Katakana

sylabiczne pismo japońskie

Katakana (jap. かたかな, カタカナ, 片仮名) – jeden z dwóch japońskich systemów pisma sylabicznego kana[1]. Drugim z nich jest hiragana. Każdemu znakowi katakany odpowiada znak hiragany.

Katakana
Ilustracja
sylaba ka
Charakterystyka
Rodzaj

sylabariusz

Kierunek pisma

od lewej do prawej
alternatywnie: z góry na dół (wtedy od prawej do lewej)

Języki pisma

japoński, ajnuski, języki riukiuańskie

Historia
Czas używania

ok. 800 n.e. – obecnie

Systemy macierzyste

Napisy na kościach wróżebnych

Kodowanie
Unicode

U+30A0–U+30FF

ISO 15924

Kana

Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.
tabela gojūon
a i u e o
k-
s-
t-
n-
h-
m-
y-
r-
w-
(n)

Katakana powstała w IX wieku, w okresie Heian i jest używana głównie do zapisywania:

  • nazw własnych pochodzenia obcego, np. ポーランド Pōrando („Polska”), ロンドン Rondon („Londyn”), ヤン Yan („Jan”);
  • słownictwa zapożyczonego z języków zachodnich (gairaigo), np. インターネット intānetto („internet”), パン pan („chleb”; z port. paõ), アルバイト arubaito („praca na pół etatu”; z niem. Arbeit – „praca”);
  • wyrazów dźwiękonaśladowczych, np. ヒー oznaczające westchnięcie;
  • nazw zoologicznych i botanicznych, np.: セイヨウミツバチ seiyō mitsubachi („pszczoła miodna”, zamiast 西洋蜜蜂); ホウセンカ hōsenka („niecierpek balsamina”, zamiast 鳳仙花)[2];
  • podkreśleń, nacisków (gdzie w języku polskim w tym celu używalibyśmy czcionki pochyłej, spacjowania albo wytłuszczenia)[3][4].

Na sylabariusz katakany składa się 48 znaków:

  • 5 samodzielnych samogłosek;
  • połączenia spółgłoskowo-samogłoskowe, składające się z 9 spółgłosek połączonych z każdą z 5 samogłosek, z zastrzeżeniem, że:
    • 3 sylaby (yi, ye i wu) nie istnieją;
    • 2 sylaby (wi i we) wyszły z użycia we współczesnej japońszczyźnie;
    • 1 sylaba (wo) jest wymawiana tak samo jak samogłoska o we współczesnej japońszczyźnie;
  • 1 samodzielna spółgłoska.

Znaki te są umieszczane w tabeli zwanej gojūon (jap. 五十音) („tabela 50 dźwięków”) wraz ze znakiem ン, który stawia się poniżej.

Poniżej znajduje się tabela znaków katakany oraz ich odczytanie w transkrypcji Hepburna. Znaki zaznaczone na czerwono nie są obecnie używane. Zobacz uwagi co do wymowy w artykule głównym kana.

ア a イ i ウ u エ e オ o (ya) (yu) (yo)
カ ka キ ki ク ku ケ ke コ ko キャ kya キュ kyu キョ kyo
サ sa シ shi ス su セ se ソ so シャ sha シュ shu ショ sho
タ ta チ chi ツ tsu テ te ト to チャ cha チュ chu チョ cho
ナ na ニ ni ヌ nu ネ ne ノ no ニャ nya ニュ nyu ニョ nyo
ハ ha ヒ hi フ fu ヘ he ホ ho ヒャ hya ヒュ hyu ヒョ hyo
マ ma ミ mi ム mu メ me モ mo ミャ mya ミュ myu ミョ myo
ヤ ya ユ yu ヨ yo
ラ ra リ ri ル ru レ re ロ ro リャ rya リュ ryu リョ ryo
ワ wa ヰ wi ヱ we ヲ wo ー (znak przedłużający samogłoskę)
ン n ッ (znak podwajający spółgłoskę)
ガ ga ギ gi グ gu ゲ ge ゴ go ギャ gya ギュ gyu ギョ gyo
ザ za ジ ji ズ zu ゼ ze ゾ zo ジャ ja ジュ ju ジョ jo
ダ da ヂ (ji) ヅ (zu) デ de ド do ヂャ (ja) ヂュ (ju) ヂョ (jo)
バ ba ビ bi ブ bu ベ be ボ bo ビャ bya ビュ byu ビョ byo
パ pa ピ pi プ pu ペ pe ポ po ピャ pya ピュ pyu ピョ pyo

Poniżej znajdują się znaki katakany, używane dla reprezentacji dźwięków pochodzących z innych języków.

イェ ye
ウィ wi ウェ we ウォ wo
ヷ va ヸ vi ヹ ve ヺ vo
ヴァ va ヴィ vi ヴ vu ヴェ ve ヴォ vo
シェ she
ジェ je
チェ che
ティ ti トゥ tu
テュ tyu
ディ di ドゥ du
デュ dyu
ツァ tsa ツィ tsi ツェ tse ツォ tso
ファ fa フィ fi フェ fe フォ fo
フュ fyu

Sposób zapisu

edytuj

Poniższa tabela przedstawia sposób zapisu każdego znaku katakany. Liczby i strzałki wskazują kolejność i kierunek kresek.

 

Pochodzenie

edytuj
 
Katakana

Katakana została stworzona z elementów chińskich znaków w celu zapisu ich japońskiej wymowy. Na przykład znak カ pochodzi z lewej części znaku 加 (ka). Odczytanie wymowy znaku nie ma nic wspólnego z odczytaniem jego znaczenia. Rysunek obok przedstawia znaki katakana i odpowiadające im znaki kanji.

Zobacz też

edytuj


Przypisy

edytuj
  1. Kenkyusha's New Japanese-English Dictionary. Tokyo: Kenkyusha Limited, 1991, s. 752. ISBN 4-7674-2015-6.
  2. The New Crown Japanese-English Dictionary. Tokyo: Sanseido Co., Ltd, 1972, s. 313, 624, 816.
  3. Brief Overview of Japanese Language. DoyouknowJapan.com. [dostęp 2018-05-14]. (ang.).
  4. カタカナ新語辞典 (Dictionary of Katakana Words). Tokyo: Gakken, 2003. ISBN 4-05-301351-8.

Linki zewnętrzne

edytuj