Seks, psychologia, �ycie:

Nie pami�ta, co by�o pierwsze – encyklopedia multimedialna od cioci z d�wi�kami ptak�w czy kaseta z bajk� Andersena o s�owiku. Do bajki do��czony by� plik ze �piewem ptaka. – Wtedy nie wiedzia�am, �e to by� s�owik rdzawy. Przypuszczam �e Andersenowi nie chodzi�o o niego, pochodzi� z Danii, wi�c pewnie mia� na my�li s�owika szarego. W Danii rdzawy nie wyst�puje.

Kolejne nagranie znajdowa�o si� w podr�czniku Marii Nagajowej „S�owo za s�owem". Na do��czonej do niego kasecie by�a ba�� „Stokrotka", a tam wyst�puje skowronek i w tle s�ycha� by�o jego �piew. Iza s�ucha�a tych nagra� tak d�ugo, a� w ko�cu nauczy�a si� ich na pami��.

Po skowronku i s�owiku pozna�a go��bia domowego. – Us�ysza�am go w encyklopedii multimedialnej Onetu „Wiem". By�y tam nagrane ptasie g�osy z biblioteki Hollywood Sand Effects. Ciekawie by�o us�ysze� g�os znany z podw�rka na nagraniu o jako�ci profesjonalnej – opowiada.

Mia�a wtedy oko�o 11 lat. Ptasie d�wi�ki zafascynowa�y j�, chcia�a o nich wiedzie� wi�cej i wi�cej. W ko�cu dosta�a od cioci dyktafon do nagrywania d�wi�k�w przyrody.

Koncert z amazo�skiej puszczy

Od tamtej pory min�o ponad 20 lat, a Izie ptaki si� nie znudzi�y. Nagrywa je na profesjonalnym sprz�cie, wydaje p�yty, jej prac mo�na s�ucha� w salach koncertowych. 45-minutowy ptasi koncert nagrany przez Iz� w amazo�skiej puszczy by� odtwarzany w sali s�uchowiskowej przy zgaszonym �wietle. – My�l�, �e dla niekt�rych by� to pierwszy raz, kiedy mogli si� skupi� tylko na d�wi�ku. Poczu� troch� jak ja.

Na koncie ma tak�e p�yty wydane we wsp�pracy z australijsk� firm� Listening Earth, p�yt� z odg�osami z Puszczy Bia�owieskiej „Echa krainy �ubra" oraz z bagien biebrza�skich „Echa krainy �osia", obie wydane przez Soliton, czy albumy „Soundscapes of Spring" i „Soundscapes of Summer" opublikowane nak�adem wydawnictwa Lom ze S�owacji. – O tej ostatniej p�ycie mo�na przeczyta� w portalu Audilifestyle.pl; „To perfekcyjny brzmieniowo album, kt�ry przenosi do �wiata polskich las�w, puszcz, jezior, bagien i rezerwat�w. Jest dowodem bujno�ci naszej przyrody, ale te� substancj� do kojenia nerw�w, �agodzenia obyczaj�w i ��czenia si� w pary (jakiekolwiek).

Iza D�u�yk jedn� ze 100 najbardziej wp�ywowych kobiet 2023 roku

Nagrania Izy s� doceniane na ca�ym globie. W zesz�ym roku gda�szczanka zosta�a wpisana na list� 100 najbardziej wp�ywowych kobiet na �wiecie 2023 roku. W�r�d wyr�nionych znalaz�y si� m.in. by�a pierwsza dama USA Michelle Obama, aktorka America Ferrera czy Amal Clooney – prawniczka zajmuj�ca si� prawami cz�owieka. Iz� doceniono w kategorii nauka, zdrowie i technologie za trud i zaanga�owanie w rozwijanie swojej pasji.

D�u�yk jest m�od� kobiet�, kt�ra �wi�ci triumfy w �wiecie zdominowanym przez m�czyzn. Jej prace s� wyj�tkowe i unikatowe – czytamy w komunikacie BBC.

– Oczywi�cie bardzo si� ucieszy�am z wyr�nienia, z tego, �e mog� reprezentowa� m�j kraj i inspirowa� inne kobiety. Nagrywanie d�wi�k�w przyrody jest niszowym zaj�ciem w por�wnaniu na przyk�ad z fotografowaniem. Robi� to w pojedynk�, bez zaplecza – opowiada.

Gdy nagrywa ptaki, ale te� inne zwierz�ta – dziki, �osie, koniki polne, czasem ma wra�enie, jakby je podgl�da�a. Zw�aszcza kiedy zostawia mikrofon w lesie na dwie doby. Wtedy naprawd� mo�na us�ysze� �ycie przyrody. – Kiedy nagrywa�am w rezerwacie przyrody Beka, przesz�a locha z m�odymi. Nagra�a si� te� cicha komunikacja ptak�w, kt�re szukaj� jedzenia. Raz mi mucho��wka �a�obna usiad�a na mikrofonie i �piewa�a na ca�y g�os, kiedy indziej rudzik by� na pierwszym planie.

Nie zawsze jest mo�liwo�� zostawienia mikrofonu w lesie na dwa dni. Wtedy Iza stara si� podej�� jak najbli�ej zwierz�t, ale tak, �eby jej nie zobaczy�y. Trzeba dobrze wybra� miejsce i por�, czasem z dok�adno�ci� do kilku godzin. – Je�li ptaki zbieraj� si� gdzie� w konkretnym miejscu, zazwyczaj trudno jest je namierzy�. W jednym dniu s� bardziej na p�noc, a nast�pnego bardziej na po�udnie. Raz uda�o mi si� nagra� �urawie w rezerwacie Beka, a nast�pnym razem by�a klapa – wspomina. Na nast�pn� szans� czasem czeka si� nawet rok.

Trudno j� zadowoli�, zw�aszcza je�li wie, �e kto� inny zrobi� to lepiej. Dlatego trzy razy wraca�a na rykowisko jeleni, a mimo to jak dot�d nie uda�o jej si� nagra� ich idealnie. Podobnie s�w w�ochatek w parku krajobrazowym Dolina S�upi jeszcze nie upolowa�a, mimo �e pr�bowa�a dwa razy. – Jestem ambitna, ale musz� sobie t� ambicj� dawkowa�, przecie� ja nigdzie sama nie pojad�. Musz� prosi� innych o pomoc. Najcz�ciej wyje�d�am z mam� lub cioci�, siostr� mamy. Mam te� dwie znajome, kt�re zajmuj� si� fotografowaniem przyrody i z nimi czasem wyje�d�am. Z bratem by�am kilka lat temu w Amazonii. Na pewno gdybym mia�a wi�cej kontakt�w, cz�ciej mog�abym robi� to, co kocham – opowiada.

Jak �y� z niepe�nosprawno�ci�

Iza jest niewidoma od urodzenia. Cierpi na retinopati� wcze�niacz�. �mieje si�, �e jak na osob�, kt�ra nie widzi, wybra�a sobie najgorsz� z mo�liwych pasji. Bo nigdy nie b�dzie mog�a i�� sama do lasu. – Gdybym mia�a powiedzie�, co najbardziej mi przeszkadza w niepe�nosprawno�ci, powiedzia�abym, �e ograniczenie spontaniczno�ci. Wszystko, co chc� zrobi�, musz� z kim� skonsultowa�, zapyta�, czy ma czas, najlepiej z du�ym wyprzedzeniem. Nie wyjd� po po�udniu, po pracy, spontanicznie na spacer do lasu. Nie wyskocz� na weekend na nagranie – t�umaczy. Od jakiego� czasu Iza korzysta z pomocy asystentki. Asystencja osobista dla os�b z niepe�nosprawno�ciami to dobre rozwi�zanie, ale tu tak�e trzeba wszystko wcze�niej ustali� i zaplanowa�, a do tego priorytetem i tak pozostaje praca zawodowa.

Niepe�nosprawno�� to co� okropnego. Nie wiadomo, jak z ni� �y�. Ci niewidomi to herosi, kt�rzy ka�dego dnia musz� si� zmaga� z trudami �ycia.

W zasadzie nic takiego si� nie sta�o, osoby z niepe�nosprawno�ci� mog� �y� jak wszyscy inni. Nie maj� ogranicze�, za to maj� supermoce, bo niekt�re zmys�y s� u nich wyostrzone.

– Z tymi dwoma skrajnymi podej�ciami do os�b z niepe�nosprawno�ciami spotykam si� najcz�ciej. Uwa�am, �e �adna z nich nie jest prawdziwa. Ostatnio przeczyta�am, �e osoby w spektrum autyzmu nie powinny by� traktowane jak osoby z niepe�nosprawno�ciami, bo autyzm to nie defekt, tylko odmienno��. To bardzo daleko id�ce uproszczenie! Ka�dy przypadek jest inny. Przecie� s� osoby w spektrum, kt�re np. nie nauczy�y si� m�wi�, albo takie, kt�rym ta odmienno�� jeszcze w inny spos�b mocno utrudnia �ycie. Odnosz� wra�enie, �e spo�ecze�stwo zaczyna narzuca� nam pewne wzorce, do kt�rych mamy doskoczy� – m�wi.

Jako przyk�ad podaje Nicka Vujicica, australijskiego m�wc� motywacyjnego, kt�ry urodzi� si� bez r�k i n�g. – Wspaniale, �e odni�s� sukces, ale ile jest takich os�b jak on? Ma�o kto pami�ta, �e nie by�by wielk� gwiazd�, gdyby nie mia� wsparcia. �wiata nie zawojuje si� samemu. Nie budujmy sobie obrazka osoby z niepe�nosprawno�ci�, kt�ra mo�e g�ry przenosi�. Nie ka�dy ma takie wsparcie i mo�liwo�ci. Nie ka�dy musi tego chcie�. Niepe�nosprawno�� jest problemem, nawet je�li si� j� oswoi. Je�li kto� uwa�a, �e nie jest naprawd� �adn� przeszkod�, to wed�ug mnie co� wypiera.

Ci�g dalszy tekstu znajduje si� pod materia�em wideo

Pewnych rzeczy po prostu si� nie da zrobi�

Teraz ca�a sztuka polega na zaakceptowaniu tego, czego si� nie da. Cho� na pocz�tku by�a my�l, �e mo�e to jej wina, �e to ona czego� nie ogarn�a, nie nauczy�a si�, nie za�apa�a. Z czasem zrozumia�a, �e po prostu si� nie da. Czasem s� to ma�e, ale denerwuj�ce rzeczy. – Czytam co� ciekawego w internecie, chc� to zaznaczy� i robi� to poprzez klawiatur�, bo nie mog� korzysta� z myszki, ale czasem komputer tego nie wykrywa. Pr�buj� przez p� godziny i wci�� nie wychodzi. Gdy chc� co� kupi� i najpierw musz� zaakceptowa� regulamin, czyli odhaczy� ma�y kwadracik na monitorze, znowu u�ywam klawiatury i ponownie si� nie udaje. W ko�cu kto� musi to za mnie zrobi� – opowiada.

Przy pisaniu doktoratu Iza przegl�da�a mn�stwo dzieci�cej literatury angielskiej, rosyjskiej i hiszpa�skiej. Tytu� rozprawy: „Symbolizm d�wi�kowy w polskiej, rosyjskiej, brytyjskiej i hiszpa�skiej literaturze dzieci�cej. G�osy ptak�w".

Aby przeczyta� ksi��k�, najpierw musi j� zeskanowa�, potem wrzuca do programu Optical Recognision System. System sczytuje litery, nast�pnie konwertuje na plik tekstowy, kt�ry jest czytany przez syntezator mowy. Ewentualnie taki plik jest przenoszony do notatnika, gdzie Iza mo�e go czyta� brajlem.

Wszelkie obrazki, dialogi, napisy na rysunkach utrudniaj� skanowanie, a ksi��ki dla dzieci s� tego pe�ne. – Nikomu si� nie skar�y�am, bo co by to zmieni�o, ale to, �e staram si� nie narzeka�, powoduje, �e osoby, kt�re dobrze mnie znaj�, czasem mimowolnie zapominaj�, �e mog� mie� jaki� problem, s� przyzwyczajone do tego, �e w gruncie rzeczy sobie radz�. Minusem jest to, �e czasami o niekt�rych trudno�ciach nawet si� ju� nie my�li, ale plus jest taki, �e dla nich jestem po prostu Iz� – kwituje.

Iza D�u�yk obroni�a z wyr�nieniem doktorat w listopadzie 2023 roku. Wcze�niej sko�czy�a filologi� angielsk� i rosyjsk�. M�wi biegle po hiszpa�sku. Przez wiele lat pracowa�a jako t�umaczka, teraz jest lektork� j�zyka angielskiego w Centrum J�zyk�w Obcych Uniwersytetu Gda�skiego. Zaj�cia stara si� organizowa� rano, cho� wstawanie przed sz�st� nie przychodzi jej �atwo. Ale dzi�ki temu mo�e by� wcze�niej w domu i mie� czas dla siebie.

Osoba niewidoma powinna mie� psa

Z domu w Osowej do centrum Gda�ska zazwyczaj wozi j� mama, z kt�r� mieszka, czasem asystentka. – Nie, nie poruszam si� po mie�cie sama. Wiele razy pr�bowa�am to robi�, ale nie udawa�o mi si�. Kiedy� mia�am z tego powodu du�y dyskomfort, my�la�am, �e co� jest ze mn� nie tak – t�umaczy. Dodaje, �e w�r�d spo�eczno�ci os�b niewidomych nierzadko panuje przekonanie, �e je�li nie jeste� w stanie samodzielnie porusza� si� w przestrzeni publicznej, nie radzisz sobie ze swoj� niepe�nosprawno�ci�, jeste� niezaradna �yciowo. – W ko�cu zrozumia�am, �e nie musz� i�� za tym przekonaniem. Nie pojad� sama do pracy czy do sklepu, za to potrafi� par� innych rzeczy – dodaje.

Podobnie mia�a z psem. Od dzieci�stwa by�a przekonana, �e jako osoba niewidoma powinna mie� dobr� relacj� z czworonogiem. – W dzieci�stwie w domu by� owczarek niemiecki. Nie polubili�my si� szczeg�lnie. Drugie podej�cie zrobi�a na studiach i postara�a si� o psa przewodnika. �wiczy�a z nim, karmi�a smaczkami, pr�bowa�a zrozumie� – my�la�a, �e tym razem b�dzie inaczej.

Iza i papugi

Za to z papugami zaiskrzy�o od pierwszej chwili. Te ptaki to jej bratnie dusze, uwielbia sp�dza� z nimi czas. W domu Izy jeden pok�j przeznaczony jest dla ptak�w. W wielkiej klatce mieszka sze�� nimf, wszystkie trafi�y do niej po przej�ciach, maj� r�ne niepe�nosprawno�ci. Cytrynka za pisklaka mia�a oddziobane palce u n�g i ko�c�wki skrzyde�, przez co nie lata i trudniej jej chodzi�. Opr�cz niej jest nielataj�cy Karmelek, Misia z bardzo powa�n� krzywic� i �amliwo�ci� ko�ci (najmocniej poturbowana papuga w stadku), Tuptu� – bez palc�w u n�g, prawdopodobnie po odmro�eniu, Pierniczek (z Torunia) bez jednej nogi, Kajtek – z uszkodzonym skrzyd�em, i te� bez palc�w u n�g w wyniku odmro�enia…

– Chcia�abym wi�cej papug, ale mama da�a mi limit na sze��. Opieka nad nimi jest trudna, bo kiedy przyjmuje si� ptaki �le traktowane, po�amane czy po wypadkach, trzeba si� liczy� z du�� �miertelno�ci�, ale nawet je�li mog� da� im tylko kilka miesi�cy, pocieszam si�, �e dla nich to s� najlepsze miesi�ce �ycia – m�wi Iza.

Jest jeszcze kot. Kaszmir jest niewidomy, niekuwetowy i ma epilepsj�. Podczas kastracji zatrzyma�o mu si� serce i w efekcie dosz�o do uszkodzenia m�zgu. Kaszmir potrafi porusza� si� tylko po pod�odze. Nigdy nie wskoczy na kanap�, schody te� s� poza jego zasi�giem. Do Izy trafi� ju� jako zwierz� z niepe�nosprawno�ci� z fundacji pomagaj�cej kotom niewidomym Ja Pacze Sercem.

Kolejne wyprawy Izy

Iza planuje kolejne wypady na �ono przyrody. Tam czuje si� wolna, niczym nieograniczona, zapomina o ca�ym �wiecie. W maju w ramach festiwalu Efemera spotka�a si� na wsp�lnym nagrywaniu w Puszczy Bia�owieskiej z Chrisem Watsonem – d�wi�kowcem, kt�ry wsp�pracowa� z Davidem Attenboroughem przy programach przyrodniczych BBC.

– Gdybym mia�a wi�cej kontakt�w, mo�e cz�ciej mog�abym si� wypuszcza� do lasu. Mam swoje miejsc�wki, ale bez problemu dostosuj� si� do drugiej osoby. Jestem do tego przyzwyczajona. Co nie znaczy, �e nie mam w�asnego zdania i w�asnej pasji – m�wi Iza.

„Wysokie Obcasy" od 2020 roku realizuj� projekt „Nieustraszona w pracy". Podkre�lamy w nim, jak wa�ne s� odwaga, si�a, konsekwencja i wspieranie si� kobiet, kt�re wci�� musz� walczy� o to, by na rynku pracy traktowano je na r�wni z m�czyznami i by nie wykluczano ich z powodu p�ci, wygl�du, wieku, choroby, pochodzenia czy rasy. Po raz kolejny poka�emy kobiec� perspektyw� w tzw. m�skich zawodach, b�dziemy tak�e pisa� o tym jak stworzy� miejsce pracy, gdzie wszyscy czuj� si� akceptowani, szanowani i r�wno traktowani. Ju� po raz drugi, spo�r�d naszych bohaterek wybierzemy „Nieustraszon� w Pracy". Powo�amy kapitu��, a sw�j g�os b�d� mia�y r�wnie� czytelniczki i czytelnicy. Zg�oszenia kandydatek wraz z uzasadnieniami mo�na przysy�a� na adres nieustraszona@agora.pl. Regulamin plebiscytu oraz kryteria wyboru „Nieustraszonych" dost�pne s� na stronie akcji

Tekst pochodzi z magazynu "Wysokie Obcasy Extra" nr 8(146)/2024. Numer w sprzeda�y od 18 lipca.

Redaktorka prowadz�ca: Katarzyna Paw�owska