Trwa ładowanie...

Części zdania. Czym są, jakie znamy części zdania?

 Ewa Rosiecka
02.12.2021 20:53
Części zdania
Części zdania (Adobe Stock)

Części zdania to jeden z ważniejszych tematów, z którymi uczniowie mierzą się na języku polskim szkole. Warto dobrze go zrozumieć, ponieważ wprowadza wiele pojęć, które z pewnością przydadzą się w dalszej edukacji. Czym są części zdania? Jak się nazywają i co każdy uczeń powinien o nich wiedzieć? Nasz artykuł pomoże Twojemu dziecku uporządkować wiadomości na temat części zdania.

spis treści

1. Co to są części zdania?

Na samym początku warto rozróżnić części zdania od części mowy, o których uczniowie uczą się w pierwszych latach szkoły podstawowej. Części mowy opisują rodzaje słów, które napotykamy w języku polskim, części zdania zaś opisują funkcje, jakie słowa te mogą w danym zdaniu pełnić.

2. Jakie części zdania możemy wyróżnić?

Części zdania to:

Zobacz film: "Wysokie oceny za wszelką cenę"

W każdym zdaniu wyróżniamy grupę podmiotu, czyli podmiot oraz wyrazy go określające, oraz grupę orzeczenia, to znaczy orzeczenie i wyrazy go określające. Podmiot i orzeczenie to w zdaniu związek główny, pozostałe części zaś tworzą związki poboczne.

Aby określić, jakie funkcje każde słowo pełni w zdaniu, należy rozłożyć zdanie na czynniki pierwsze i zbadać je po każdym elemencie osobno.

3. Część zdania - orzeczenie

Orzeczenie opisuje wykonywaną czynność. Jest najważniejszą częścią zdania, informuje o czynności, cesze lub stanie. Odpowiada na pytania: co robi? co się z nim dzieje?

3.1. Jakie znamy rodzaje orzeczeń?

  • orzeczenie proste (czasownikowe) - osobowa forma czasownika połączona bezpośrednio z podmiotem;
  • orzeczenie złożone: a. imienne - składa się z łącznika (elementu czasownikowego) i orzecznika (przysłówka, przymiotnika, rzeczownika, zaimka, liczebnika); b. fazowe - to czas przyszły złożony; c. modalne - tworzy się z czasownikiem modalnym, czasownikiem nieosobowym lub innym leksemem;
Gramatyka w szkole podstawowej
Gramatyka w szkole podstawowej

Gramatyka języka polskiego uważana jest za jedną z trudniejszych. Budowa zdania i właściwa odmiana wyrazów

przeczytaj artykuł

4. Część zdania - podmiot

Podmiot to druga najważniejsza część zdania, razem z orzeczeniem tworząca jego trzon. Nazywa rzecz, osobę lub zjawisko. Podmiot odpowiada na pytania: kto? co?

Funkcję podmiotu pełni część mowy, która odmienia się przez przypadki, czyli:

Podmiot najczęściej występuje w mianowniku i ma tę samą liczbę co orzeczenie. Może występować także w dopełniaczu (kogo? czego?) lub w celowniku (komu? czemu?).

4.1. Jakie są rodzaje podmiotów?

Wyróżniamy:

  • podmiot pojedynczy (jednowyrazowy);
  • podmiot szeregowy (co najmniej dwuwyrazowy).

Czasem w języku polskim możemy spotkać zdania bezpodmiotowe. W takim wypadku orzeczenie musi mieć formę trzeciej osoby liczby pojedyncze lub mnogiej, bezokolicznika lub formę nieosobową.

5. Część zdania - przydawka

Przydawka zwykle określa rzeczownik. Odpowiada na pytania: który? czyj? ile? jaki?

Możemy wyróżnić:

  • przydawki przymiotne (tworzą z wyrazami związek zgody, zgoda obejmuje wszystkie cechy gramatyczne: rodzaj, liczbę, przypadek).
  • przydawki dopełniaczowe (to rzeczowniki użyte w drugim przypadku, wraz z z wyrazem nadrzędnym tworzą związek rządu);
  • przydawki przyimkowe (mają postać wyrażenia przyimkowego, umieszczanego pop wyrazie określanym)
  • przydawki rzeczowne (tworzą z wyrazem określającym związek zgody, która obejmuje jedynie kategorię przypadku);

6. Część zdania - dopełnienie

Dopełnienie określa czasownik, przysłówek lub przymiotnik. Odpowiada na wszystkie pytania przypadków oprócz mianownika.

Możemy wyróżnić:

  • dopełnienie bliższe - występuje w bierniku, narzędniku lub dopełniaczu;
  • dopełnienie dalsze - może występować w formie dowolnego przypadka.

7. Część zdania - okolicznik

Okolicznik określa czasownik, uzupełnia go o dodatkowe elementy. Z członek nadrzędnym pozostaje w związku przynależności.

Możemy wyróżnić:

  • okolicznik miejsca;
  • okolicznik czasu;
  • okolicznik przyczyny;
  • okolicznik sposobu;
  • okolicznik celu;
  • okolicznik warunku.
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze