Woda w szklanych zwrotnych butelkach – czy zaszkodzi jej ustawa o systemie kaucyjnym?

Ustawa kaucyjna jest następstwem Unijnej Dyrektywy SUP w sprawie ograniczenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko, która również wiąże się m.in. z unijnym obowiązkiem osiągania odpowiednich poziomów zbiórki opakowań. Dyrektywa SUP nic jednak nie wspomina o butelkach szklanych zwrotnych, które już dzisiaj funkcjonują w efektywnych systemach obrotu opakowaniem, mimo to zostały one uwzględnione w ustawie o systemie kaucyjnym.

Celem dyrektywy jest również promowanie gospodarki o obiegu zamkniętym poprzez innowacyjne i zrównoważone pod względem środowiskowym modele biznesowe. Na polskim rynku istnieją już podmioty, które od dawna działają w takim modelu — należy do nich Iwoniczanka Sp. z o.o., producent i dystrybutor wody źródlanej w ekologicznych, szklanych butelkach zwrotnych o pojemności 0,3 l.

Jak działa najbardziej efektywny model obrotu opakowaniem w Gospodarce Obiegu Zamkniętego?

Sprzedaż wody Iwoniczanka odbywa się poprzez własną sieć dystrybucji, w systemie dostaw bezpośrednich do odbiorców końcowych: do domów i mieszkań klientów indywidualnych oraz do klientów instytucjonalnych i biznesowych (dostawa wody do biur, hoteli, restauracji itp.). Iwoniczanka realizuje więc model sprzedaży, w którym wprowadzający jest zarówno producentem, jak i dostawcą do klienta końcowego.

W obu przypadkach woda źródlana dostarczana jest wyłącznie w szklanych, zwrotnych butelkach. Po złożeniu zamówienia przez klienta przedstawiciel handlowy Iwoniczanki dostarcza produkt na wskazany adres, jednocześnie odbierając puste butelki. Następnie opakowania są transportowane do miejsca produkcji, gdzie przechodzą przez proces mycia oraz są ponownie wprowadzane do obiegu.

W celu efektywnego zarządzania obiegiem opakowań Iwoniczanka wykorzystuje unikalny system informatyczny, który monitoruje stany oraz obrót opakowaniami u poszczególnych klientów. System automatycznie przypomina klientom o konieczności zwrotu opakowań po ustalonym terminie i informuje przedstawicieli handlowych o potrzebie ich odbioru. Dzięki temu podejściu, jak podkreśla Tomasz Bocheński, prezes zarządu Iwoniczanki, udało się znacząco zwiększyć częstotliwość i efektywność obrotu opakowaniami.

— Wypracowany przez Spółkę system dystrybucji pozwala już dzisiaj na zapewnienie blisko 98 proc. poziomu odzysku opakowań szklanych i to bez pobierania kaucji za opakowania. Jest to więc najbardziej efektywny, już funkcjonujący system obrotu opakowaniami Gospodarki Obiegu Zamkniętego, jaki można stworzyć. Przypomnę tylko, że zarówno Dyrektywa, jak i procedowana Ustawa ustala poziom zbiórki opakowań na jedynie 90 proc. i to dopiero w roku 2030 – mówi Tomasz Bocheński.

— Z danych wynika, że butelka szklana zwrotna w naszym systemie obrotu opakowaniem krąży około 46 razy, opakowanie u klienta jest wymieniane średnio 16 razy w roku. Dzięki temu, że opieramy swoją produkcję na szkle zwrotnym, a nie szkle bezzwrotnym, w ciągu roku nie wprowadzamy do środowiska 7500 tys. ton szkła oraz — gdybyśmy używali butelek PET —ponad 200 ton plastiku.

Absurd w systemie kaucyjnym: umowa z operatorem pełna nierealnych obowiązków

Iwoniczanka i inne przedsiębiorstwa z branży zwracają uwagę na absurdalne konsekwencje ustawy kaucyjnej. Mimo tego prostego i doskonale funkcjonującego dzisiaj rozwiązania, zgodnie z ustawą kaucyjną, Iwoniczanka, jako wprowadzający opakowania do obrotu, będzie zobowiązana podpisać umowę z Operatorem systemu kaucyjnego, który nie będzie w stanie realizować nakładanych przez Ustawę obowiązków takich jak odbieranie opakowań od klienta, ich transport oraz prowadzenia ich ewidencji. Wszystkie te operacje już teraz w całości realizowane są przez Iwoniczankę.

Oczywiście, możliwe jest podpisanie kolejnej umowy — tym razem między Iwoniczanką a Operatorem systemu kaucyjnego na realizację tej usługi, ale, jak podkreśla Tomasz Bocheński — takie rozwiązanie nie ma najmniejszego sensu— nie przyczyni się w żaden sposób do zwiększenia efektywności obrotu opakowaniami ani zwiększenia poziomów zwrotów opakowań i będzie jedynie generowało nieuzasadnione i bardzo wysokie koszty. W żaden sposób więc nie zostanie osiągnięty efekt prośrodowiskowy.

— W takim samym systemie sprzedaży jak Iwoniczanka funkcjonują także inne małe i średnie przedsiębiorstwa z tej branży, w której marża liczona jest na poziomie groszowym. Ze względu na niepotrzebne, wysokie koszty związane z systemem kaucyjnym mogą one nie przetrwać na rynku, mimo że stworzyły już funkcjonujące, idealne systemy obrotu opakowaniami w Obiegu Zamkniętym – mówi Tomasz Bocheński.

Negatywne skutki ustawy – kto je poniesie?

W obecnym kształcie ustawa uderzy według prezesa Iwoniczanki w podmioty wprowadzające do obrotu opakowania szklane zwrotne i zapewniające niemal stuprocentowy poziom zwrotu opakowań. Tymczasem nie powinny one ponosić negatywnych skutków związanych z objęciem ich systemem kaucyjnym, w tym niepotrzebnych, dodatkowych kosztów.

—Włączenie w system kaucyjny podmiotów, których specyfika działalności polega na sprzedaży poza siecią sklepową, spowoduje problemy ze stosowaniem projektowanych rozwiązań. A doliczenie do ceny produktu opłaty kaucyjnej oraz kosztów funkcjonowania systemu będzie miało negatywne konsekwencje w postaci mniejszego zainteresowania klientów tą formą zakupów. Opłata kaucyjna w tym systemie sprzedaży oraz dodatkowa opłata ponoszona na rzecz Operatora Systemu Kaucyjnego stanowić będzie barierę w procesie zakupowym i zniechęci konsumentów do korzystania z oferowanych przez Producenta usług bezpośredniej dostawy wody w szklanych butelkach zwrotnych – mówi Tomasz Bocheński.

W przypadku Iwoniczanki i innych producentów działających już dzisiaj w systemie zamkniętym, pobranie kaucji wpłynie także na dodatkowe utrudnienia związane z obowiązkiem jej zwrotu w sytuacji, gdy system sprzedażowy opiera się na płatnościach bezgotówkowych, tysiącach pojedynczych transakcji dziennie i dostawach do miejsc wskazanych w zamówieniach składanych internetowo.

— Mechanizm działania ustawy kaucyjnej nie powinien być systemem ograniczającym a stwarzać rzeczywiste możliwości recyklingu i odzysku opakowań — kształtować rynek surowców wtórnych, zachęcać producentów do innowacyjności w zakresie Gospodarki Obiegu Zamkniętego – mówi prezes Tomasz Bocheński. — Dlatego objęcie systemem kaucyjnym podmiotów, które już realizują ustawowe obowiązki w zakresie wymaganych poziomów odzysku opakowań ustanowionych na rok 2030, mija się z celem.

Zasadne staje się więc wyłączenie z Ustawy Kaucyjnej producentów opierających swoją produkcję na opakowaniach szklanych zwrotnych i już dzisiaj osiągających z naddatkiem poziomy zwrotu opakowań określone zarówno w Dyrektywie, jak i projekcie Ustawy — podkreśla Tomasz Bocheński.