Odra jest wysoce zaraźliwą chorobą wywoływaną przez wirusa, objawiającą się między innymi wysypką i zapaleniem górnych dróg oddechowych. Łatwo się rozprzestrzenia, gdy zarażona osoba oddycha, kaszle lub kicha. Może powodować ciężką chorobę, powikłania, a nawet śmierć. Dotyka każdego, ale najczęściej atakuje dzieci. Od wielu lat wydawało się, że odra jest już opanowana, dzięki szczepionkom. Zmniejszyły bowiem drastycznie liczbę zgonów z powodu odry. W latach 2000-2018 zaobserwowano ich światowy spadek - aż o 73 proc.
Zachorowania na odrę wystrzeliły
Zanim wprowadzono szczepionki przeciwko odrze i program powszechnych szczepień w 1963 r., poważne epidemie pojawiały się mniej więcej co dwa do trzech lat i każdego roku powodowały około 2,6 miliona zgonów. Światowa Organizacja Zdrowia alarmuje jednak, że z powodu pandemii COVID-19 spadła liczba szczepień na odrę wśród dzieci. Ponad 1,8 mln niemowląt w Europie nie zostało zaszczepionych przeciwko odrze w latach 2020–2022, a odsetek zaszczepionych drugą dawką spadł z 92 proc. w 2019 r. do 91 proc. w 2022 r. Zaczęło się robić niepokojąco, bo aby uznać, że odra została wyeliminowana, potrzeba szczepień na poziomie 95 proc. To tym bardziej ważne, że dane z ostatnich miesięcy pokazują, iż wirus powraca.
Liczba zachorowań na odrę w Europie w ubiegłym roku była 30 razy większa niż w roku poprzednim. Potwierdzono 30 tysięcy przypadków, gdy poprzednio było to zaledwie 941 przypadków. Najnowsze wyliczenia podają, że mogło to być nawet 42 200 przypadków. Biorąc je pod uwagę, można mówić o nawet 45-krotnym wzroście. Światowa Organizacja Zdrowia, która podaje te dane, alarmuje, że to bardzo zła tendencja. - Zaobserwowaliśmy także prawie 21 tysięcy hospitalizacji i pięć zgonów z powodu odry. Jest to niepokojące - mówi dr Hans Henri P. Kluge, dyrektor regionalny WHO na Europę.
Fatalna sytuacja w Kazachstanie i Rumunii
Najgorzej wygląda sytuacja w Kazachstanie. Zgłoszono tam 13 677 przypadków w 2023 roku, co odpowiada ponad 639 przypadków na milion mieszkańców. - W ostatnich miesiącach zaobserwowaliśmy gwałtowny wzrost liczby przypadków odry. Większość z nich to dzieci w wieku poniżej 5 lat, ale są też osoby dorosłe, które nie zostały zaszczepione - powiedział minister zdrowia Azhar Giniyat. Z napływających informacji widać, jak ważne są szczepienia. W Kazachstanie zgłoszono ponad 11 300 przypadków wśród dzieci poniżej 14. roku życia, z czego 70 proc. to osoby nieszczepione przeciwko odrze.
- Obecnie 2167 dzieci chorych na odrę przebywa w szpitalu, 27 z nich jest w stanie poważnym. Zachęcamy rodziców, aby przyprowadzali na szczepienia swoje dzieci, szczególnie te, które nie były wcześniej szczepione - apelował Giniyat. W kraju wprowadzono też program szczepień. Zakupiono na ten cel dodatkowe 1,5 miliona dawek szczepionki.
Źle wygląda również sytuacja w Rumunii. W ostatnim tygodniu zarejestrowano niemal czterysta nowych przypadków choroby. Bukareszteński Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego informuje, że od początku roku na odrę zachorowały w tym kraju prawie cztery tysiące osób, cztery zmarły. Ofiarą było między innymi roczne dziecko, którego rodzice nie zaszczepili przeciwko chorobie. W ciągu ostatnich siedmiu dni lekarze zarejestrowali kolejne trzysta dziewięćdziesiąt trzy przypadki tej zaraźliwej choroby.
Brytyjczycy alarmują. GIS z apelem do Polaków
Z zagrożenia zaczynają zdawać sobie sprawę kolejne państwa. Brytyjska Agencja Bezpieczeństwa Zdrowia zauważyła, że zachorowania na odrę zaczęły rosnąć lokalnie. Według stanu na 18 stycznia w West Midlands od 1 października 2023 r. odnotowano 216 potwierdzonych przypadków. Około 80 proc. przypadków odnotowano w Birmingham, z czego około 10 proc. w Coventry, przy czym większość dotyczyła dzieci w wieku poniżej 10 lat. Dame Jenny Harries, dyrektorka UKHSA apeluje, żeby zachęcać Brytyjczyków do szczepień przeciwko odrze.
- Dzieci chore na odrę mogą być bardzo chore, a u niektórych mogą wystąpić powikłania zmieniające życie. Najlepszym sposobem ochrony dzieci przed odrą, [który może zostać wybrany - red.] przez rodziców, jest szczepionka. Dwie dawki zapewniają ochronę na całe życie i nigdy nie jest za późno, aby to nadrobić - mówił. - Konieczne jest natychmiastowe działanie, aby zwiększyć użycie szczepionki w społecznościach, w których liczba szczepionek jest niska - mówiła dalej Harries.
Nie trzeba zresztą daleko szukać. Główny Inspektorat Sanitarny (GIS) w Polsce również wydał ostrzeżenie dot. odry. "W związku z możliwym wzrostem liczby przypadków odry w krajach UE/EOG, w nadchodzących miesiącach apelujemy o uzupełnienie zaległych szczepień przeciwko odrze u dzieci" - apeluje GIS. W komunikacie zaznaczano, że "biorąc pod uwagę nieoptymalny poziom zaszczepienia drugą dawką szczepionki przeciwko odrze (...) Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) ocenia, że w nadchodzących miesiącach i na wiosnę spodziewana jest większa liczba przypadków odry".
WHO w komunikacie również wezwała do podjęcia pilnych działań w zakresie szczepień. - Szczepienia to jedyny sposób, aby chronić dzieci przed tą potencjalnie niebezpieczną chorobą. Konieczne są pilne działania w zakresie szczepień, aby zatrzymać przenoszenie choroby i zapobiec jej dalszemu rozprzestrzenianiu się. Bardzo ważne jest, aby wszystkie kraje były przygotowane do szybkiego wykrywania ognisk odry i szybkiego reagowania na nie - mówił dr Hans Henri P. Kluge.
