Specjaliści ostrzegają również, że należy spodziewać się wykorzystania przez ZUS sztucznej inteligencji do typowania kontroli i zwiększenia ich skuteczności. Według danych udostępnionych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w 2023 r. liczba przeprowadzonych kontroli osób posiadających zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy wyniosła 461,2 tys. To o 7,3 proc. więcej niż w 2022 r.
"Proceder trwa w najlepsze" Zwolnienia lekarskie i masowe kontrole ZUS
Katarzyna Siemienkiewicz, ekspertka ds. prawa pracy z Pracodawców RP, zaznacza, że liczba kontroli zwolnień lekarskich przeprowadzanych przez Zakład utrzymuje się na relatywnie stałym poziomie. I dodaje, że ZUS może kontrolować zaświadczenia o niezdolności do pracy pod kątem merytorycznym, a także czy ubezpieczony wykorzystuje zwolnienie zgodnie z jego celem. W szczególności sprawdzane są dłuższe zwolnienia.
- Należy zadać sobie pytanie o to, ile z tych kontroli faktycznie było terenowych, a ile dotyczyło decyzji podejmowanych przez lekarzy orzeczników, których zresztą w naszym kraju brakuje. Niestety, typowanie osób do kontroli przez ZUS jest często chaotyczne. Zdarza się, że kontrolowani są choćby przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą czy kobiety w ciąży. Jednocześnie proceder pobierania nieuczciwych zwolnień chorobowych wśród pracowników trwa w najlepsze - komentuje w rozmowie z Monday News Mikołaj Zając, ekspert rynku pracy z firmy doradczej Conperio.
Nieuczciwi pracownicy ochrony zdrowia. Wystawiają fałszywe recepty, fakturują nieistniejące usługi
Z kolei Michał Pajdak z platformy ePsycholodzy.pl podkreśla, że niektóre z ubezpieczonych osób mogą próbować oszukać system. Zgłaszają fałszywe lub przesadzone problemy zdrowotne w celu uzyskania świadczeń zdrowotnych albo pieniędzy od ubezpieczycieli. Ekspert zwraca też uwagę na to, że nieuczciwie postępuje część pracowników ochrony zdrowia. Przykładowo, wystawiają fałszywe recepty, fakturują nieistniejące usługi medyczne lub podają niewłaściwy kod choroby, aby uzyskać wyższą rekompensatę od ubezpieczyciela. Katarzyna Siemienkiewicz przekonuje z kolei, że nieprawidłowości wpływają również na sytuację pracodawcy. To właśnie on ponosi koszt niezdolności pracownika do pracy przez pierwsze 33 dni.
Osoby na L4 wyjeżdżały na wakacje, remontowały mieszkania
W 2023 r. liczba wydanych zaświadczeń o skróceniu zasiłku chorobowego wyniosła 28,9 tys. To o 21,4 proc. więcej niż w 2022 r. W opinii Mikołaja Zająca, duży wpływ na wyżej wymieniony wzrost miały właśnie kontrole terenowe przeprowadzane na zlecenie przedsiębiorstw przez wyspecjalizowane podmioty. W ubiegłym roku firma Conperio skontrolowała ponad 30 tys. zwolnień chorobowych. Jak przekonuje ekspert, pracownicy są precyzyjnie typowani do kontroli, na podstawie specjalnie opracowanej aplikacji. W około 1/3 przypadków kontrole pozwoliły wykryć różnego typu nadużycia. Osoby przebywające na L4 m.in. wyjeżdżały na wakacje, pracowały dla innych podmiotów czy remontowały mieszkania.
- Głównym powodem oszukiwania ZUS na zwolnieniach lekarskich jest potrzeba odpoczynku, który może też oznaczać czas na hobby lub nawet remont mieszkania. Ponadto duży wpływ mają nasze relacje z szefem. Jeżeli związek ten jest toksyczny, to może mieć wpływ na absencje pracownika. Powodami są m.in. również relacje z innymi pracownikami, obawy związane z obowiązkami zawodowymi, w tym np. ich zmianą, a także dodatkowe zadania - zaznacza ekspert z platformy ePsycholodzy.pl.
Sztuczna inteligencja ma pomóc ZUS
W 2023 r. kwota wstrzymanych zasiłków chorobowych osiągnęła 29,3 mln zł. To o 33,2 proc. więcej niż rok wcześniej. Według Katarzyny Siemienkiewicz inflacja mogła wpłynąć na stan zdrowia Polaków, w szczególności zdrowia psychicznego. Jednak nie ma danych, z których wynika, że pracownicy nadużywali zwolnień lekarskich z przyczyn psychiatrycznych wywołanych bardzo wysoką inflacją.
- Biorąc pod uwagę ogólną skalę pobieranych zwolnień chorobowych, ta kwota nie robi wrażenia. Inflacja mogła mieć wpływ na ogólne dane dotyczące liczby zwolnień w ciągu roku. Przedsiębiorcy, którzy mierzyli się m.in. z podwyżkami płacy minimalnej, często przeprowadzali w swoich firmach redukcję stanu zatrudnienia - stwierdza ekspert z Conperio.
Zdaniem Michała Pajdaka, jeśli w najbliższym czasie zostanie zwiększona liczba kontroli, wpłynie to na liczbę wykrytych nadużyć. Może się to wiązać także ze wzrostem kwoty wstrzymanych zasiłków chorobowych. W opinii eksperta należy spodziewać się wykorzystania sztucznej inteligencji do typowania kontroli i zwiększenia ich skuteczności. Jak uważa Michał Pajdak, ciągle istnieje przyzwolenie na oszukiwanie ZUS w zakresie zasiłków chorobowych. Zdaniem eksperta zachęcać mają do tego telemedycyna i leczenie pacjenta na odległość.
