What do you think?
Rate this book
Ostatni Białystoker
Ben Midler, ostatni znany żyjący ocalały z białostockiego getta, i pisarka Marta Sawicka-Danielak odnaleźli się dzięki Yad Vashem w Izraelu. Przez dwa lata mogli rozmawiać tylko za pośrednictwem internetu, aż wreszcie spotkali się w Stanach, a później w Polsce.
Mimo że dzieli ich pół wieku, są ziomkami – ich rodziny żyły obok siebie, a oni sami, choć w różnych epokach, mieszkali na tej samej ulicy. Z ich rozmów powstała książka, która budzi do życia przedwojenny Białystok – najbardziej żydowskie miasto, jak mówi Ben. Ten niezwykły tygiel kulturowy był zamieszkały przez Żydów, katolickich Polaków, prawosławnych Rosjan, Białorusinów i Ukraińców, ewangelickich Niemców, muzułmańskich Tatarów, a nawet Macedończyków i Turków. To z Białegostoku pochodziło wiele znamienitych postaci i ich przodków, jak choćby Samuel Pisar, doradca amerykańskich prezydentów i przyjaciel Johna F. Kennedy’ego czy babcie wybitnych intelektualistek Rebeki Solnit i Susan Sontag.
Ale Ben pamięta przede wszystkim codzienność – przechadzki po ruchliwej Lipowej, drożdżowe bułki i tłuste śledzie w beczkach pod Ratuszem, obrotowe drzwi hotelu Ritz, które były najlepszą zabawą dzieci ganianych przez portiera, furmanki na Siennym Rynku i plażowanie na Dojlidach i Jurowcach. Te wspomnienia pozwoliły mu przetrwać sześć obozów koncentracyjnych, a jego dalsze losy dają nadzieję i siłę, że nawet po Zagładzie życie może trwać dalej – w pełni i w zachwycie. Ben nie ma w sobie nic z męczennika i jest wspaniałym przykładem współczesnego bohatera – nie z brązu, ale heroicznego w codzienności.
Mimo że dzieli ich pół wieku, są ziomkami – ich rodziny żyły obok siebie, a oni sami, choć w różnych epokach, mieszkali na tej samej ulicy. Z ich rozmów powstała książka, która budzi do życia przedwojenny Białystok – najbardziej żydowskie miasto, jak mówi Ben. Ten niezwykły tygiel kulturowy był zamieszkały przez Żydów, katolickich Polaków, prawosławnych Rosjan, Białorusinów i Ukraińców, ewangelickich Niemców, muzułmańskich Tatarów, a nawet Macedończyków i Turków. To z Białegostoku pochodziło wiele znamienitych postaci i ich przodków, jak choćby Samuel Pisar, doradca amerykańskich prezydentów i przyjaciel Johna F. Kennedy’ego czy babcie wybitnych intelektualistek Rebeki Solnit i Susan Sontag.
Ale Ben pamięta przede wszystkim codzienność – przechadzki po ruchliwej Lipowej, drożdżowe bułki i tłuste śledzie w beczkach pod Ratuszem, obrotowe drzwi hotelu Ritz, które były najlepszą zabawą dzieci ganianych przez portiera, furmanki na Siennym Rynku i plażowanie na Dojlidach i Jurowcach. Te wspomnienia pozwoliły mu przetrwać sześć obozów koncentracyjnych, a jego dalsze losy dają nadzieję i siłę, że nawet po Zagładzie życie może trwać dalej – w pełni i w zachwycie. Ben nie ma w sobie nic z męczennika i jest wspaniałym przykładem współczesnego bohatera – nie z brązu, ale heroicznego w codzienności.
- GenresAudiobookNonfiction
280 pages, Hardcover
First published August 16, 2023
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 11 of 11 reviews
August 23, 2023
Wiedzieliście, że Ludwik Zamenhof, twórca języka esperanto pochodził z Białegostoku? Jak mówi jeden z bohatefów książki: „To właśnie wielokulturowy i wielojęzyczny Białystok zainspirował tego pana to stworzenia języka uniwersalnego, międzynarodowego, przekraczającego podziały i burzącego mury między ludźmi”. Miasto to od lat przed II wojną było miejscem wielu kultur i religii. Mieszkali tu polscy katolicy, prawosławni z Rosji, Białorusi i Ukrainy, ewangeliccy Niemcy, muzułmańscy Tatarzy, Turcy, Macedończycy i oczywiście Żydzi. Ci ostatni jednak, mimo obecności w tym rejonie od XV wieku, w trakcie II wojny zniknęli i nigdy nie wrócili.
Marta Sawicka-Danielak w swojej książce przybliża historię Bena Midlera, urodzonego i mieszkającego jako dziecko w Białymstoku. Potem przyszła wojna, trafił do getta, a następnie przebywał w sześciu obozach (!). Holocaust zabrał mu całą najbliższą rodzinę. Po wojnie wyemigrował do Izraela, a potem do USA gdzie do dziś mieszka.
Rodziny Bena i Marty mieszkały obok siebie w przedwojennej Polsce i właśnie tak zaczyna się ta historia, kiedy to Ben opowiada o dziecięcym spotkaniu z babcią Marty, Bronią. Co ciekawe, książka ma formę fabularyzowanych wypowiedzi różnych białostockich postaci. W pierwszej części książki czytamy więc opowieść Bena, ale z perspektywy ówczesnych czasów. Zresztą nie tylko Bena, bo również Broni i innych białostockich dzieci i nastolatków, które doświadczyły wojny. Dalej w książce pojawiają się współczesne wywiady z ocalałym, jego dalsza historia czy relacja autorki z podróży za ocean do Bena. Co istotne „Ostatni Bialystoker” w dużej części pisany jest z perspektywy nastoletniej córki autorki, Lei - jest ona w pewnym sensie narratorką i głosem tekstów pobocznych. Od razu pomyślałam, że ta oryginalna i mieszana forma będzie idealna dla młodzieży. Oczywiście nie tylko, bo dla dorosłego tez będzie odpowiednia, ale dla nastolatków, których chcemy bez egzaltacji uświadomić i uwrażliwić będzie bardzo w punkt. Zresztą pisze o tym autorka w posłowiu.
O Holokauście czytam od lat, ale i tak za każdym razem jestem tak samo poruszona i przerażona. I będę czytać dalej bo to co nam zostało do zrobienia to nie zapomnieć, przekazywać dalej, zwracać uwagę na wszelkie przejawy dyskryminacji i nigdy więcej do tego nie dopuścić. Jak w 2020 powiedział Marian Turski „Nie bądźcie obojętni (…). Auschwitz nie spadło z nieba”.
Marta Sawicka-Danielak w swojej książce przybliża historię Bena Midlera, urodzonego i mieszkającego jako dziecko w Białymstoku. Potem przyszła wojna, trafił do getta, a następnie przebywał w sześciu obozach (!). Holocaust zabrał mu całą najbliższą rodzinę. Po wojnie wyemigrował do Izraela, a potem do USA gdzie do dziś mieszka.
Rodziny Bena i Marty mieszkały obok siebie w przedwojennej Polsce i właśnie tak zaczyna się ta historia, kiedy to Ben opowiada o dziecięcym spotkaniu z babcią Marty, Bronią. Co ciekawe, książka ma formę fabularyzowanych wypowiedzi różnych białostockich postaci. W pierwszej części książki czytamy więc opowieść Bena, ale z perspektywy ówczesnych czasów. Zresztą nie tylko Bena, bo również Broni i innych białostockich dzieci i nastolatków, które doświadczyły wojny. Dalej w książce pojawiają się współczesne wywiady z ocalałym, jego dalsza historia czy relacja autorki z podróży za ocean do Bena. Co istotne „Ostatni Bialystoker” w dużej części pisany jest z perspektywy nastoletniej córki autorki, Lei - jest ona w pewnym sensie narratorką i głosem tekstów pobocznych. Od razu pomyślałam, że ta oryginalna i mieszana forma będzie idealna dla młodzieży. Oczywiście nie tylko, bo dla dorosłego tez będzie odpowiednia, ale dla nastolatków, których chcemy bez egzaltacji uświadomić i uwrażliwić będzie bardzo w punkt. Zresztą pisze o tym autorka w posłowiu.
O Holokauście czytam od lat, ale i tak za każdym razem jestem tak samo poruszona i przerażona. I będę czytać dalej bo to co nam zostało do zrobienia to nie zapomnieć, przekazywać dalej, zwracać uwagę na wszelkie przejawy dyskryminacji i nigdy więcej do tego nie dopuścić. Jak w 2020 powiedział Marian Turski „Nie bądźcie obojętni (…). Auschwitz nie spadło z nieba”.
October 20, 2023
Bardzo się wzruszyłam. Ale nie jest to ckliwe, poruszające jest. Duża kwerenda, ale i wyobraźnia. To jednak trochę lit. piękna/fiktion z tego, co słuchałam na spotkaniu. Dobre połączenie.
Marzy mi się taka książka o Tarnowie. Bardzo. Ktoś, coś?
Marzy mi się taka książka o Tarnowie. Bardzo. Ktoś, coś?
September 18, 2023
Lektura obowiązkowa dla ludzi powiązanych z Białymstokiem ♥️
August 21, 2023
Dwa lata i sześć obozów. Majdanek, Bliżyn, Auschwitz-Birkenau, Oranienburg, Ohrdruf, Sachsenhausen. I jeden człowiek. Bencele. Ben Midler. Ostatni Białystoker. Mimo wszystko nie jest to smutna historia, to historia podnosząca na duchu. Cudownie było zapoznać się z tą kolejną formą opowiedzenia niesłychanej historii ocalałego. Tę przejmującą odę do ukochanego miasta, którego już nie ma. Do Białegostoku. Chce się podziękować autorce za serce do opowiedzenia tej historii, za zebranie materiałów, opatrzenie tekstu mnóstwem fotografii, grafik i doprowadzenie mnie do płaczu jedną z nich.
Tak, płakałam na zdjęciu płonącej Wielkiej Synagogi. A mimo wszystko „Ostatni Białystorek” niesie paradoksalną pociechę. Ją całą mieści jeden człowiek. Tytułowy bohater widoczny na okładkowym zdjęciu. Ben Midler to ostatni żyjący ocalały z białostockiego getta. Razem z autorką odnaleźli się poprzez Yad Vashem. Dzieli ich pół wieku, ale łączy miasto i ulica, na której oboje się wychowali. Ich spotkanie dało początek tej cudownej książce, która odkopuje z gruzów ten cudowny tygiel kulturowy, jakim był kiedyś Białystok. Czytelnik przechadza się po nim ze smutkiem, bo już go nie ma, ale i z ciepłem opowieści pióra autorki, która je wskrzesza swoim słowami i niezaprzeczalną miłością do tego miasta. Jest to możliwe również dzięki Benowi, który jako ocalały, nigdy nie przesiąknął nienawiścią. To kolejny głos w chórze żydowskich historii, który zostanie we mnie na zawsze. Książka, którą powinniśmy czytać w szkołach i wręczać sobie jako prezenty, by „trenować pamięć”.
Tak, płakałam na zdjęciu płonącej Wielkiej Synagogi. A mimo wszystko „Ostatni Białystorek” niesie paradoksalną pociechę. Ją całą mieści jeden człowiek. Tytułowy bohater widoczny na okładkowym zdjęciu. Ben Midler to ostatni żyjący ocalały z białostockiego getta. Razem z autorką odnaleźli się poprzez Yad Vashem. Dzieli ich pół wieku, ale łączy miasto i ulica, na której oboje się wychowali. Ich spotkanie dało początek tej cudownej książce, która odkopuje z gruzów ten cudowny tygiel kulturowy, jakim był kiedyś Białystok. Czytelnik przechadza się po nim ze smutkiem, bo już go nie ma, ale i z ciepłem opowieści pióra autorki, która je wskrzesza swoim słowami i niezaprzeczalną miłością do tego miasta. Jest to możliwe również dzięki Benowi, który jako ocalały, nigdy nie przesiąknął nienawiścią. To kolejny głos w chórze żydowskich historii, który zostanie we mnie na zawsze. Książka, którą powinniśmy czytać w szkołach i wręczać sobie jako prezenty, by „trenować pamięć”.
October 30, 2023
,,Ostatni Białystoker'' przeniósł mnie w czasie, zatopił w przestrzeni, która już nie istnieje - przestrzeni przedwojennego Białegostoku, gdzie mieszkałam i studiowałam, nie mając pojęcia nawet o ułamku historii tego miasta, ,,mojego'' miasta, którą poznałam tylko dzięki tej niezwykłej książce.
Zacznijmy od autorki - białostoczanki z babki, prababki - Marty Sawickiej-Danielak. To ona jest medium, dzięki któremu mamy szansę poznać ostatniego żyjącego białystokera - Bena Midlera, dziś żywotnego 84-latka, niegdyś, sympatycznego chłopca, który już w wieku 13 lat musiał dojrzeć, bo właśnie wtedy trafił do pierwszego z pięciu obozu koncentracyjnego...
Marta, mama Lei i Mii, córka Ewy, wnuczka Broni, prawnuczka Tekli, rozpoczyna tę historię z perspektywy swojej córki, uczennicy, która ma do przygotowania szkolną prezentację o dawnym, przedwojennym Białymstoku. I tak oto wyłania się przed nami tętniący życiem, beztroski, fascynujący Białystok tuż przed horrorem, którego nikt nie chciał oglądać, tragedią, której nikt nie chciał przeżywać...
Obserwujemy bawiące się na brukowanych ulicach białostockie dzieci - polskie, żydowskie, ukraińskie, białoruskie, tatarskie... Kulturowy tygiel podsycany tradycjami kulinarnymi, religijnymi, obyczajowymi. Był to Białystok biedny, lecz pełen dziecięcego śmiechu, nadziei i śledzi marynowanych w beczkach. Opowiada nam o nim mały Ben, mała Bronia, Stasiek... Opowiadają nam o nim archiwalne zdjęcia i znakomite kolaże.
I wtedy nadchodzi zło, Niemcy wydzielają teren białostockiego getta i dokonują pogromu ludności, bez której to piękne miasto już nigdy nie będzie takie samo, a pamięć o nim przetrwa tylko i wyłącznie dzięki wytężonej pracy garstki ludzi takich jak autorka, którzy zapragną ocalić tysiące białostockich żydów od zapomnienia...
Fragmenty od momentu wkroczenia do Białegostoku nazistów są trudne do przełknięcia i przetrawienia, lecz nie warto ich omijać, tak jak nie wolno zapomnieć o okrucieństwie holokaustu oraz jego źródłach.
Tekst kończy wywiad z Benem Midlerem - prawdopodobnie ostatnim żyjącym Białystokerem. Ben robi tu piorunujące wrażenie - to człowiek, od którego każdy może nauczyć się życiowej mądrości, zaczerpnąć energii, nadziei i nakarmić optymizmem.
Wiele fragmentów ,,Ostatniego Białystokera'' pozostanie ze mną na zawsze i jestem ogromnie wdzięczna, że było mi dane tę książkę przeczytać. Są takie tytuły, które powinien przeczytać każdy lokalny patriota, każdy uczeń i każdy człowiek. Z pewnością należy do nich właśnie ta książka, która w idealnym świecie byłaby szkolną lekturą.
Zacznijmy od autorki - białostoczanki z babki, prababki - Marty Sawickiej-Danielak. To ona jest medium, dzięki któremu mamy szansę poznać ostatniego żyjącego białystokera - Bena Midlera, dziś żywotnego 84-latka, niegdyś, sympatycznego chłopca, który już w wieku 13 lat musiał dojrzeć, bo właśnie wtedy trafił do pierwszego z pięciu obozu koncentracyjnego...
Marta, mama Lei i Mii, córka Ewy, wnuczka Broni, prawnuczka Tekli, rozpoczyna tę historię z perspektywy swojej córki, uczennicy, która ma do przygotowania szkolną prezentację o dawnym, przedwojennym Białymstoku. I tak oto wyłania się przed nami tętniący życiem, beztroski, fascynujący Białystok tuż przed horrorem, którego nikt nie chciał oglądać, tragedią, której nikt nie chciał przeżywać...
Obserwujemy bawiące się na brukowanych ulicach białostockie dzieci - polskie, żydowskie, ukraińskie, białoruskie, tatarskie... Kulturowy tygiel podsycany tradycjami kulinarnymi, religijnymi, obyczajowymi. Był to Białystok biedny, lecz pełen dziecięcego śmiechu, nadziei i śledzi marynowanych w beczkach. Opowiada nam o nim mały Ben, mała Bronia, Stasiek... Opowiadają nam o nim archiwalne zdjęcia i znakomite kolaże.
I wtedy nadchodzi zło, Niemcy wydzielają teren białostockiego getta i dokonują pogromu ludności, bez której to piękne miasto już nigdy nie będzie takie samo, a pamięć o nim przetrwa tylko i wyłącznie dzięki wytężonej pracy garstki ludzi takich jak autorka, którzy zapragną ocalić tysiące białostockich żydów od zapomnienia...
Fragmenty od momentu wkroczenia do Białegostoku nazistów są trudne do przełknięcia i przetrawienia, lecz nie warto ich omijać, tak jak nie wolno zapomnieć o okrucieństwie holokaustu oraz jego źródłach.
Tekst kończy wywiad z Benem Midlerem - prawdopodobnie ostatnim żyjącym Białystokerem. Ben robi tu piorunujące wrażenie - to człowiek, od którego każdy może nauczyć się życiowej mądrości, zaczerpnąć energii, nadziei i nakarmić optymizmem.
Wiele fragmentów ,,Ostatniego Białystokera'' pozostanie ze mną na zawsze i jestem ogromnie wdzięczna, że było mi dane tę książkę przeczytać. Są takie tytuły, które powinien przeczytać każdy lokalny patriota, każdy uczeń i każdy człowiek. Z pewnością należy do nich właśnie ta książka, która w idealnym świecie byłaby szkolną lekturą.
November 6, 2023
Fabularyzowany reportaż dający czytelnikom możliwość podejrzenia codziennego życia mieszkańców przedwojennego, wielokulturowego Białegostoku. Myślę, że może być to prawdziwa gratka nie tylko dla kogoś związanego z tamtymi rejonami.
November 28, 2023
Wyjątkowo opowiedziana historia żydowskiego Białegostoku, który zniknął nie tylko z powierzchni ziemi, ale przede wszystkim z pamięci Białostoczan - czas przywrócić jego istnienie, a ma to szansę dzięki tej pięknej książce.
March 20, 2024
Niedawno po raz pierwszy byłam w Białymstoku i... z miejsca się zakochałam. Niewiele wiedziałam o historii miasta, przyznaję. Ta książka otworzyła mi oczy i pozwoliła wiele zrozumieć. Dawni mieszkańcy, miejsca, zapachy. Niezwykle wzruszające historie! A Ben Midler - Ocalały - absolutna inspiracja.
October 6, 2023
Bardzo ciekawa książka. Polecam
July 24, 2024
Dawny żydowski Białystok we wspomnieniach ocalałego z getta.
Warto.
Warto.
Displaying 1 - 11 of 11 reviews