Nie bez powodu przywo�uj� podatek liniowy w czasie, kiedy do Polski mo�e doj�� druga fala recesji. S�owacja, kt�ra taki podatek wprowadzi�a, jest pierwszym krajem regionu, gdzie taki podatkowy eksperyment przeprowadzono. I pierwszym, o kt�rym mo�na powiedzie�, �e na pewno wyszed�. Kiedy przed kilkoma laty S�owacy zapowiedzieli reform� swojego systemu podatkowego Europa patrzy�a na ten kraj z niedowierzaniem. Bo nikt nie by� do ko�ca pewny, czy tak radykalne rozwi�zanie mo�e si� uda�.
Wy�sze dochody bud�etu
Ale kiedy reform� s�owack� analizowa� Mi�dzynarodowy Fundusz Walutowy - nawiasem m�wi�c wymuszaj�cy na krajach regionu reformy tak�e w sferze podatk�w - okaza�o si�, �e by�o to doskona�ym rozwi�zaniem. Wed�ug analityk�w IMF s�owacki tzw. podatek liniowy (tak zwany, bo zwa�ywszy na kwot� woln� od podatku jest to podatek progresywny o jednej stawce podatkowej) tak naprawd� nie zap�aci� za siebie. Jak wyja�niaj� analitycy IMF, wbrew zwolennikom krzywej Laffera, w rzeczywisto�ci przyni�s� on dochody bud�etowe w roku wprowadzenia o ponad 20 proc. ni�sze, ni� rok wcze�niej. Spadek bud�etowych dochod�w by� tym bardziej odczuwalny, �e gospodarka naszych po�udniowych s�siad�w rozwija�a si� dosy� pr�nie, co powinno przek�ada� si� na wy�sze dochody bud�etu. Cho� prawd� jest r�wnie�, �e z perspektywy czasu reforma podatkowa na S�owacji przynios�a wy�sze og�lne dochody podatkowe, co wynika�o nie tyle z obni�enia ci�aru opodatkowania, ale z podniesienia efektywnej stawki podatku VAT do 19 proc.
Co wi�cej, wprowadzenie podatku liniowego nie wp�yn�o r�wnie� na spadek bezrobocia - co by�o argumentem na rzecz podatku liniowego podnoszonym przez libera��w. Przeciwnie, bezrobocie minimalnie wzros�o osi�gaj�c niebezpieczny poziom prawie 18 proc. w najtrudniejszym momencie.
IMF podkre�la r�wnie�, �e nie znalaz� bezpo�rednich dowod�w na to, �e podatek liniowy wp�yn�� na przyspieszenie wzrostu gospodarczego. Wed�ug ekonomist�w Funduszu, g��wnym �r�d�em szybkiego wzrostu gospodarczego na S�owacji by�y przede wszystkim zmiany w strukturze gospodarki oraz bezpo�rednie inwestycje zagraniczne. Cho� nie mo�na wykluczy�, �e to w�a�nie przejrzysty system podatkowy wp�yn�� na zwi�kszenie zainteresowania tym krajem inwestor�w zza granicy. Szczeg�lnie �e na uproszczenie tamtejszych podatk�w wp�yn�a likwidacja ulg i zwolnie�.
Dobre, s�owackie wyj�cie
To nie koniec podatkowej rewolucji na S�owacji. Trzy lata p�niej kolejny rz�d obni�y� stawki podatk�w CIT i PIT do 16 proc., na niezmienionym poziomie zostawiaj�c podatek VAT. Ta decyzja podnios�a istotnie konkurencyjno�� S�owacji na mi�dzynarodowych rynkach. Cho� ostatnie miesi�ce pokazuj�, �e nie na tyle, by wygra� z kryzysem. Na mapie Europy Polska ze swoim skomplikowanym systemem podatkowym i zestawem ulg i zwolnie� radzi sobie znacznie lepiej ni� S�owacja, kt�r� kryzys dopad�. Czy te� inaczej to ujmuj�c, S�owacja z liniowym podatkiem radzi sobie gorzej, ni� Polska.
- Ale zaraz! Wcale nie tak gorzej - m�wi s�owacki deputowany Ivan Miklos, kt�ry na tegorocznym Forum Ekonomicznym w Krynicy broni� liniowego systemu podatkowego, jako narz�dzia walki z recesj�. - Podatek liniowy by� cz�ci� pakietu reform na S�owacji. Najbardziej widocznym i g�o�nym. Jego bezpo�rednim skutkiem by� szybki wzrost wp�yw�w z podatku dochodowego, ka�dego roku o 10 proc. S�owacki rz�d mia� dzi�ki temu znacznie wi�cej pieni�dzy, ni� si� spodziewa�.
Zgodnie z wyliczeniami rz�du, nowy podatek doprowadzi� do znacznego zmniejszenia stopnia ub�stwa w�r�d S�owak�w. Wed�ug bada� unijnych w 2004 r. poni�ej progu ub�stwa znajdowa�o si� tam 13 proc. spo�ecze�stwa. W 2006 r. ju� 10,7 proc. Do tego z roku na rok, wbrew analizom IMF, bezrobocie zacz�o si� odczuwalnie zmniejsza�. Przedsi�biorstwa p�aci�y mniejsze i sta�e podatki, wi�c ch�tniej zwi�ksza�y zatrudnienie. Pracownicy natomiast mieli w kieszeniach wi�cej pieni�dzy - bo ci, kt�rzy byli obci��eni podatkiem w wysoko�ci 38 proc. teraz oddawali fiskusowi tylko 19 proc.
A co z biedniejszymi? Najs�abiej uposa�eni przed wprowadzeniem podatku liniowego byli obj�ci 10-proc. stawk� podatkow�. Teoretycznie wi�c powinni osi�ga� mniejsze ni� przed reform� dochody. - Nasz rz�d, aby wyeliminowa� zarzut niesprawiedliwo�ci spo�ecznej nowego systemu podatkowego znacznie zwi�kszy� kwot� dochodu nie podlegaj�c� opodatkowaniu - m�wi Miklos. I dodaje, �e reforma znacznie wspar�a wzrost gospodarczy na S�owacji. Co wi�cej, obecna recesja znacznie zwi�kszy konkurencj� podatkow� mi�dzy krajami regionu. I nawet je�li Polska radzi sobie z inwestycjami zagranicznymi doskonale, s�owacki system podatkowy b�dzie przewa�a� szal� korzy�ci na stron� naszych po�udniowych s�siad�w. Bo skale podatkowe w pozosta�ych pa�stwach regionu s� wysokie i skomplikowane, poniek�d karz�c tych, kt�rzy najbardziej przyczyniaj� si� do wzrostu gospodarczego.
- Tak naprawd� to nie podatek liniowy ustawi� nas poni�ej Polski w rankingach kraj�w EU w czasie recesji - wyznaje Ivan Milkos. - To przede wszystkim wysokie uzale�nienie naszej gospodarki od eksportu i gospodarki �wiatowej. Wszystkie kraje w podobny do nas spos�b zale�ne od eksportu maj� takie same k�opoty. Bez wzgl�du na system podatkowy, kt�ry maj�.
Czy podatki mog� by� tak naprawd� narz�dziem do walki z recesj�?
- Ale� oczywi�cie - zapewnia Robert Gwiazdowski, prezydent Centrum im. Adama Smitha. - Je�li na S�owacji nic si� nie sta�o po uproszczeniu zasad podatkowych, czemu mia�oby si� sta� na przyk�ad w Polsce?
- Postulat podatku liniowego dla ka�dego ekonomisty jest kusz�cy. Bo to prosty, �atwy instrument - m�wi�a podczas krynickiej debaty pose� PiS Aleksandra Natalli-�wiat zastrzegaj�c, �e ona i ca�e ugrupowanie jest przeciwne jego wprowadzeniu. - Ale jak to jest, �e podatek liniowy ma korzystny wp�yw na wzrost, a nie ma nic wsp�lnego z recesj�? Moim zdaniem najlepsza dzi� droga to pozostawi� wydatki bud�etu na zaplanowanym poziomie i dostosowa� deficyt do poziomu wynikaj�cego z tych wydatk�w.
Troch� liniowy
Natomiast zdaniem Kazimierza Marcinkiewicza obni�anie podatk�w to rozs�dne dzielenie si� pa�stwa bogactwem z obywatelami. Na przyk�ad ograniczenie VAT w okresie kryzysu by�oby dobre dla gospodarki. Jego zdaniem zwi�kszy�oby przychody z tego podatku o kilka procent.
�ukasz Mazur, doradca podatkowy z ECDDP zwraca� uwag�, �e gdy kilka lat temu obni�ono akcyz� na w�dk� o 30 proc., wp�ywy bud�etu z tego tytu�u wzros�y o 40 proc. Z tym, �e obni�enie podatk�w zwi�ksza wp�ywy bud�etowe, zgadzaj� si� i politycy, i ekonomi�ci. Jednak wiadomo, �e wszystkie znacz�ce partie polityczne w obecnym Sejmie (tak�e cz�� pos��w PO) raczej nie popr� �adnych reform zmierzaj�cych do zmiany systemu podatkowego. Szczeg�lnie do zmian radykalnych. Na razie w gr� wchodzi mo�liwo�� zwi�kszenia przez rz�d premiera Tuska podatk�w w zwi�zku z konieczno�ci� za�atania dziury bud�etowej.
W Polsce mamy namiastk� podatku liniowego - obecnie opodatkowanie dochod�w os�b prawnych reguluje Ustawa z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od os�b prawnych. Stawka podatku CIT wynosi 19 proc. i jest stawk� liniow�. Z opodatkowania 19-proc. liniow� stawk� podatku mog� skorzysta� podatnicy prowadz�cy pozarolnicz� dzia�alno�� gospodarcz� - zar�wno samodzielnie, jak i w formie sp�ki, kt�ra nie posiada osobowo�ci prawnej. Wyboru sposobu opodatkowania dokonuje podatnik. Podstaw� opodatkowania stanowi doch�d, czyli nadwy�ka sumy przychod�w nad kosztami ich uzyskania. Podatnik p�aci podatek od ka�dej z�ot�wki podstawy opodatkowania, poniewa� nie wyst�puje tu poj�cie dochodu, od kt�rego nie trzeba zap�aci� podatku.
G��wn� zalet� tej formy podatku liniowego jest jego sta�a stawka, czyli 19 proc. - bez wzgl�du na wysoko�� dochodu uzyskanego przez podatnika, co szczeg�lnie op�aca si� tym, kt�rzy zdecydowanie przekraczaj� pierwszy przedzia� podatkowy skali progresywnej. Opodatkowania 19-proc. podatkiem liniowym nie mog� wybra� ci z podatnik�w, kt�rzy w ramach prowadzonej dzia�alno�ci gospodarczej uzyskuj� przychody ze �wiadczenia us�ug dla by�ego lub obecnego pracodawcy. Po wprowadzeniu podatku liniowego dla przedsi�biorstw dochody bud�etu z tych �r�de� wzros�y.
