"Od końca lat 90. do 2019 r. udział osób identyfikujących się jako wierzące oraz głęboko wierzące (łącznie) przekraczał 90 proc. W pierwszym roku pandemii przestał przewyższać 90 proc. i od tego czasu widocznie spada. (...) Jednocześnie rośnie – w ostatnim czasie wyraźnie – odsetek Polaków zaliczających się do raczej lub całkowicie niewierzących" – zauważyli analitycy, omawiając badanie.

Gwałtownie zmniejsza się odsetek praktykujących co niedzielę

Według badań zrealizowanych od stycznia do kwietnia włącznie – 78 proc. Polaków deklaruje się jako wierzący, a 9 proc. jako głęboko wierzący. 14 proc. badanych zadeklarowało się jako niewierzący (połączono odpowiedzi "raczej niewierzący" i "zdecydowanie niewierzący"). Dla porównania, w 2019 r. jako niewierzący deklarowało się 8 proc. Polaków. "W zakresie praktyk religijnych od końca lat 90. do 2019 r. obserwujemy bardzo powolne zmiany, które w świetle ostatnich kilku lat można nawet nazwać stabilizacją" – zauważyło CBOS.

Reklama

Od początku pomiarów (1997 r.) do 2009 r. odsetek praktykujących co niedzielę oscylował wokół 50 proc., by na kolejną dekadę spaść do około 45 proc. W późniejszych latach zmniejszał się bardziej gwałtownie: na początku pandemii wynosił 39 proc. (2020 r.), w latach 2021–2023 wahał się między 36 proc. a 37 proc. Obecnie spadł do 34 proc. "To najniższy odsetek praktykujących co niedzielę w historii naszych pomiarów" – zaznaczono.

Wołodymyr Zełenski: Kościół to ludzie wspierający nas modlitwą, a nie prowadzący 'wirtualne' negocjacje
Wołodymyr Zełenski: Kościół to ludzie wspierający nas modlitwą, a nie prowadzący "wirtualne" negocjacje

Zobacz również

Udział Polaków praktykujących kilka razy w tygodniu spada wolniej – najwyższy ich odsetek CBOS zanotował w 2005 r. (wiosną tego roku zmarł papież Jan Paweł II) i wówczas, jak i rok później wynosił 8 proc. Od 2015 r. pozostaje niezmiennie na poziomie 5 proc.

Sporadyczne praktykowanie, 1-2 razy w miesiącu, w ocenie CBOS, wydaje się najbardziej stabilne. Od 1997 do 2024 r. udział uczestniczących w mszach, nabożeństwach lub w spotkaniach religijnych raz lub dwa razy w miesiącu waha się od 13 proc. do 16 proc. Odsetek Polaków praktykujących kilka razy w roku od 2011 r. oscylował wokół 22 proc. "Być może 2024 r. będzie pierwszym przynoszącym większą zmianę tego wskaźnika, bo dane do kwietnia wskazują na 24 proc. praktykujących kilka razy w roku" – dodano.

Odsetek osób deklarujących, że w ogóle nie uczestniczą w mszach, nabożeństwach lub spotkaniach religijnych, od początku pomiarów do 2011 r., wynosił między 9 proc. lub 11 proc. W kolejnych latach wzrósł do 12–13 proc., a najwyższy wskaźnik (23 proc.) osiągnął w trakcie 2021 i 2022 roku. Obecnie wynosi on 22 proc.

2 proc. niewierzących, ale praktykujących

CBOS zauważa, że z połączenia deklaracji wiary i praktyk religijnych wyłania się typologia religijności Polaków. Większość badanych zalicza się do grona wierzących i praktykujących (regularnie lub nieregularnie). Wierzący i praktykujący regularnie stanowią 39 proc., a wierzący i praktykujący nieregularnie – 38 proc. Wierzących i niepraktykujących mamy 10 proc., a niewierzących i niepraktykujących – 11 proc. Najmniej – 2 proc. – stanowią osoby deklarujące się jako niewierzący i praktykujący.

"Do roku 2005 udział respondentów wierzących i praktykujących wynosił 57–58 proc., a niewierzących i niepraktykujących – 3 proc. W okresie 2006–2014 udział tej pierwszej grupy zmniejszył się do 50 proc., a odsetek drugiej – wzrósł do 6 proc. (...) W latach 2015–2018 odsetki poszczególnych grup znów utrzymywały się na niemal niezmienionym poziomie, ale ostatnie lata ponownie świadczą o spadku zaangażowania religijnego – tym razem bardziej gwałtownym" – wyjaśniono.

Udział wierzących i regularnie praktykujących spadł w pierwszym roku pandemii do 45 proc., a potem o kolejne 6 pkt. proc. do 39 proc. obecnie. Udział niewierzących i niepraktykujących wzrósł ponaddwukrotnie: z 5 proc. w latach 2011–2017 do 11 proc. obecnie.

Patrząc na deklarowane wyznania religijne w 2024 r., niemal dziewięciu na dziesięciu dorosłych mieszkańców Polski czuje przynależność do Kościoła rzymskokatolickiego (88,8 proc.). Drugą najczęściej wskazywaną odpowiedzią jest brak przynależności do jakiegokolwiek wyznania (7,3 proc.), a prawie 2 proc. nie chciało podać, z jakim wyznaniem się utożsamia. Pozostałe religie lub wyznania były wybierane przez mniej niż 1 proc. badanych.

CBOS opiera się na rocznych zestawieniach powstałych w wyniku agregacji zbiorów z dwunastu comiesięcznych badań zrealizowanych w danym roku kalendarzowym. Dane z 2024 r. pochodzą z badań zrealizowanych od stycznia do kwietnia włącznie.

Autorka: Aleksandra Kiełczykowska