Gospodarka rynkowa – rodzaj gospodarki, w której decyzje dotyczące zakresu i sposobu produkcji podejmowane są przez podmioty gospodarcze (gospodarstwa domowe, gospodarstwa rolne, przedsiębiorstwa, instytucje finansowe, rząd), kierujące się własnym interesem i postępujące zgodnie z zasadami racjonalności gospodarowania. Podstawą podejmowania tych decyzji są informacje płynące z rynku, m.in. ceny dóbr i usług, ceny czynników wytwórczych, płace, stopy procentowe, stopy zysku, kursy papierów wartościowych, kursy walutowe oraz oczekiwania podmiotów gospodarczych co do kształtowania się wyżej wymienionych w przyszłości[1].

Reklama w gospodarce rynkowej

Dominującym współcześnie przykładem gospodarki rynkowej jest gospodarka kapitalistyczna. Błędem jest jednak używanie pojęcia „gospodarka rynkowa” w charakterze synonimu kapitalizmu, bowiem „rynki nie są (...) unikatowe dla kapitalizmu i nie ma w nich nic nieodłącznie kapitalistycznego”[2]. Zarówno gospodarki przedkapitalistyczne (np. feudalizm), jak też wiele form socjalizmu (np. socjalizm rynkowy) w bardzo dużym stopniu polegało na rynku jako mechanizmie dystrybucji i alokacji, w związku z czym również zalicza się je do kategorii gospodarek rynkowych[2].

Krytyka

edytuj

Ian Banks uważa, że gospodarka rynkowa prowadzi do traktowania istot żywych jako zasobów, ignorowania wartości o charakterze moralnym i filozoficznym, jak również promuje egoizm[3]. Inni wskazują również na zawodność mechanizmów rynkowych jako przyczynę powstawania nierówności społecznych[4][5][6].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Gospodarka rynkowa w Encyklopedii Wiem.
  2. a b J. Stanford, Economics for everyone: A short guide to the economics of capitalism, Pluto Press 2008.
  3. Ian Banks: A Few Notes on the Culture. vavatch.co.uk, 1994-08-10. [dostęp 2013-10-07].
  4. Daniele Checchi, Cecilia García-Peñalosa, Labour Market Institutions and the Personal Distribution of Income in the OECD, „Economica”, 2009, DOI10.1111/j.1468-0335.2009.00776.x [dostęp 2023-03-09] (ang.).
  5. Max Roser, Jesus Crespo Cuaresma, Why is Income Inequality Increasing in the Developed World?, „Review of Income and Wealth”, 62 (1), 2016, s. 1–27, DOI10.1111/roiw.12153 [dostęp 2023-03-09] (ang.).
  6. Paul Krugman, Opinion | Knowledge Isn’t Power, „The New York Times”, 23 lutego 2015, ISSN 0362-4331 [dostęp 2023-03-09] (ang.).