Podczas skierowanej przeciw partyzantom operacji Sturmwind II (Wicher II) 21 czerwca 1944 r. oddziały niemieckie otoczyły kompleks Puszczy Solskiej, w którym znajdowały się zgrupowania AK, BCh, AL i partyzantów radzieckich. Dowódcy poszczególnych ugrupowań nie porozumieli się, wskutek czego oddziały walczyły oddzielnie. W otoczeniu partyzantów brało udział ok. 30 tys. żołnierzy i policjantów, którzy od 18 czerwca zaciskali pierścień okrążenia wokół liczącego niespełna ponad 1 tys. osób.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

W nocy z 24 na 25 czerwca pod Osuchami, oddziały AK i BCh podjęły prób przerwania okrążenia. Bitwa zakończyła się klęską partyzantów. Nieznana jest dokładna liczba poległych, według różnych źródeł było ich kilkuset.

Od 25 do 28 czerwca oddziały niemieckie z psami przeczesywały las w poszukiwaniu ukrywających się na drzewach, w zaroślach i na bagnach ludzi. Pojmani partyzanci byli albo zabijani na miejscu, albo torturowani i rozstrzeliwani.

Cmentarz partyzancki we wsi Osuchy, 13 bm. na którym znajdują się nagrobki 240 osób, obelisk i tablice z nazwiskami poległych Wojtek Jargiło / PAP
Cmentarz partyzancki we wsi Osuchy, 13 bm. na którym znajdują się nagrobki 240 osób, obelisk i tablice z nazwiskami poległych

Podczas akcji Sturmwind II Niemcy dokonywali również pacyfikacji wielu miejscowości – zginęło kilkuset ludzi, tysiące wysiedlono. Osuchy zostały wtedy spalone — żołnierze niemieccy rozstrzelali tu ok. 40 osób, a ponad 100 wywieziono do obozu koncentracyjnego na Majdanku w Lublinie.

O bitwie przypomina w Osuchach cmentarz, usytuowany w lesie, na którym pochowanych jest ok. 250 partyzantów. Na cmentarzu znajduje się też obelisk z tablicą upamiętniającą poległych tu w walce żołnierzy AK i BCh. Obok cmentarza zbudowano Dom Pamięci, w którym urządzono wystawę poświęconą bitwie pod Osuchami.

Obchody 80. rocznicy bitwy. "Wspólnie stajemy do apelu poległych"

Poległych w bitwie pod Osuchami upamiętniono podczas niedzielnych uroczystości z udziałem władz państwowych i mieszkańców Zamojszczyzny. Honorowymi gośćmi byli uczestnicy bitwy pod Osuchami Aniela Terlecka "Mała" i Stanisław Szostak "Trzynastka".

— Gromadzi nas dziś w tym szczególnym miejscu pamięć żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego, Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich poległych przed osiemdziesięciu laty w bitwie pod Osuchami, ale też i to, by dać świadectwo żyjącym, że pamiętamy i będziemy pamiętać o ich poświęceniu i wierności wobec ojczyzny — mówił wójt gminy Łukowa Stanisław Kozyra, cytowany na łamach portalu bilgorajska.pl.

— Wspólnie stajemy do apelu poległych, by oddać cześć polskim patriotom i bohaterom, którzy swym czynem, nieugiętą wolą walki i najwyższym poświęceniem dali świadectwo umiłowaniu ojczyzny oraz niezwykłej odwagi w wypełnianiu żołnierskiej przysięgi. W tym uroczystym dniu w sposób szczególny przywołujemy w pamięci tych, którzy zostali w Osuchach na zawsze. Pozostaną dla nas symbolem wierności ideałom w imię wspólnego dobra oraz nauką patriotyzmu dla wszystkich, którym bliska jest suwerenność Polski — dodał Kozyra.

Tegoroczne obchody miały bogaty przebieg. Odbyły się: msza święta pod przewodnictwem bpa Mariana Rojka, meldunek zgodnie z ceremoniałem wojskowym, wystąpienia okolicznościowe, wręczenie nagród finalistom XXV Powiatowego Konkursu Wiedzy o AK i BCh na Ziemi Biłgorajskiej, apel poległych i złożenie wieńców na cmentarzu partyzanckim oraz inscenizacja historyczna.

"Organizatorami uroczystości byli: Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, dowódca Garnizonu Zamość, starosta biłgorajski, wójt gminy Łukowa, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej okręg Zamość, Ogólnopolski Związek Żołnierzy Batalionów Chłopskich, Nadleśnictwo Józefów, Gminny Ośrodek Kultury w Łukowej i parafia pw. WNMP w Łukowej" — przypomina bilgorajska.pl.