczną w celu wykluczenia innych zaburzeń psychicznych. Warto wiedzieć, że terapia z osobami z cechami paranoicznymi jest trudna, burzliwa i długotrwała.

Pacjenci często rozpoczynają leczenie zmotywowani przez innych, poprzez jakiś kryzys na przykład w pracy zawodowej, czasami sami nie dostrzegają istniejącego problemu. Inną przyczyną zgłoszenia się na terapię jest cierpienie pacjenta wynikające z poczucia krzywdy i wrogości ze strony innych ludzi.

Psychoterapia to nawiązanie długofalowego kontaktu z pacjentem, która jest dużym wyzwaniem dla specjalisty. Osobowość paranoiczna nie ufa, doszukuje się teorii spiskowych także w relacji z terapeutą, co przekłada się na długofalowy proces terapeutyczny. Osoba sądzi, że jest otoczona przez nieprzyjaciół, wrogów i dlatego niełatwo ulega terapii. Osoby z zaburzeniem paranoicznym tworzą wokół siebie mur i bardzo go chronią, żeby nie cierpieć. Zatem czynnikiem leczącym jest relacja między pacjentem a terapeutą. Terapeuta musi wykazać się dużym doświadczeniem, gotowością, cierpliwością i wyczuleniem na liczne pułapki ze strony pacjenta. Budowanie wzajemnego zaufania wymaga czasu (nawet kilku lat) i dużych umiejętności terapeutycznych.

Skutecznie pomagamy w diagnozowaniu i leczeniu zaburzeń osobowości. Skontaktuj się z Nami!

Sprawdź

Katarzyna Późniewska

Psycholog kliniczny, specjalista terapii uzależnień – prowadzi psychoterapię indywidualną i par. Ponadto specjalizuje się w konsultacjach wychowawczych dla rodziców/opiekunów, oraz w terapii indywidualnej dla nastolatków. Czytaj więcej…

Narcystyczna przemoc – w jaki sposób ją rozpoznać?

14 marca 2022

Wstępem do poniższego artykułu będą słowa mojej pacjentki, która na jednej z sesji powiedziała: „chciałabym, żeby Pani posłuchała jak wyglądała dana sytuacja, jak się zachowałam i stwierdziła, czy ja nie oszalałam. Ja już nie wiem, co jest normalne a co nie w relacji z moim partnerem”.

Relacja ze skoncentrowanym na sobie narcyzem, bez względu na to czy jest to szef, rodzic czy partner oparta jest na emocjonalnej huśtawce. Nie jest łatwo rozpoznać przemoc stosowaną przez narcyza, ponieważ na zewnątrz stara się taka osoba prezentować idealny obraz siebie i swojego życia. Jakie są zatem źródła narcystycznej przemocy i jak się ona przejawia? Zapraszam do lektury.

Narcystyczne zaburzenie osobowości – kryteria

Narcystyczne zaburzenie osobowości należy do zaburzeń charakteryzujących się dramatycznymi, impulsywnymi i nieprzewidywalnymi wzorcami myślenia i zachowania. Badania pokazują, że to zaburzenie występuje u 6,2% ludzi, przy czym częściej występuje u mężczyzn – 7,7% (vs. 4,8% u kobiet). Często zaburzenie to współwystępuje z zaburzeniami związanymi z nadużywaniem substancji psychoaktywnych, lękiem, depresją.

Według DSM-V (Diagnostyczny i statystyczny podręcznik zaburzeń psychicznych, V wydanie), dana osoba kwalifikuje się do postawienia diagnozy narcystycznego zaburzenia osobowości, jeżeli spełnia pięć lub więcej z poniższych kryteriów:

ma poczucie wyższości i wielkości;
fantazjuje na temat nieograniczonej władzy, sukcesów;
przejawia przekonanie o byciu wyjątkowym i potrzebie przebywania z osobami o wysokim statusie społecznym;
oczekuje nadmiarowego podziwu;
ma nadmiarowe poczucie uprzywilejowania;
wykorzystuje innych;
nie przejawia empatii;
jest zazdrosna i wierzy, że inni jej zazdroszczą;
jest porywcza i arogancka.

Źródła narcystycznej przemocy

Powszechne badania wskazują na złożoność przyczyn, natomiast niestabilna więź dziecka z rodzicami w okresie niemowlęctwa i dzieciństwa odgrywa istotną rolę.

Dzieci, które doświadczały zakłóconej relacji z rodzicami, aby się zaadoptować i przetrwać, stosują strategie narcystyczne. Zakłócenia w relacji polegają na:

niekonsekwentnej lub niedbałej opiece;
psychologicznej, emocjonalnej i/lub seksualnej przemocy;
ciągłym krytykowaniu i osądzaniu;
oscylowaniu pomiędzy ciągłą idealizacją a dewaluacją;
tłamszeniem lub nadmiernymi pochwałami;
sztywnych, nierealistycznych oczekiwaniach.

Dzieci dorastając w takiej relacji otrzymują komunikat, że miłość i opieka której potrzebują jest warunkowa.

Pozbawione akceptacji i empatii dzieci doświadczają dezaprobaty, kiedy są sobą i aprobaty, kiedy odgrywają role. Starają się ukryć swoją naturę, która wzbudza w nich wstyd i budują zastępczą tożsamość, aby uzyskać aprobatę i/lub uniknąć krytyki.

Nie wykształcają empatii ani realistycznego obrazu siebie i innych, pozostając tym samym w emocjonalnym oderwaniu w przyszłych relacjach.

Jeśli te strategie nie zostaną rozpoznane na wczesnym etapie, problem może się rozwijać w okresie nastoletnim i utrwalać się we wczesnej dorosłości. Wtedy możemy mówić o rozwoju narcystycznego zaburzenia osobowości.

Znaczącym jest stwierdzenie, że osoby z narcystycznym zaburzeniem osobowości w rozwoju emocjonalnym zatrzymały się na poziomie małego dziecka. Ponieważ nie otrzymały akceptacji i bezwarunkowej miłości w dzieciństwie, brak im bezpiecznej tożsamości. Poszukują ustabilizowania chwiejnej samooceny u innych, wykorzystując ludzi wokół dla zaspokojenia własnych oczekiwań.

Jakie są rodzaje narcystycznej przemocy?

Cytując J.L.Hall, autorkę książki „W cieniu narcyza” : „Narcyz jest mistrzem suspensu. Umie sprawiać, że żyjesz w napięciu, bo nigdy nie wiesz, czy zostaniesz czule pogłaskana, czy odepchnięta z dezaprobatą”.

Osoby blisko związane z narcyzem doświadczają na co dzień przemocy emocjonalnej, psychologicznej, a w niektórych przypadkach również fizycznej oraz seksualnej. O tyle jest trudno w rozpoznaniu zachowań jako przemocy, gdyż narcyz działa bez śladów skruchy, w przekonaniu że jego zachowanie jest racjonalne i usprawiedliwione.

Przemoc narcyza przejawia się w poniższych wzorcach zachowania:

Odmawia wzięcia odpowiedzialności za swoje zachowanie.
Prowokuje, ośmiesza, upokarza (tłumacząc je jako „droczenie się”) dla zyskania przewagi i wyższości.
Jest przeczulony na krytykę, którą odbiera jako atak na siebie.
Nastawianie ludzi przeciwko sobie.
Żądanie ciągłej uwagi i aprobaty.
Nagłe, nieoczekiwane wybuchy złości.
Zrzucanie winy na innych.
Gaslighting – jest to forma manipulacji, służąca temu, aby ofiara wątpiła w swoje postrzeganie rzeczywistości, aby nabrała przekonania, że oszalała. Ma to służyć całkowitemu podporządkowaniu psychicznemu oprawcy i poczuciu jego władzy nad ofiarą.
Zastraszanie i poniżanie.
Aroganckie wykorzystywanie osób „niżej postawionych” jak kelnerzy, pracownicy, asystenci, urzędnicy.
Obojętność, brak cierpliwości na cudzą chorobę, nieszczęście.
Izolacja – przejawiająca się między innymi ograniczaniem dostępu do znajomych, rodziny, ograniczanie swobody fizycznej, dostępu do finansów.
Kontrolowanie słów i zachowań ofiar poprzez aluzje, groźby.
Wykazywanie skłonności sadystycznych i doświadczanie przyjemności, często seksualnych.

Skutecznie pomagamy osobom cierpiącym z powodu zaburzeń osobowości. Skontaktuj się z Nami!

Sprawdź

Jak przerwać cykl narcystycznej przemocy?

Tkwiąc w toksycznej relacji, nie jest łatwo samemu/samej „wyjść” poza ten układ, spojrzeć z pewnego dystansu. Dlatego ważne jest, aby poszukać pomocy na zewnątrz. Może to być rozmowa z zaufaną, bliską znajomą, przyjacielem, rodziną.

Natomiast może się okazać, że będzie to niewystarczające. Wtedy proponuję odbyć konsultację u psychoterapeuty i rozważyć podjęcie własnej terapii. Dla ratowania siebie.

Niezależnie od podjętej decyzji, czy zostanie się w relacji z narcyzem czy odejdzie – należy rozważyć konsekwencje każdego z podjętych kroków. Jakikolwiek wybór nie zostanie podjęty, można poszukać razem z terapeutą takich rozwiązań, które będą miały na celu ochronę siebie i lepsze poradzenie sobie z sytuacją.

Sensity

Sensity.pl to poradnia psychologiczna, której misją jest pomoc rodzinom w pokonywaniu kryzysów, ze szczególnym uwzględnieniem pracy z parami i małżeństwami, które znajdują się w sytuacji około rozwodowej. Sensity.pl nie mediuje rozwodów, zawsze walczymy o uratowanie związku i rodziny.

Umów online spotkanie z terapeutą

www.sensity.pl

Pustka wewnętrzna, jako kryterium diagnostyczne w zaburzeniu osobowości borderline

27 listopada 2019

Pojęcie pustki wewnętrznej w zaburzeniu osobowości jest chyba najbardziej tajemniczym i najmniej zrozumiałym kryterium diagnostycznym. Istotnym jest to, że w odniesieniu do innych kryteriów diagnostycznych borderline, to pustka wewnętrzna jest największym czynnikiem ryzyka samobójstwa i samouszkodzeń. Pustka najbardziej wiąże się z problemami psychicznymi i niedostosowaniem społecznym. W końcu to właśnie pustka najdłużej się utrzymuje i jest najtrudniejsza do wyleczenia. Szacuje się, że dotyczy to aż 75% osób z tym problemem.

Czym jest poczucie pustki wewnętrznej?

W literaturze i z ust samych pacjentów można usłyszeć różne nazwy: ból, wypalenie, nicość, próżnia, dziura wewnętrzna, beznadzieja, izolacja, samotność, skowyt egzystencji, bycie pustym w środku, wydrążonym, niespełnionym, bycie zmuszonym do życia, odłączonym od świata czy nieobecnym.

Najczęściej kojarzona jest z borderline, ale pojawia się również w kilku innych chorobach, np. w depresji, PTSD, zaburzeniu osobowości narcystycznej i antyspołecznym oraz problemach lękowych. Jest to przede wszystkim poczucie braku sensu i celu życia, wyobcowanie i wykorzenienie.

Victor Emil Frankl opisywał pustkę jako zło konieczne, które trzeba dźwigać, ale nie wiadomo po co i dlaczego. Pojawia się brak sensu, celu życia i chaos egzystencjalny wyrażony w nieumiejętności określenia hierarchii wartości. W pustce każda racja jest dobra, aby przekonać siebie, że życie nie ma żadnego konkretnego celu i żadnego sensu.

Pustka wewnętrzna – borderline

Klinicyści i pacjenci są często zagubieni, gdyż w dostępnych narzędziach diagnostycznych brakuje zwięzłego i jasnego opisu tego stanu. Czy jest to samotność, nuda, brak celu, izolacja czy brak jakiejkolwiek nadziei? Pojawiające się opisy, np. bezgłośne wycie, dla niektórych są bardzo adekwatne, ale są subiektywne i nie pomagają w postawieniu prawidłowej diagnozy.

Kryterium to jest niezmiernie istotne, gdyż około 70% pacjentów borderline odczuwa chroniczną pustkę wewnętrzną. Związane jest to z większą ilością hospitalizacji, powtarzającymi się nieobecnościami w pracy, z samouszkodzeniami i tendencjami samobójczymi. Pustka jest nieprzyjemnym, niebezpiecznym i trudnym do wyleczenia objawem.

Pustka wewnętrzna powiązana jest z mniejszym poczuciem sensu w życiu, większym odłączeniem od świata, lękiem separacyjnym, unikaniem intymności, anhedonią i wycofywaniem się. Typowy jest także brak tożsamości i poczucie pustki z nim związane. U osób zmagających się z borderline dominujące poczucie pustki wyjaśnia się skrajnie trudnym poczuciem bycia samemu, które wiąże się z lękiem przed porzuceniem.

Osobowość borderline – czy bliscy mogą zrozumieć ten stan?

Czy rodzina lub przyjaciele mogą zrozumieć stan wewnętrzny osoby z zaburzeniami osobowości, gdy słyszą: brak mi siły; nie mam energii; czuję w środku pustkę; jestem warzywem; jestem jakby w niebycie?

Z rozmów z bliskimi osób cierpiących na borderline jasno wynika, że często towarzyszy im zdziwienie. Jak np. człowiek, który skończył studia, ma rodzinę i pracę, może nie mieć siły, aby wstawać i wypełniać swoje obowiązki? Jak może mówić, że „nic w nim nie ma”? Chorzy słyszą, że muszą „pozbierać się”.

Tymczasem skargi pacjentów są jak najbardziej prawdziwe i realne. Są to rzeczywiste przeżycia osób borykających się z zaburzeniami osobowości. Osoby te tak czują, chociaż trudno to zrozumieć i wytłumaczyć. Bliskich dziwi fakt, że nie są w stanie sobie poradzić z tym uczuciem, a także z tym, że stan ten może utrzymywać się przez długi czas i uniemożliwiać normalne funkcjonowanie w pracy, w szkole, w rodzinie, że niszczy życie społeczne chorującej osoby.

Co czuje osoba chorująca na borderline?

W jaki sposób wyjaśnić czy opisać ten niedobór, który odczuwają osoby z borderline? Zdarza się, że pacjenci nie potrafią opisać, co czują, albo raczej tego, że nic nie odczuwają. Nie mają skojarzeń, myśli, uczuć. Jakby nic z tego, czego doświadczają nie zostawiało w nich śladu. Przerażeni mówią, że nie są w stanie być sami ze sobą i nie mogą znieść ciszy. Inni, odwrotnie, prawie bez przerwy mówią i robią za dużo, aby nie odczuwać tego „czegoś pustego”. Opowieści pozbawione są innych osób lub są pełne osób, które krzywdzą. Często są przeświadczone o tym, że nie ma nikogo, kto mógłby zrozumieć to, co się z nimi dzieje. Próbują opisać i wyrazić swój stan, chociaż nie potrafią przekazać innym tego, co jest ich doświadczeniem.

Dlaczego osoby z borderline czują pustkę wewnętrzną?

Można zadać pytanie – dlaczego osoby chorujące na borderline czują pustkę? Dlaczego nie dostrzegają w sobie siły? Mają poczucie, że ich uczucia są zbyt śmiałe, niebezpieczne, dziwaczne i muszą je ukrywać. Zdarza się, że wytwarzają nieprawdziwy sposób funkcjonowania. Umieją świetnie odczytywać oczekiwania innych i potrafią dopasować się do nich. Wiedzą, jak zachować się w danej sytuacji, co mają mówić i jak myśleć. Nie zachowują się, tak jak chcą lub nie chcą, ale tak, jak powinni się zachować. Ich zachowanie nie wynika z ich woli, ale z dążenia do własnego celu. Bardziej chodzi o to, by zrobić dobre wrażenie.

Zdarza się, że pacjenci poprzez takie działania osiągają sukcesy, ale kompletnie nie potrafią się nimi cieszyć. Osiągane sukcesy i pochwały ze strony innych nie potrafią do nich dotrzeć i nie budują w nich poczucia sprawczości czy kompetencji. O swoich osiągnięciach mówią bez egzaltacji, jakby mówiły o kimś innym. Są głęboko przeświadczone o tym, że nie zasługują na nic dobrego i nic nie potrafią.

Słuchając tego terapeuta ma nieodparte wrażenie, jakby pacjent był aktorem i odgrywał wiele postaci w ogóle ze sobą nie powiązanych. Inną rolę kreuje w pracy, inną w domu, inną podczas spotkań ze znajomymi. Starają się, aby nie dać po sobie poznać dezorientacji, przerażenia i słabości.

Zaburzenia osobowości borderline – psychoterapia

Zdarza się, że pacjenci nie są do końca świadomi swojej pustki wewnętrznej, gdyż przyzwyczaili się wypierać swoje uczucia. Istotne jest, aby szukać pomocy. Pacjent zgłaszający się na terapię ma możliwość przeżycia tego, co czuje, razem z terapeutą. Może się do tego odnieść, wyrazić i nazwać. Ma możliwość rozmowy, pojawiają się słowa, które mają znaczenie. To „puste” doświadczenie nabiera znaczenia i kształtu, a terapia jest dla nich jedyną szansą, aby doświadczyć wewnętrznej pewności i pełnego bycia sobą.

Skutecznie pomagamy osobom cierpiącym z powodu zaburzeń osobowości. Skontaktuj się z Nami!

Sprawdź

Sensity

Umów online spotkanie z terapeutą

www.sensity.pl

Osobowość borderline a związki – jak żyć w takiej relacji?

25 czerwca 2019

Każdy z nas ma w sobie wszystko, tj. aspekty neurotyczne, psychotyczne, a nawet borderline. Bywamy podejrzliwi, niezdecydowani. Natomiast kliniczne objawy borderline (niestabilne emocje, brak kontroli impulsów) zdają się występować w natężeniu u wszystkich zakochanych, przynajmniej przez kilka pierwszych tygodni, miesięcy. Problem pojawia się wtedy, gdy ktoś ma konstrukcję tak usztywnioną, że korzysta tylko z jednego mechanizmu.

Wielu terapeutów twierdzi, że osobowość borderline to dominująca osobowość naszych czasów. Zaburzenie to dotyka od 1,1% do 2,5% ogólnej populacji osób dorosłych, z czego zwykle około 70% to kobiety.

Czym jest zaburzenie osobowości borderline?

Podręcznikowa definicja mówi, że osobowość borderline to osobowość lokująca się na pograniczu nerwicy i psychozy. Taka osoba żyje na granicy. Co to znaczy? Przede wszystkim taka osoba zachowuje kontakt z rzeczywistością, ale jej nie rozumie. Trudno jej zrozumieć własne emocje, trudno jej zrozumieć drugą osobę i to co się dzieje w relacji między dwojgiem ludzi.

Osobowość borderline zalicza się do zaburzeń osobowości, czyli osobowości niepoprawnie ukształtowanej. Z zaburzeniem osobowości mamy do czynienia wówczas, kiedy osobowość zamiast uformować się jako konstelacja wielu różnych cech, rozwija się w jednym kierunku. Cecha dominująca, bardzo rozbudowana, stale przejawia się w życiu, w różnych jego sferach, we wszystkich relacjach i podejmowanych rolach. Cechą dominującą dla osobowości borderline jest przede wszystkim niestabilność oraz impulsywność, która określa ich zachowania, emocje, obraz siebie oraz zakłóca relacje z innymi ludźmi.

Więcej na temat tego, jak rozpoznać osobowość borderline pisaliśmy tutaj a także pojawił się wpis na temat osobowości borderline w męskim wydaniu tutaj. Zachęcam do lektury.

Osobowość borderline a związki

Podstawowy problem osób z osobowością borderline ujawnia się w relacjach z ludźmi. Te osoby zmagają się ze sprzecznymi lękami: przed całkowitym pochłonięciem przez drugą osobę oraz przed całkowitym odrzuceniem.

Każdy z nas to przeżywa, ale znajdujemy jakiś optymalną równowagę w relacjach, które tworzymy. Osoba z borderline tego nie rozumie i zachowuje się ekstremalnie. Gdy się do kogoś zbliży, to chce się z nim całkowicie złączyć. A wtedy budzi się w niej ogromny lęk przed pochłonięciem, więc się oddala. A gdy się już wycofa lub druga osoba się oddali, to czuje się porzucona. I tak w kółko…

Relacje między ludźmi są dla nich źródłem lęku, ponieważ będąc z drugą osobą rozpoznajemy w sobie nieprzyjemne rzeczy, np. agresję, a tych rzeczy osoba z borderline nie chce w sobie widzieć. Złe rzeczy woli widzieć w drugiej osobie. Odpowiedzialność za swoje emocje przerzuca na innych.

Wchodzą w relacje, które nie dają poczucia bezpieczeństwa, co potwierdza ich przekonanie o sobie – „nie zasługuję na miłość”. Kiedy związki się rozpadają, podejmują liczne wysiłki, które mają zapobiec odrzuceniu, np. proszą, obiecują lub grożą.

Pojawia się tutaj mechanizm „acting out”. Zamiast bólu psychicznego wolą poczuć ból fizyczny, dlatego mogą się samookaleczać lub prowokować innych do wyładowania fizycznego na nich.

Jak kocha osoba z borderline?

Osoby z borderline na przemian idealizują i dewaluują drugą osobę oraz świat, w którym żyją. Działa tu mechanizm rozszczepienia. Jednego dnia mogą mówić: „Jesteś najlepszym mężczyzną jakiego spotkałam na swojej drodze”, a drugiego: „Jesteś beznadziejny, koniec z nami”. W tym samym czasie mogą mówić: „przytul mnie” i „odejdź”, „kocham cię” i „nienawidzę cię”.

Może to trwać przez wiele miesięcy. Niekiedy taki związek może utrzymywać się latami. Jednak co kilka miesięcy może dochodzić w nim do rozstania i ponownego szybkiego powrotu, pełnego namiętności i pasji. Osoba będąca w takim związku nigdy nie wie, co ją czeka. Dlatego też, przynajmniej na początku relacji, może to być bardzo pociągające, atrakcyjne.

Osoba z borderline często ogranicza swoje związki do fazy zalotów, w której pokazujemy się lepsi niż jesteśmy, tzn. barwni, bardziej interesujący, ciekawsi. Zakochuje się, zlewa z partnerem, idealizuje go. Ale przy pierwszych napotkanych kłopotach wycofuje się, dlatego trudno liczyć na taką osobę.

Często mówi się o charakterystycznym zestawie: kobieta borderline i mężczyzna narcystyczny. Ona się zbliża i oddala, a on musi ją nieustannie zdobywać, co jest dla niego niezwykle fascynujące i staje się wyzwaniem.

Relacja z osobą borderline na dłuższą metę jest wyczerpująca. Dlatego warto poszukać dla siebie wsparcia w postaci psychologa/psychoterapeuty, aby lepiej zrozumieć tę drugą osobę i lepiej radzić sobie z zachowaniami, które przejawia. A także nauczyć się podejmować decyzje, kierując się własnymi potrzebami.

Skutecznie pomagamy osobom cierpiącym z powodu zaburzeń osobowości. Skontaktuj się z Nami!

Sprawdź

Sensity

Umów online spotkanie z terapeutą

www.sensity.pl

Histrioniczne zaburzenie osobowości – czy ktoś z Twojego otoczenia ma ten problem?

30 maja 2019

Czym się charakteryzuje osobowość histrioniczna?

Egzaltacja, barwność, emocjonalność, egocentryzm, uwodzicielskość, teatralność i nadzwyczajna umiejętność robienia wokół siebie istnego show – to właśnie osoba z histrionicznym zaburzeniem osobowości. W otoczeniu nie da się być obok i jej nie zauważyć. Taka osoba będzie dbała o tę uwagę skutecznie i z determinacją.

Światowa Organizacja Zdrowia wskazuje na takie cechy osoby histrionicznej, jak:

teatralność – osoba ta będzie mówić głośno, bardzo emocjonalnie, uwodząco;
dramatyzowanie siebie, przesadny wyraz emocjonalny – w narracji osoby histrionicznej jest wiele przesady i wyjątkowości (to, co jej się wydarzyło, co ją spotkało, czego doświadczyła jest wyjątkowe, niezwykłe, niespotykane, itd.);
sugestywność – chociaż jest to osoba, która aby zyskać uwagę kogoś potrąci, potknie się, jak trzeba to i zemdleje, jednak jednocześnie łatwo ulega wpływowi otoczenia i/lub okoliczności;
powierzchowna i chwiejna uczuciowość – tzn. słów opisujących emocje i uczucia w jednej wypowiedzi osoby histrionicznej jest więcej niż w ogóle zna wiele innych osób, nie są one jednak głębokie ani stałe, raczej zmieniają się w zależności od potrzeby i okoliczności;
potrzeba bycia w centrum uwagi i nieustanne do tego dążenie;
pragnienie bycia docenianym;
niestosownie uwodzicielski wygląd lub zachowanie;
uporczywe zachowania manipulacyjne;
nadmiarowe skoncentrowanie na atrakcyjności fizycznej.

Histrioniczne zaburzenie osobowości – przyczyny

Specjaliści zajmujący się tego rodzaju zaburzeniem osobowości nie mają zgodności, co do przyczyn jej kształtowania. Wskazuje się na czynniki genetyczne, temperamentalne, rozwojowe, jak i wychowawcze. Na przykład według modelu poznawczo-behawioralnego, osobowość histrioniczna buduje się na przekonaniu osoby, że nie jest dość dobra oraz na podjętej walce o to, aby być mimo wszystko docenionym i zadbanym. Jest to walka o to, aby zyskać sympatię i uwagę innych.

Niezależnie jednak od wielu teorii naukowych każdą osobę należy rozumieć indywidualnie z jej historią, przeżyciami, doświadczeniami i wykształconymi mechanizmami obronnymi.

Jak leczyć zaburzenia histrioniczne?

Sposób funkcjonowania czy rozumienia świata raczej rzadko bywa powodem zgłoszenia na psychoterapię, która jest podstawowym sposobem leczenia omawianego zaburzenia osobowości. Najczęściej osoby te trafiają do gabinetu specjalisty doświadczając problemów czy kryzysu w sytuacji relacyjnej. Powodem zgłoszenia może też być niemożność funkcjonowania w dotychczasowy sposób (niezależnie od przyczyny tej niemożności) lub znaczne pogorszenie radzenia sobie.

W trakcie procesu terapii pacjent ujawnia wymienione powyżej cechy. W związku z tym, oczekuje od terapeuty całkowitej koncentracji na sobie, jednocześnie „zapraszając” go do teatralnej gry. Terapeuta dostaje zazwyczaj rolę „wybawcy”, z której bywa skrupulatnie rozliczony (głównie w sytuacji postrzeganej przez pacjenta jako konflikt interesów).

Sama terapia skupia się na procesach interpersonalnych, czyli nad wszystkim tym, co dzieje się w relacji między dwiema osobami (również między pacjentem a terapeutą) lub między daną osobą a grupami. Ponadto identyfikuje myśli towarzyszące danej osobie, schematy myślowe według których widzi świat i według których funkcjonuje, mechanizmy działania (np. uwodzenie, egzaltacja, unikanie) oraz weryfikuje skuteczność dotychczas podejmowanych działań. W trakcie terapii osoba histrioniczna uczy się także nowego sposobu zachowania, który w tym przypadku moglibyśmy nazwać po prostu większą naturalnością i prawdziwością funkcjonowania.

Skutecznie pomagamy osobom cierpiącym z powodu zaburzeń osobowości. Skontaktuj się z Nami!

Sprawdź

Sensity

Umów online spotkanie z terapeutą

www.sensity.pl

Osobowość borderline w męskim wydaniu – czym się charakteryzuje?

11 stycznia 2019

Wielu terapeutów twierdzi, że osobowość borderline to dominująca osobowość naszych czasów. Wśród osób dorosłych z diagnozą zaburzenia osobowości o typie borderline, zwykle około 70% stanowią kobiety. Częściowo może to wynikać z różnic temperamentu, prawdopodobnie kobiety częściej charakteryzują się labilnym usposobieniem. Jednak różnice między płciami uwarunkowane są środowiskowo, tzn. dziewczynki częściej są podporządkowywane i zniechęcane do wyrażania gniewu. Mężczyźni z zaburzeniem borderline przeważnie pozostają niezdiagnozowani, ponieważ obraz tego zaburzenia jest zupełnie inny niż u kobiet.

Co to jest zaburzenie osobowości borderline?

Osobowość borderline zalicza się do zaburzeń osobowości, czyli osobowości niepoprawnie ukształtowanej. Z zaburzeniem osobowości mamy do czynienia wówczas, kiedy osobowość zamiast uformować się jako konstelacja wielu różnych cech, rozwija się w jednym kierunku. Cecha dominująca, bardzo rozbudowana, stale przejawia się w życiu, w różnych jego sferach, we wszystkich relacjach i podejmowanych rolach. Cechą dominującą dla osobowości borderline jest przede wszystkim niestabilność oraz impulsywność, która określa ich zachowania, emocje, obraz siebie oraz zakłóca relacje z innymi ludźmi.

Osobowość borderline – cechy charakterystyczne

Zaburzenie osobowości borderline cechuje się:

niezdolnością do kontrolowania zachowań emocjonalnych;
skłonnością do działań gwałtownych, które zwykle prowadzą do konfliktów z otoczeniem;
niezrównoważeniem emocjonalnym;
intensywnymi, ale nietrwałymi związkami z innymi ludźmi;
impulsywnymi zachowaniami autodestrukcyjnymi;
powtarzającymi się samouszkodzeniami lub próbami samobójczymi;
stałym uczuciem pustki wewnętrznej;
zaburzeniem obrazu własnego “ja”, zwłaszcza poczuciem tożsamości;
pozornie dobrym przystosowaniem społecznym (osoby z borderline nie tracą kontaktu z rzeczywistością, choć ich życie jest wyraźnie trudniejsze; gorzej radzą sobie w pracy, w relacjach z innymi ludźmi).

Bardzo charakterystyczne dla tego zaburzenia są wahania nastroju, napady intensywnego gniewu, niestabilny obraz siebie, niestabilne i naznaczone silnymi emocjami związki interpersonalne, silny lęk przed odrzuceniem i gorączkowe wysiłki mające na celu uniknięcie odrzucenia, działania autoagresywne i chroniczne dojmujące uczucie pustki (braku sensu w życiu).

Osoby z zaburzeniem osobowości borderline zachowują się tak jakby emocji odczuwały zbyt dużo, ale dominują tutaj emocje negatywne, przede wszystkim złość. Cały czas znajdują się w stanie emocjonalnego napięcia.

To co w ich życiu jest stabilne to właśnie ów brak stabilności, nieustanne balansowanie pomiędzy skrajnościami.

Jak się kształtuje zaburzenie osobowości borderline?

Wpływają na to predyspozycje biologiczne (bardziej labilny temperament) oraz środowisko rodzinne, które:

było niebezpieczne i niestabilne. Osoba doświadczała braku poczucia bezpieczeństwa, co mogło wynikać z doświadczenia przemocy lub opuszczenia. W wielu innych przypadkach pojawiała się groźba wybuchu gniewu lub zastosowania przemocy bądź osoba była świadkiem przemocy wobec innego członka rodziny. Osoba miała częste doświadczenie opuszczenia, mogła być zostawiana na dłuższy czas bez opieki lub pod opieką osoby stosującej przemoc.
było źródłem deprywacji emocjonalnej. Wczesne relacje z obiektem były bardzo ubogie. Fizyczna czułość, empatia, bliskość, wsparcie emocjonalne było niewystarczające lub po prostu go nie było. Na poziomie emocjonalnym osoba czuła się osamotniona.
cechowały surowe kary i odrzucenie: krytyka i odrzucenie, surowe kary za popełniane błędy i brak wybaczenia.
narzucało podporządkowanie: „nie okazuj tego co czujesz”, „nie płacz kiedy się zranisz”, „nie odczuwaj gniewu kiedy ktoś cię źle traktuje”, „nie miej słabości”. Wyrażanie emocji zwłaszcza złości i gniewu często wywoływało u rodzica gniew, co prowadziło do kary i wycofania miłości.

W wyniku takich doświadczeń u osoby mogą wykształcić się następujące przekonania: „nieprzyjemne uczucia nasilą się i mogą wymknąć spod kontroli”; „jestem bezradny i słaby”; „jestem bezradny, gdy pozostawi się mnie samemu sobie”; „muszę przez cały czas zachowywać czujność”; „ktoś musi zawsze przy mnie być, żeby mi we wszystkim pomagać i uchronić przed ewentualnym nieszczęściem”; „nie mogę ufać innym”; „nie radzę sobie w życiu tak dobrze jak inni”.

Uruchamiają się tutaj trzy podstawowe założenia: „świat jest niebezpieczny i wrogi”, „jestem bezsilny i podatny na zranienia” oraz „z natury jestem nie do przyjęcia”. Dwa pierwsze przekonania skłaniają do nadmiernej czujności oraz nieufności wobec innych osób. Osoby z borderline na przemian lgną do ludzi i odpychają ich, powodowani nieufnością.

Borderline u mężczyzn

Mężczyźni z zaburzeniem borderline przeważnie pozostają niezdiagnozowani, ponieważ obraz tego zaburzenia jest zupełnie inny niż u kobiet. Mężczyźni częściej charakteryzują się agresywnym temperamentem i raczej przejawiają skłonność do dominacji niż podporządkowania, a także do ukierunkowywania agresji na innych, a nie na siebie. Z tego powodu częściej diagnozuje się u nich narcystyczne lub aspołeczne zaburzenia osobowości.

Wiele z nich to osoby inteligentne, ale zaburzenie nie pozwala im się właściwie rozwijać – mają problem ze zdobyciem wykształcenia, nie podejmują pracy, często ją zmieniają lub wykonują pracę poniżej swoich możliwości. Bardzo często nadużywają substancji psychoaktywnych w ramach samoleczenia.

Wielu mężczyzn z zaburzeniem borderline może szukać pomocy z powodu kryzysu, zaburzenia stresu pourazowego, depresji czy uzależnienia.

Związek z mężczyzną borderline

Mężczyźni nawiązując relacje często ograniczają się do fazy zalotów, zakochują się, idealizują siebie i partnera. Osoby te łatwo upodobniają się do tych, z którymi właśnie przebywają. Takie osoby, jak i inni z ich otoczenia nie potrafią powiedzieć jacy są naprawdę, nie wspominają o ważnych sprawach ze swojego życia.

A potem przy pierwszych kłopotach uciekają. Podejmują wysiłki, aby uniknąć porzucenia, które faktycznie może ich spotkać lub które tylko ich zdaniem im zagraża. Idealizują swoich partnerów, aby zaraz ich deprecjonować

Związki są niezwykle intensywne i burzliwe, w relacjach towarzyszą im kryzysy i gwałtowne wybuchy złości.

Jak pisała Danuta Golec, psychoterapeutka analityczna:

„To, czego nie chce widzieć w sobie, przypisuje innym. Z poczuciem, że całkowicie się od tej emocji uwalnia. »We mnie nie ma agresji, ona jest w tobie«. Albo: »Może i jestem wściekły, ale to ty mnie celowo wkurzyłaś«. Zupa zawsze jest za słona. Odpowiedzialność – zawsze po drugiej stronie.”

Mężczyzna z borderline będzie doprowadzać raczej do tego, że to on będzie czuł się skrzywdzony przez osobę, wobec której mógłby czuć się winny.

Mężczyźni z borderline mają tendencję do gwałtownych i wyniszczających działań: mogą bez opamiętania wydawać pieniądze, wdawać się w niebezpieczne związki seksualne, nadużywać alkoholu lub zażywać związki psychoaktywne. Mają trudności z opanowaniem gniewu.

Potrzebujesz pomocy psychoterapeuty? Skutecznie pomagamy osobom cierpiącym z powodu zaburzeń osobowości.

Sprawdź

Sensity

Umów online spotkanie z terapeutą

www.sensity.pl

Jaka jest właściwa metoda leczenia zaburzeń osobowości?

24 maja 2018

Witam. Mam zaburzenie osobowości (osobowość unikającą/lękową). Około dwa lub trzy lata temu podjąłem pierwsze leczenie. Rozmowy ze specjalistami mnie rozczarowały. Byłem informowany jak powinny zachowywać się osoby w moim wieku i jakie niesie to za sobą konsekwencje i zobowiązania. Ponadto po uzyskaniu podstawowych informacji o mojej bieżącej sytuacji oraz dzieciństwie. Odmawiano mi dalszych rozmów na ten temat. W związku z tym mam ambiwalentne odczucia.

Jaka jest właściwa metoda leczenia zaburzenia osobowości tj. osobowość unikającą (lekową)?

Panie Łukaszu,

Miał Pan bardzo dobrą intuicję udając się do psychoterapeuty w celu szukania pomocy i leczenia. Przykro mi, że spotkał się Pan z opisanymi ocenami i brakiem realnego wsparcia. Trudno mi powiedzieć co było przyczyną takich, a nie innych stanowisk terapeutów w odniesieniu do Pana osoby i Pana problemu.

Jeśli chodzi o „właściwe metody leczenia” to odpowiedź nie jest tu jednoznaczna. Jak w wielu różnych dziedzinach tak i tu jest kilka różnych sposobów zarówno rozumienia zaburzeń jak i technik pracy wspierających zmianę.

Psychoterapia w nurcie psychodynamicznym i humanistycznym opiera się głównie na relacji, podstawową techniką pracy jest rozmowa i analiza obecnych zachowań i ich przyczyn. W nurcie poznawczo-behawioralnym i Gestalt oprócz rozmowy i analizy jest stosowanie wielu różnych, bardzo konkretnych technik terapeutycznych zarówno na sesji jak i poza nią w ramach pracy własnej.

Niezależnie jednak od nurtu psychoterapeutycznego celem pracy w sytuacji występowania zaburzeń osobowości unikającej jest uelastycznienie zachowań, postaw i sposobów myślenia. Ważnym jest skupienie się na poczuciu własnej wartości (najczęściej poczuciu gorszości), samooceną, poczuciem niedostosowania, lękiem przed odrzuceniem, (nad)wrażliwością na krytykę czy unikaniu relacji międzyludzkich. Terapia może obejmować oczywiście również inne aspekty trudności, w zależności od problemów doświadczanych przez konkretnego Pacjenta.

Zachęcam Pana do podjęcia próby znalezienia odpowiedniego psychoterapeuty i rozpoczęcia właściwej formy leczenia. Być może w szukaniu specjalisty pomocna będzie dla Pana krótka lista informacji, które warto zweryfikować przed zapisaniem się na sesję. Choć polskie prawo nie narzuca takich wymagań to jednak zachęcam, aby szukał Pan terapeuty, który jest magistrem psychologii, ukończył 4-letnie studium psychoterapii, posiada certyfikat psychoterapeuty lub obecnie jest w procesie uzyskiwania takiego dokumentu oraz ma doświadczenie w pracy z osobami z zaburzeniami osobowości. Z praktyki wiem, że większość terapeutów, którzy spełniają powyższe warunki zamieszczają takie informacje na stronie internetowej (swojej własnej lub na stronie poradni), a jeśli ich Pan nie znajduje ma Pan prawo o to zapytać.

Potrzebujesz pomocy psychoterapeuty? Skutecznie pomagamy osobom cierpiącym z powodu zaburzeń osobowości.

Sprawdź

Sensity

Umów online spotkanie z terapeutą

www.sensity.pl

Nie potrafię otwarcie rozmawiać ze swoim terapeutą. Jak się otworzyć i pokonać wstyd?

16 stycznia 2017

Mam 30 lat, jestem mężatką. Mam zdiagnozowane borderline i zaburzenia lękowe. Od roku uczęszczam na psychoterapię. Moim największym problemem jest impulsywność, brak zaufania, strach przed bliskością i odrzuceniem, a także stany lękowe, natrętne myśli, odrealnienie, izolacja, zatracanie się w swoich przeżyciach, silny lęk przed zwariowaniem, schizofrenią. Bardzo lubię swoją terapeutkę, jednak nie potrafię z nią otwarcie rozmawiać. Mówię ogólnikowo, boję się ośmieszenia. Wstydzę się swoich przeżyć, mimo iż pokazałam się jej z mojej najgorszej strony. Wiem, że chce mi pomóc, nie ocenia mnie, ale mam straszne blokady przed swobodnym mówieniem. Chciałabym to pokonać, ale nie wiem jak. Były sytuacje, że chciałam przerwać terapię, bo robiło się zbyt blisko. Chciałabym tej bliskości, ale z nikim nigdy nie byłam w takiej relacji. Nie wiem jak powinna wyglądać, jak mam się zachować. Boję się tego. Nie chciałabym się skompromitować. Terapeutka stwierdziła, że mam bardzo poważne problemy ze sobą, ale nie potrafię współpracować. Uważam się za niegodną jej pomocy, mam strasznie zaniżone poczucie własnej wartości. Wmawiam sobie rzeczy, których nie ma, doszukuję się odrzucenia i je prowokuje. Odbieram rzeczywistość przez krzywe zwierciadło, interpretuję wszystko po swojemu, by móc udowodnić sobie jaka to jestem beznadziejna. Przez to moje relacje z innymi są burzliwe. Czasem czuję jakbym miała dwie osobowości. W pracy jestem wesołą, uśmiechniętą osobą, a w domu przygnębiona, z poczuciem pustki. Chciałabym walczyć o lepsze życie, ale nie potrafię się do tego zabrać. Proszę o poradę,

Agnieszka

Pani Agnieszko,

Czytając list pomyślałam sobie, że gdybym ja była Pani terapeutką to chciałabym znać obawy, które Pani opisuje. Słyszę, że towarzyszy Pani ogromny lęk przed oceną oraz odrzuceniem ze strony terapeutki – napisała Pani o ośmieszeniu, wstydzie, jakby bała się Pani reakcji swojej terapeutki na to, co usłyszy. Z drugiej strony jest lęk przed bliskością, czyli pewnego rodzaju zaangażowaniem w terapię, które jest niezbędne do postępów terapeutycznych.

Jest to dla mnie jak najbardziej zrozumiałe, że nie jest Pani łatwo otworzyć się. Myślę, że to normalne, że boimy się opowiadać obcym o swoich intymnych przeżyciach. Do tego potrzeba czasu oraz poczucia bezpieczeństwa. W Pani przypadku może potrzeba trochę więcej czasu. Zaczęłabym od tego, że porozmawiałabym z terapeutką o tym, jak się Pani czuje w jej towarzystwie. Opisałabym wszystkie obawy związane z otworzeniem się przed nią.

Jeśli będzie Pani o tym trudno mówić, to może Pani przeczytać list, który Pani napisała. On bardzo dobrze opisuje Pani obawy. Proszę pamiętać, że rozmowa o relacji z terapeutą to bardzo ważny element Waszej współpracy, który buduje Pani poczucie bezpieczeństwa.

Skutecznie leczymy nerwicę oraz zaburzenia związane z lękiem. Pracujemy także online.

Sprawdź!

Sensity

Umów online spotkanie z terapeutą

www.sensity.pl

Nerwica – ABC dla nieprofesjonalisty

16 września 2016

Celem tego cyklu felietonów jest zorientowanie czytelnika–niefachowca w problematyce diagnozy i leczenia nerwic. Czteroczęściowy szkic zawiera odniesienia do potocznie funkcjonujących w życiu społecznym pojęć takich jak: nerwica, choroba psychiczna, czy tzw. psychopatie. Opis i omówienie zaburzeń oraz terapii są ujęte z perspektywy przeżyć pacjenta. Używana tu terminologia naukowa została przystosowana do odbioru przez czytelnika nie będącego psychologiem, ani psychiatrą.

Zachęcam do posłużenia się niniejszym tekstem jako wprowadzeniem do pogłębionej lektury literatury przedmiotu. Może być użyteczny zarówno dla osób pragnących lepiej rozumieć siebie i innych, przeżywających różne kryzysy psychiczne oraz trudności w rozwoju, jak i dla rozwijających swoje zainteresowania problematyką psychoterapii na “przedwstępnym” etapie. Polecam rozwijanie tych zainteresowań poprzez lekturę klasycznych, a zarazem przystępnie napisanych, prac uznanych autorów takich jak: Antoni Kępiński, Martin Seligman czy Erich Fromm.

Nerwica, a inne rodzaje zaburzeń – podstawowe rozróżnienia

Jak to często bywa, tak i w tym przypadku, termin “nerwica” oznacza w nauce w znacznej mierze coś innego, niż gdy jest używany w języku potocznym. Potoczne określenie, że ktoś “jest znerwicowany” lub “ma nerwicę”, nie musi oznaczać, że rzeczywiście cierpi na nerwicę w sensie psychologiczno-psychiatrycznym. Często wiele obaw i nieporozumień narasta wokół zbyt łatwego oraz pochopnego używania takich określeń.

W sytuacjach takich jak: zdrada, kryzys w małżeństwie, związku czy w rodzinie, choroba, śmierć lub odejście bliskiej osoby, kłopoty w pracy, kryzys finansowy, konieczność nagłej zmiany życiowej, mogą wystąpić w sposób naturalny bardzo podobne przeżycia i symptomy jak w nerwicy. Takie normalne oraz różnorodne gwałtowne reakcje i bardzo przykre stany psychiczne w ramach przeżywania silnej frustracji i stresu jakby odrywają się w nerwicy od pierwotnej przyczyny i dalej “żyją już niejako własnym życiem”.

W diagnozie nerwicy kluczowym kryterium różnicującym jest zatem stwierdzenie utrwalenia się objawów, ciągłego lub okresowego nasilania się ich, zwłaszcza, jeśli już dawno ustała sytuacja życiowa, która je wywołała.

Nerwice, a choroby psychiczne – psychozy

Na początek: czym nerwica nie jest? Nerwica nie jest chorobą psychiczną, czyli psychozą taką jak np. schizofrenia, choć są takie rodzaje nerwic, które mogą przypominać swoimi objawami psychozy czy depresje.

Objawy nerwicowe mogą współwystępować z depresjami i na odwrót. Smutek, przygnębienie lub chorobliwa nadaktywność są bowiem naturalnymi składnikami wielu nerwic. Podobnie w poważnych, trwałych zaburzeniach osobowości i charakteru zwanych dawniej ogólnie psychopatiami mogą występować objawy charakterystyczne dla niektórych nerwic np. nasilona drażliwość, czy długie zaleganie i rozpamiętywanie przykrych wspomnień.

Od choroby psychicznej różni nerwicę zwłaszcza to, że świadomość i w zasadzie prawidłowe rozumienie rzeczywistości nie są w nerwicy naruszone. Nerwicowiec ma niezmienione poczucie tożsamości. Wie kim jest i w większości w pełni “zdaje sobie sprawę” ze swoich przeżyć. Doświadcza cierpień psychicznych jako czegoś, czego chciałby się pozbyć, co utrudnia mu normalne życie. Na ogół chciałby się leczyć, choć odkłada to czasem w nieskończoność.

Choroba psychiczna natomiast jest zaburzeniem samej struktury osobowości, a więc i poczucia tożsamości – chory psychicznie czuje, że jego osobowość i świat jakby rozpada się (derealizacja), czuje się “kimś innym” niż myślał dotychczas (depersonalizacja), czasem zaczyna być owładnięty jakąś prawdą czy kosmiczną ideą, którą niczym w olśnieniu odkrył, poznał i zgłębił. Towarzyszy temu bardzo silny lęk, czasem o wręcz paraliżującej sile. Osoba w stanie psychozy (np. schizofrenik) na ogół nie ma poczucia swojej choroby – ma wrażenie, że to inni są jacyś chorzy, zwariowali, nic nie rozumieją.

Nerwicowiec przeciwnie – raczej zazdrości innym zdrowia, spokoju i beztroski (zresztą często egocentrycznie nie dostrzega, że ci inni, zwłaszcza najbliżsi, też mają swoje nieraz poważne troski, zmartwienia i problemy). Osobowość w nerwicy nie “rozpada się” jak np. u schizofrenika. Człowiek dotknięty nerwicą i my, jako obserwatorzy, nie mamy wrażenia, że stał się jakby “zupełnie inną osobą”. Utrzymane, choć utrudnione, są też w nerwicy na ogół pozytywne kontakty i więzi z innymi w rodzinie, życiu towarzyskim i zawodowym, choć zostają przesycone przewrażliwieniem, pretensjami oraz napięciem.

Zaburzenia nerwicowe nie dotyczą więc samych podstaw psychiki, jak to się dzieje w psychozach i w innych głębokich zaburzeniach osobowości. W nerwicy nie ma więc omamów, halucynacji i urojeń tzw. objawów wytwórczych – poznawczych zniekształceń rzeczywistości, charakterystycznych dla wielu psychoz. Zdarzają się jednak w nerwicy uporczywe, trudne do wykorzenienia przekonania, że jak to bywa choćby w nerwicy natręctw np. higiena i właściwe odżywianie to absolutna podstawa i główny warunek spokoju, równowagi życiowej, powodzenia życiowego.

Nerwica jest procesem – ma swój początek i koniec

Ważnym kryterium diagnostycznym odróżniającym nerwice od tzw. zaburzeń osobowości i charakteru, jest dynamika ich przebiegu w czasie. Nerwica, jako zaburzenie, jest swego rodzaju procesem: da się wyróżnić jej początek, fazę nasilania się i szczytu objawów oraz fazę zdrowienia aż do pełnej lub częściowej remisji (wyleczenia).

Tak więc na nerwicę “się zapada” i potem na ogół się “z niej wychodzi”. Ma w zasadzie podobną dynamikę przebiegu jak na przykład zakaźne choroby somatyczne.

Nerwice, a zaburzenia charakteru i osobowości

W przypadku tzw. zaburzeń osobowości i charakteru (dawniej nazywanych psychopatiami) nie mamy takiego przebiegu jak w nerwicach. Zaburzenia te mają postać zespołu stałych cech osobowości o względnie niezmiennej dynamice i stałym poziomie obserwowalnym w przebiegu czasem niemal całego życia. W tym sensie osobowość jest tu bardziej i głębiej zmieniona niż w nerwicy, choć w zupełnie inny sposób niż w psychozach. Poczucie tożsamości nie jest naruszone, natomiast jest ona sztywna, a życiem osoby zaburzonej “rządzi” tu jakaś stała tendencja i przymus wewnętrzny np. nadmiernej kontroli nad sobą i innymi, manipulacji, czy stałego potwierdzania swojej wartości i znaczenia w kontaktach z innymi.

Poziom doświadczanego, a zwłaszcza uświadamianego sobie lęku, jest u tych osób niski, a sztywność postępowania nadaje ich życiu pozory stabilności, siły i zdecydowania. Podobnie jak psychotycy nie mają poczucia swojego zaburzenia, w przypadku osób z zaburzeniami typu masochistycznego, narcystycznego, czy histeryczno-histrionicznego, osób z tzw. problemem zależnościowym, czy paranoidalnym (jest kilka głównych klasyfikacji tych zaburzeń), mamy do czynienia z charakterystyczną sztywną niezmiennością cech osobowości i schematów postępowaniu w relacjach z ludźmi.

Przykładowo: osoba z rysem histeryczno-histrionicznym stara się wciąż popisywać i zjednywać sobie innych przerysowanymi, emocjonalnymi, aktorskimi pozami, przynoszeniem sensacyjnych wieści i plotek, snuciem nierealnych, wielkościowych planów i składaniem obietnic bez pokrycia. Przeżywa czasem lęki i złość podobne do osób z nerwicą, ale zajęta jest przede wszystkim manipulowaniem innymi, prawie niezdolna do głębokich opartych na empatii relacji. Świadomość i tożsamość nie są tu ograniczone, podobnie jak w nerwicy, ale praktyczny brak empatii i słabość więzi sprawiają, że brak jej wyczucia i samoświadomości emocjonalnej oraz poczucia winy. Oczywiście trudności te mogą występować w różnym nasileniu i rzadko zdarzają się tu typy skrajne. Rzucające się w oczy otoczeniu cechy takiej osoby są stałe, choć mogą mieć różne przejawy i nasilenie. Jej egocentryzm i posługiwanie się presją, agresywność, przemocowość wbudowane są trwale w strukturę osobowości.

Skutecznie leczymy nerwicę i zaburzenia związane z lękiem. Pracujemy także online.

Sprawdź!

Sensity

Umów online spotkanie z terapeutą

www.sensity.pl

Czym charakteryzuje się osobowość unikająca (lękowa)?

17 czerwca 2016

Kiedy możemy mówić o zaburzeniu osobowości?

Aby mówić o zaburzeniu osobowości, dana osoba musi ujawniać charakterystyczny schemat zachowania w długim czasie, na przestrzeni lat. Musi on być sztywny, niezależny od sytuacji, uniemożliwiający adekwatne oraz elastyczne zachowanie.

W artykułach na blogu Sensity.pl możesz przeczytać o zaburzeniach osobowości takich jak:

Czym charakteryzuje się zaburzenie osobowości unikającej?

Osoby z zaburzeniem osobowości unikającej charakteryzują się:

obniżoną samooceną,
poczuciem niedostosowania,
poczucie bycia gorszym oraz mniej atrakcyjnym od innych.

Podstawowym konfliktem jest potrzeba bycia blisko ludzi przy jednoczesnej obawie przed krytyką, dezaprobatą oraz odrzuceniem z ich strony. Lęk przed odrzuceniem jest tak silny, że każda forma krytyki, a nawet drobnego żartu, jest przez nich odbierana bardzo personalnie. W związku z tym pacjenci unikają kontaktów społecznych, co powoduje u nich ogromnie cierpienie.

I to właśnie „unikanie” relacji międzyludzkich jest największym problemem osób borykających się z tym zaburzeniem. Unikanie polega na stosowaniu strategii ucieczkowych. W sytuacjach dla nich niekomfortowych łatwiej jest im zerwać kontakt z daną osobą, niż skonfrontować się z nią. Zachowanie to wynika właśnie z dużej wrażliwości na krytykę. Osoby te mają problem z wyciąganiem wniosków płynących z informacji zwrotnej, często konstruktywne uwagi odbierają jako atak.

Poczucie bezpieczeństwa polegającego na przewidywalności oraz stałości jest dla nich tak ważne, że nie potrafią wychodzić z inicjatywą, nie podejmują wyzwań, unikają wszelakich zachowań ryzykownych. Ponieważ nie mają zaufania do samych siebie nie potrafią podejmować decyzji, nie chcąc brać za nic odpowiedzialności.

Jak zachowuje się przykładowa osoba o osobowości unikającej?

Pacjent ma 28 lat, nigdy nie miał dziewczyny. Mimo, że bardzo tego pragnie, nawet nie wychodzi z inicjatywą, gdyż wydaje mu się, że nikt go nie zechce. Pacjent opowiada, że unika pojawiania się na imprezach, ponieważ czuje się tam zażenowany. Boi się odezwać, gdyż jest przekonany, że zostanie wyśmiany. Nie ma bliskich przyjaciół, ponieważ sądzi, że ludzie i tak by go nie polubili. Pojawił się na terapii z powodu doskwierającej mu samotności.

Według Kryteriów Diagnostycznych DSM IV Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, aby zaliczyć osobowość do typu osobowości unikającej, konieczne jest spełnienie czterech lub więcej kryteriów:

unikanie działalności zawodowej, która wymaga znaczących kontaktów interpersonalnych, spowodowane obawami przed krytyką, dezaprobatą lub odrzuceniem,
niechęć do wiązania się z innymi ludźmi, z wyjątkiem niektórych lubianych osób,
powściągliwość w związkach intymnych spowodowana obawą przed zawstydzeniem lub wykpieniem przez innych,
zaabsorbowanie krytyką lub odrzuceniem w sytuacjach społecznych,
powstrzymywanie się przed wchodzeniem w nowe relacje interpersonalne z powodu poczucia niedopasowania,
postrzeganie siebie jako społecznie niekompetentnego, niepociągającego lub gorszego od innych,
niezwykła niechęć do podejmowania osobistego ryzyka lub do angażowania się w jakiekolwiek nowe działania, ponieważ mogą one okazać się kłopotliwe.

Jakie są przyczyny powstawania tego zaburzenia?

Wskazuje się na wiele elementów, które mogą leżeć u podstaw ukształtowania się osobowości unikającej. Uważa się jednak, że niepewność w kontaktach z rodzicami jest kluczowa dla jej rozwoju. Przede wszystkim chodzi o brak wiary w możliwości dziecka, zwracanie uwagi na błędy, porażki, nie dając możliwości poprawy, czy nauki.

Rodzic pokazuje dziecku jak mało potrafi, przez co obniża jego samoocenę. Wyręcza go, podejmuje za niego decyzje, co skutkuje pojawieniem się u dziecka myśli związanych z niekompetencją i porażką. Dodatkowo potrzeba bliskości oraz uznania (kluczowa dla dziecka) nie jest zaspokojona. W konsekwencji tego taka osoba zaczyna unikać kontaktu w ogóle, w obawie przed popełnieniem błędu i odrzuceniem. Istotną przyczyną jest też genetyczna podatności na odczuwanie lęku.

Psychoterapia

Leczenie ma głównie charakter psychoterapii. Jego celem jest przede wszystkim zmiana – poprawa własnego obrazu siebie. Istotnym elementem jest nauczenie pacjenta, aby potrafił dostrzegać w komunikatach informacje, a nie krytykę. Psychoterapia prowadzi do przerywania powstawania lęku, dzięki czemu taka osoba może zacząć się rozwijać pod względem interpersonalnym.

Potrzebujesz pomocy psychoterapeuty? Skutecznie pomagamy osobom cierpiącym z powodu zaburzeń osobowości.

Sprawdź!

Sensity

Umów online spotkanie z terapeutą