Ruch Merkurego

Po­ciąg re­la­cji Le­nin­grad – Mo­skwa, rok 1959

 

 

Szarp­nię­cie wa­go­nu wy­rwa­ło Kon­stan­ti­na z nie­spo­koj­ne­go snu. Męż­czy­zna wes­tchnął, prze­tarł dło­nią oczy, póź­niej całą twarz i wtedy do­pie­ro spo­strzegł, że w prze­dzia­le nie jest sam. Na­prze­ciw sie­dzia­ła ślicz­na, młoda ko­bie­ta w ob­ci­słej, czar­nej su­kien­ce. Kilka rzę­dów pereł opla­ta­ło szyję dziew­czy­ny. W kol­czy­kach też miała perły.

I w oczach też, po­my­ślał Kon­stan­tin.

– Nie zbu­dzi­łam pana chyba? – spy­ta­ła współ­pa­sa­żer­ka, mu­ska­jąc pod­bró­dek smu­kły­mi pal­ca­mi.

Kon­stan­tin prze­łknął ślinę, przy­gła­dził włosy.

– Skąd­że, skąd­że! – za­pew­nił. Zbyt szyb­ko, za co skar­cił się w my­ślach. – Coś szarp­nę­ło wa­go­nem, praw­da? Pani po­zwo­li, że się przed­sta­wię, Kon­stan­tin Ko­smov, in­ży­nier.

Dziew­czy­na wes­tchnę­ła w za­chwy­cie.

– Z Po­li­tech­ni­ki Le­nin­gradz­kiej? – Uśmiech­nę­ła się. – Co za za­szczyt! Czy­ta­łam pań­skie prace!

Kimże jest ta ko­bie­ta, po­my­ślał Kon­stan­tin w za­sko­cze­niu, pięk­ne ciało i pięk­ny umysł! Szpieg może? Zaraz jed­nak ode­gnał nie­do­rzecz­ną myśl. Po pierw­sze, nie był jesz­cze człon­kiem żad­ne­go pro­gra­mu, cała jego wie­dza była jawna. Po dru­gie, pa­sa­że­rów na tej linii spraw­dza­no wy­jąt­ko­wo do­kład­nie.

– I je­dzie pan do Mo­skwy… – Za­sę­pi­ła się dziew­czy­na, stu­ka­jąc pal­cem w na­dę­ty po­li­czek. – Czyż­by… Tak, oczy­wi­ście! Jakże cud­nie, panie in­ży­nie­rze! Bę­dzie pan pod­bi­jał gwiaz­dy!

– Słu­cham?

– Wyśle pan czło­wie­ka w ko­smos! Czyż nie tak? Och, panie in­ży­nie­rze…!

Kon­stan­tin po­kra­śniał, od­chrząk­nął i uśmiech­nął się szel­mow­sko.

– Wszyst­kie naj­więk­sze umy­sły świa­ta myślą o tym nie­ustan­nie, sza­now­na pani. Ja rów­nież. Myślę nawet teraz i my­śla­łem, gdy spa­łem przed chwi­lą. W po­dró­ży czę­sto na­cho­dzą mnie po­my­sły. Któż wie, co będę miał w gło­wie, wy­sia­da­jąc w Mo­skwie?

– W po­dró­ży, po­wia­da pan?

– W po­cią­gu zwłasz­cza. Dziw­ne, czyż nie?

Dziew­czy­na po­krę­ci­ła pręd­ko głową.

– W ogóle nie dziw­ne, panie in­ży­nie­rze! Prze­ciw­nie, to znane zja­wi­sko! I jest nawet bar­dzo cie­ka­wa le­gen­da ko­le­jo­wa na ten temat!

– Ko­le­jo­wa le­gen­da?

– Tak jest! Pro­szę po­słu­chać, pro­szę słu­chać, drogi panie in­ży­nie­rze! I pro­szę wy­obra­zić sobie taki obraz, noc, je­sień, mia­stecz­ko po­środ­ku pusz­czy. W od­da­li zarys gór namalowany księ­ży­co­wą po­świa­tą. Sy­be­ria…

 

*

 

Tiu­meń, rok 1891

 

– Tak to jest, przy­ja­cie­lu, tak to jest! – beł­ko­cze pi­ja­ny Dio­nis By­stroj, uno­sząc kie­li­szek do ust. – Tak to wła­śnie jest, przy­ja­cie­lu… Tak to jest, panie…?

– Mer­ku­ry – przy­po­mi­nam mu swoje imię. – Mer­ku­ry Po­spiesz­ny.

– A pan to chyba nie je­steś nasz…? – Dio­nis mruży oczka tak mocno, że nie­mal zni­ka­ją w na­la­nej, pulch­nej twa­rzy. – Ro­sja­nin zna­czy?

– Je­stem Po­la­kiem.

Mimo póź­nej pory przy­dwor­co­wa re­stau­ra­cja jest pełna, wszę­dzie wokół dys­pu­ty, śmie­chy, krzy­ki. Są tu pa­sa­że­ro­wie, są pra­cow­ni­cy kolei. Unosi się gęsty, pa­pie­ro­so­wy dym, tytoń ze wszyst­kich krań­ców Ce­sar­stwa wy­mie­sza­ny w jedną, ko­le­jar­ską mgłę. Karty się grają, wódka się leje. Gdzieś za ścia­ną czy na ze­wnątrz po­krzy­ku­je ko­bie­ta w eks­ta­zie. Ze­ga­ry robią, co mogą, by wybić wy­cze­ki­wa­ną go­dzi­nę. Na­pię­cie ro­śnie. Jesz­cze kil­ka­dzie­siąt minut tylko!

O dwu­dzie­stej dru­giej dzie­sięć rusza pa­sa­żer­ski do Je­ka­te­ryn­bur­ga.

Przy­sia­dłem się do Dio­ni­sa By­stro­ja, bo był pi­ja­ny i nie szczę­dził pie­nię­dzy. Wie­dzia­łem, że po­sta­wi. W in­nych oko­licz­no­ściach nie miał­bym żad­nej ocho­ty spę­dzać czasu w obec­no­ści tego czło­wie­ka. Spa­sio­ny, współ­cze­sny bojar, rzy­gać się chce. Ale po­ja­dłem i po­pi­łem do­brze, nie pła­cąc ani ko­piej­ki, a upusz­cze­nie krwi świń­skiej bur­żu­azji to też nie­ma­ła przy­jem­ność.

Umiem się do­sia­dać. To przy­dat­ny ta­lent dla czło­wie­ka drogi. Kilka mi­łych słó­wek i już mam co jeść. By­stroj oka­zał się przed­się­bior­cą wra­ca­ją­cym z urlo­pu spę­dzo­ne­go w domku my­śliw­skim. Mu­siał się komuś wy­ga­dać ze swo­ich przy­gód na po­lo­wa­niu.

Dziś to on był zwie­rzy­ną.

Dio­nis od­chy­la się na krze­śle, spla­ta palce na po­tęż­nym brzu­chu i za­czy­na chra­pać do­no­śnie. Nie komentuję tej smutnej sceny, na­peł­niam swój kie­li­szek.

– I ja po­pro­szę – mówi mil­czą­ca dotąd żona Dio­ni­sa, Ili­tja.

Speł­niam jej ży­cze­nie, za­sko­czo­ny nieco. Ko­bie­ta nie tknę­ła wódki przez cały wie­czór.

– Czyż­by mąż nie po­zwa­lał pani pić? – pytam, przy­su­wa­jąc jej su­szo­ne ryby do za­ką­sze­nia.

– Nie – od­po­wia­da. – Piję, drogi panie, kiedy chcę. Lecz wy­łącz­nie w do­brym to­wa­rzy­stwie.

Po­sy­ła mi lekki uśmiech. Jest pięk­ną ko­bie­tą o do­rod­nych kształ­tach, młod­szą od męża o dobre pięt­na­ście lat. Gdy Ili­tja za­ma­cza czer­wo­ne wargi w wódce, a al­ko­hol od­da­je po­ca­łu­nek, lekki dreszcz prze­cho­dzi przez ciało ko­bie­ty, na­pi­na skórę od­sło­nię­tej szyi.

Nie od­wra­cam wzro­ku i nie za­wsty­dzam się. Wcią­gam po­wie­trze przez za­ci­śnię­te zęby, wy­pi­jam wódkę.

– Pani mąż, oba­wiam się, może prze­spać całą po­dróż.

– Naj­praw­do­po­dob­niej.

– Może się sza­now­nej pani dać we znaki nuda.

– Naj­praw­do­po­dob­niej…

– Może się oka­zać…

– Może się oka­zać, że za­pra­gnę to­wa­rzy­stwa, roz­mo­wy… – Uśmie­cha się, przy­gry­za­jąc wargę. – Naj­praw­do­po­dob­niej tak, panie Mer­ku­ry…

Jej palec styka się z moim. To dobry mo­ment, by wstrzy­mać pod­cho­dy. Wielu jest w re­stau­ra­cji na­szych przy­szłych współ­pa­sa­że­rów. Le­piej uwa­żać.

Wsta­ję, za­kła­da­jąc rę­ka­wicz­ki.

– Wyjdę za­czerp­nąć świe­że­go po­wie­trze, sza­now­na pani. Pra­gnę być w pełni sił, gdy wsia­dać będę do po­cią­gu…

 

*

 

Na ze­wnątrz od­pa­lam pa­pie­ro­sa i raczę się wi­do­kiem dwor­ca. Przy po­dłuż­nym, bia­łym bu­dyn­ku o zie­lo­nym dachu go­to­wi się już nasz po­ciąg. Lo­ko­mo­ty­wa, po­mnik myśli ludz­kiej, me­dy­tu­je spo­koj­nie przed od­jaz­dem. Ko­le­ja­rze spraw­dza­ją stan tło­ków i za­wo­rów, na­peł­nia­ją ten­der z becz­ko­wo­zu. Na drzwiach dym­ni­cy pysz­ni się złota cy­ry­li­ca. Ko­lo­men­ky Zavod, roz­czy­tu­ję mimo pół­mro­ku. Wa­go­ny są wspaniale zdo­bio­ne, nie­bie­skie, od­ma­lo­wa­ne pew­nie nie­daw­no. Ni­czym pa­nien­ki w te­atral­nych suk­niach, tak samo roz­kosz­ne i za­chę­ca­ją­ce. Dalej już tylko ciem­ność, a za ciem­no­ścią las. I dalej jesz­cze Je­ka­te­ryn­burg, Ural, Mo­skwa, War­sza­wa i Eu­ro­pa. Za moimi ple­ca­mi zaś Tiu­meń, cer­kiew o zło­tych ko­pu­łach, Tura, i tajga. I Sy­be­ria, i dzi­kość, i Pa­cy­fik.

Tiu­meń, styk dwóch świa­tów.

Zjeź­dzi­łem już oba.

I nie bar­dzo wiem, dokąd zmie­rzam.

Je­stem nie­udacz­ni­kiem. Zgi­nął­bym mar­nie dawno już, lecz od­kry­łem swój dar. To­wa­rzy­szy mi głos, lecz je­dy­nie gdy po­dró­żu­ję. Jadę po­cią­giem, a nim wy­sią­dę, już wiem, dokąd udać się dalej. Cza­sem to in­tu­icja tylko, prze­czu­cie, lecz cza­sem głos praw­dzi­wy, skry­ty gdzieś z tyłu głowy, de­li­kat­ny, czuły… Wy­da­je mi się też, że nie­kie­dy głos ten pró­bu­je oblec się w ciało. Gdy w po­dró­ży zda­rza mi się przy­mknąć oczy, gdy w pół­śnie widzę, jak pa­sa­żer wcho­dzi do prze­dzia­łu. Siada za­wsze na­prze­ciw, twa­rzy jego nie do­strze­gam spod ca­łu­nu wła­snych po­wiek. Widmo wy­cią­ga wtedy dłoń w mym kie­run­ku, do­ty­ka mego czoła. Końca snu nie pa­mię­tam nigdy. Budzę się roz­trzę­sio­ny, lepki od potu, jakby coś nie­po­ję­te­go skry­wa­ło się za fa­sa­dą mary.

Po­mi­ja­jąc te dziw­ne sny, głos to na­rzę­dzie nader uży­tecz­ne. Je­stem oszu­stem. Nie­gdyś kiep­skim, obec­nie zaś nie­do­ści­głym! W mia­stach, do któ­rych kie­ro­wa­ny je­stem, za­wsze czeka oka­zja. Gra­cze, któ­rzy nie umie­ją roz­po­znać szu­le­ra, bo­ga­cze zdol­ni wydać pie­nią­dze na fik­cyj­ne in­we­sty­cje i damy szu­ka­ją­ce to­wa­rzy­stwa. Wszy­scy oni widzą mnie raz, góra dwa razy w życiu. Pie­nią­dze to są, to ich nie ma, lecz głod­ny nie je­stem nigdy. Znany po­wi­nie­nem być wszyst­kim służ­bom na wschód od Li­zbo­ny, lecz wszel­kie po­zwo­le­nia po­dróż­ne do­sta­ję od ręki, a kon­tro­le prze­cho­dzę po­myśl­nie.

Nie zła­pa­no mnie nigdy. Wi­dzia­łem i prze­ży­łem wiele. Na­by­łem ogła­dy, wy­kształ­ce­nia i pew­no­ści sie­bie.

I wszyst­ko by­ło­by do­brze, gdy­bym nie za­czął się za­sta­na­wiać, dokąd tak na­praw­dę jadę? Dokąd głos mnie pro­wa­dzi? Czy może to wszyst­ko, co ma do za­ofe­ro­wa­nia, a ja ska­za­ny je­stem na tu­łacz­kę do śmier­ci? Czy pi­sa­ne mi są je­dy­nie przy­pad­ko­we po­cią­gi i przy­pad­ko­we ko­bie­ty? I choć zda­rza­ło mi się ma­rzyć o nie­po­słu­szeń­stwie, nigdy się na nie nie od­wa­ży­łem. Prze­ciw­nie, coraz bar­dziej się od rad głosu uza­leż­nia­łem, jak i teraz, gdy spa­ce­rem przy­wo­łać pró­bo­wa­łem swą in­tu­icję, by do­ra­dzi­ła mi w spra­wie Ili­tji. Umi­lić nocną po­dróż jej i sobie, ry­zy­ku­jąc po­bud­kę z lufą re­wol­we­ru Dio­ni­sa przy gło­wie, czy od­pu­ścić?

Idę nie­spiesz­nie wzdłuż torów. Sy­be­ryj­ski wiatr targa mną i ata­ku­je je­sien­ny­mi li­ść­mi, lecz nie pod­da­ję się. Wy­tę­żam słuch, pró­bu­jąc wy­chwy­cić słowa za­klę­te w szu­mie.

Je­ka­te­ryn­burg…

Je­ka­te­ryn­burg…

Ili­tja…

Ili­tja…!

Tak! Sły­szę wy­raź­nie! Oto jest głos z in­ne­go świa­ta, prze­wod­nik po spra­wach ludz­kich! Oto nie­wia­stę mi zsyła!

Na dwor­cu do­cho­dzi do mych uszu płacz i pod­nie­sio­ne szep­ty. Zmie­rzam za­cie­ka­wio­ny na peron, na któ­rym sta­cjo­nu­je nasz po­ciąg i je­stem świad­kiem nie­zwy­kłego wi­do­wi­ska. Na jed­nej z dwor­co­wych ławek spo­czy­wa po­staw­ny mnich o nie­chluj­nych wło­sach, oto­czo­ny gro­mad­ką wier­nych. Nie­któ­rzy szep­czą do niego, inni modlą się, ktoś roz­pa­cza.

Czy ja już nie wi­dzia­łem gdzieś tej sceny? Hmm… Ach, oczy­wi­ście, toż to dwor­co­wo-pra­wo­sław­ne od­wzo­ro­wa­nie „Śmier­ci So­kra­te­sa”! Jest tu nawet ju­ro­di­wyj, sta­ru­szek w łach­ma­nach wpa­trzo­ny tępo w prze­strzeń i bu­ja­ją­cy się na boki. Sie­dzi u stóp ławki i od­gry­wa Pla­to­na! W od­da­li do­strze­gam Ksan­ty­pę w oso­bie skry­te­go za ko­lum­ną kon­duk­to­ra Swe­tla­na Se­le­no­wi­cza. Po­zna­li­śmy się, gdy wy­sia­da­łem z po­cią­gu dwa dni temu i po­łą­czy­ła nas jakaś na­tych­mia­sto­wa przy­jaźń. Zbu­do­wa­na na kłam­stwie, bo po­da­łem się za ob­woź­ne­go han­dla­rza, lecz jakie ma to zna­cze­nie?

Ob­cho­dzę zbie­go­wi­sko łu­kiem i zbli­żam się do Swe­tla­na.

– Pan Mer­ku­ry? – Spo­glą­da na mnie spod dasz­ka czap­ki. – Do od­jaz­du jesz­cze nie­mal go­dzi­na.

– Cóż to z szop­ka? – Wska­zu­ję kiw­nię­ciem na mni­cha i jego świtę.

Swe­tlan za­cią­ga się pa­pie­ro­sem.

– Tyle pan po­dró­żu­jesz i pan nie wiesz? Toż to Ba­tiusz­ka Borys!

Wzru­szam tylko ra­mio­na­mi.

– Cza­sem mówią Ba­tiusz­ka Bo­re­as, bo tak ma podobno na imię, tylko prze­krę­cać za­czę­to. Któż tam zresz­tą wie?

– I kto to jest ten Bo­re­as vel Borys?

– Ponoć wiel­ki mi­styk. Nie wia­do­mo, skąd się wziął. Jedni mówią, że to były mnich, inni, że ban­dy­ta, który do­znał oświe­ce­nia i za­czął na­uczać. Jesz­cze inni, że sek­ciarz…

Widać po mym przy­ja­cie­lu, że sam nie wie, w co wie­rzyć, lecz żegna się na wszel­ki wy­pa­dek.

Od­pa­lam ko­lej­ne­go pa­pie­ro­sa, za­in­try­go­wa­ny.

– I co dalej?

– Cóż ma być? – dziwi się Swe­tlan. – Ba­tiusz­ka Borys na­ucza. Mało to ta­kich w na­szym Ce­sar­stwie? On o tyle jest inny, że może nieco bar­dziej znany. I że po­dró­żu­je dużo, toteż ucznio­wie że­gna­ją go za­wsze bar­dzo ob­fi­cie. Nie prze­by­wa nigdy ni­g­dzie zbyt długo. Tro­chę jak wy, panie Mer­ku­ry. Za­ga­du­je współ­pa­sa­że­rów i tak no­wi­cju­szy zbie­ra. Wiem tyle, ile mi przy wódce opo­wia­da­no, ale po­dróż to ponoć ważny aspekt jego na­ucza­nia. Piel­grzym­ka, drogi panie, oświe­ce­nie po­przez drogę, mo­dli­twa i me­dy­ta­cja w ruchu, głosy…

– Ja­kież głosy? – pytam tak szyb­ko i tak nagle, że zbi­jam go z tropu.

– Tak lu­dzie ga­da­ją. Ba­tiusz­ka głosy ponoć sły­szy, które go przez życie pro­wa­dzą.

Mil­czę, wpa­trzo­ny w Bo­re­asa, któ­re­go młoda ko­bie­ta ca­łu­je wła­śnie po dło­niach. Mnich uśmie­cha się ła­god­nie, gła­szcze jej głowę, po­li­czek, niby przy­pad­kiem prze­jeż­dża kciu­kiem po ką­ci­ku ob­fi­tych warg i wiem już, że to stary lu­bież­nik. W ob­li­czu jego, za­ma­sko­wa­nym pra­wo­sław­ną brodą, nie ma nic z asce­tycz­ne­go wy­ci­sze­nia. To wul­gar­na, chłop­ska twarz prze­ora­na ospą i ze­fi­ra­mi Sy­bi­ru.

Lecz wy­czu­wam w nim też coś wię­cej. Ile praw­dy jest w sło­wach Swe­tla­na? Ile wie­dzy i mocy po­sia­da Ba­tiusz­ka? Czy na­praw­dę słyszy głos, czy zna jego se­kre­ty, jego cele? Czy powie mi, dokąd wciąż jadę…?

Chciał­bym sły­szeć, o czym dys­ku­tu­je z ucznia­mi, lecz wiatr jest zbyt gło­śny, pędzi sza­leń­czo i do­no­śnie mię­dzy bia­ły­mi ko­lum­na­mi dwor­ca, roz­rzu­ca uwię­dłe li­ście. Coraz szyb­ciej i szyb­ciej tań­czy oży­wio­na sepia, ty­sią­ce awa­ta­rów je­sie­ni. Czy wy­da­je mi się tylko, czy wokół mni­cha two­rzą krąg, niby jakąś pie­częć ma­gicz­ną?

Jak za­hip­no­ty­zo­wa­ny po­stę­pu­ję nie­śmia­ły krok, a Ba­tiusz­ka spo­glą­da w mym kie­run­ku. Czuję za­wrót głowy, jakby myśli me wszyst­kie ze­rwa­ły się wraz i za­czę­ły obłą­ka­n�� go­ni­twę. Łapię się za czoło, wzdy­cham cięż­ko.

– To­a­le­ta, Swe­tla­nie Se­le­no­wi­czu? – pytam pręd­ko.

– Tędy, panie Mer­ku­ry, we­wnątrz dwor­ca.

Bie­gnę i nie wiem ile czasu spę­dzam wy­mio­tu­jąc w cia­snej, cuch­ną­cej klit­ce. Co się stało? Całe me ciało zo­sta­ło wpra­wio­ne w ruch jakiś, wnętrz­no­ści i zmy­sły osza­la­ły! Czy Ba­tiusz­ka czar rzu­cił, by uka­rać mnie za śmia­łość, za próbę przed­wcze­sne­go spo­tka­nia?

Im wię­cej al­ko­ho­lu opusz­cza ciało, tym spo­koj­niej­sze i kla­row­niej­sze stają się myśli. Jakiż prze­sąd­ny głu­piec ze mnie! Wódka pita w cie­ple re­stau­ra­cji, póź­niej spa­cer na chło­dzie, wresz­cie eks­cy­ta­cja świa­do­mo­ścią, że roz­wią­za­nie drę­czą­cej mnie za­gad­ki po­ja­wia się tak nie­spo­dzie­wa­nie i tak bli­sko, do­pro­wa­dzi­ły mnie do sza­leń­stwa ja­kie­goś.

Ma­niac­ki bieg pod czasz­ką usta­je po­wo­li, na po­wrót je­stem sobą.

Gdy wy­cho­dzę, peron jest już pełen ludzi. Widzę pi­ja­ne­go Dio­ni­sa, który z po­mo­cą dwóch ko­le­ja­rzy wta­cza ob­szer­ne ciało na dwo­rzec, widzę Ili­tję, roz­glą­da­ją­cą się ukrad­kiem. Od­naj­du­je mnie i uśmie­cha się pod nosem.

Przed wa­go­nem dru­giej klasy stoi Ba­tiusz­ka Borys, opo­wia­da coś uczniom po raz ostat­ni. Wska­zu­je dwie sta­rusz­ki, a te pod­cho­dzą bli­żej, gną się w ukło­nach na tyle głę­bo­kich na ile po­zwa­la­ją gar­ba­te plecy i ca­łu­ją palce mi­sty­ka. Zdaje się, że po­sta­no­wił za­brać ko­bie­ty w po­dróż. Po­zo­sta­li wier­ni wzno­szą złą­czo­ne ręce ku niebu.

– Dużo mu­sia­łeś pan wypić, panie Mer­ku­ry – za­ga­du­je Swe­tlan, za­cho­dząc mnie od tyłu. W jed­nej ręce trzy­ma po­dróż­ną wa­liz­kę, w dru­giej olej­ną lampę. – Z ho­te­lu pod­biegł chło­pa­czek z pań­skim ba­ga­żem, pro­szę.

– Dzię­ku­ję. Ile do od­jaz­du?

Spo­glą­da na kie­szon­ko­wy ze­ga­rek i unosi brew.

– Pro­szę się szy­ko­wać, drogi panie.

Wkła­da gwiz­dek w usta i dmu­cha, prze­cią­gły świst rani moje uszy.

– Dwu­dzie­sta dru­ga dzie­sięć z Tiu­me­ni! – krzy­czy do­no­śnie Swe­tlan, uno­sząc wy­so­ko lampę. Idzie w kie­run­ku po­cią­gu, a tłum roz­stę­pu­je się przed nim. – Tu­gu­łym, Ju­sza­la, Oszczen­ko­wo, Ka­my­szłow! Bog­da­no­wicz! Ko­su­li­no! Je­ka­te­ryn­burg!!! Wsia­da­aaać!!!

 

 

*

 

– Bilet i po­zwo­le­nie pro­szę. – Szpa­ko­wa­ty kon­tro­ler spo­glą­da na do­ku­men­ty, które mu po­da­ję. – Dzię­ku­ję. Oto pań­skie miej­sce.

Nie dzi­wię się, że wagon przy­cho­dzi mi dzie­lić z Ba­tiusz­ką Bo­ry­sem. Głos za­pla­no­wał to prze­cież. W życiu mym nie ma przy­pad­ków. Cóż mnie czeka, ra­dość zro­zu­mie­nia czy roz­cza­ro­wa­nie? Głos po­sta­wił tego czło­wie­ka przede mną, by uka­zać się w całej swej po­sta­ci, czy też by za­drwić, po­ka­zać, że nawet mi­styk, u któ­re­go inni po­bie­ra­ją nauki o wę­drów­ce, nie zna roz­wią­za­nia?

Wagon nie jest po­dzie­lo­ny na prze­dzia­ły, sie­dzi­my z Ba­tiusz­ką na­prze­ciw sie­bie na drew­nia­nych ła­wach, oto­cze­ni in­ny­mi po­dróż­ny­mi. Nie­któ­rzy pró­bu­ją za­snąć, inni piją, dys­ku­tu­jąc cicho. Pod­wie­szo­ne lampy ilu­mi­nu­ją nie­śmia­ło wnę­trze, a przez po­twor­ne trzę­sie­nie wa­go­nu bez­kształt­ne cie­nie tań­czą nie­prze­rwa­nie, za­klę­te w cią­głym ruchu.

Nie widzę ni­g­dzie ko­biet, które wsia­dły z Ba­tiusz­ką, lecz wa­go­nów dru­giej klasy jest jesz­cze kilka. Wy­cią­gam pa­pie­ro­śni­cę, otwie­ram i pod­su­wam mni­cho­wi, który wpa­trzo­ny był dotąd w ciem­ność za oknem.

– Po­czę­stuj­cie się, Ba­tiusz­ko Bo­re­asie – pro­po­nu­ję.

Spo­glą­da na mnie i kiwa głową w po­dzię­ce. Ma oczy dziw­ne; dra­pież­ne i nie­spo­koj­ne, oczy czło­wie­ka wy­cho­wa­ne­go na gra­ni­cy dzi­czy.

– Zna­cie mnie więc? – mówi gło­sem głę­bo­kim i na­zna­czo­nym dłu­gi­mi la­ta­mi za­mi­ło­wa­nia do trun­ków i ty­to­niu.

Od­pa­lam jego pa­pie­ro­sa, póź­niej swo­je­go i po chwi­li ota­cza nas dym, na­miast­ka pry­wat­no­ści we wspól­nym wa­go­nie.

– Sły­sza­łem co nieco. Je­stem Mer­ku­ry Po­spiesz­ny, ban­kier – kła­mię gład­ko, przyj­mu­jąc jedną z pro­fe­sji, które łatwo mi uda­wać i które nie wzbu­dza­ją za­in­te­re­so­wa­nia.

– Cudne na­zwi­sko, panie Polak. – Ba­tiusz­ka od­ga­du­je me po­cho­dze­nie.

Wy­cią­ga nagle spod ha­bi­tu bu­tel­kę smir­no­wa.

– Pro­sto z Mo­skwy, bra­cisz­ka, a uko­cha­na w Pio­tro­gro­dzie! Ba­tiusz­ka Bo­re­as i Ba­tiusz­ka Kolja mają po­dob­ne gusta, he, he!

Od­krę­ca, wypija so­lid­ny łyk i po­da­je mi bu­tel­kę. Po­cią­gam.

– No, to my teraz przy­ja­cie­le! – śmie­je się Bo­re­as. – Naj­lep­sze przy­jaź­nie w po­dró­ży się rodzą, nie są­dzisz, brat?

– Naj­lep­sze przy­jaź­nie i naj­lep­sze po­my­sły – od­po­wia­dam.

Obaj sta­ra­my się spro­wa­dzić roz­mo­wę na ten sam temat, co przyj­mu­ję z przy­jem­no­ścią.

– Tak, tak… – Ba­tiusz­ka pije znowu i za­cią­ga się, po­zwa­la­jąc ży­cio­daj­nym siłom spo­tkać się w or­ga­ni­zmie.

– Nie ską­pi­cie sobie, Ba­tiusz­ka – mówię przy­ja­ciel­skim tonem.

Śmie­je się, kle­piąc ręką o udo.

– Co mam ską­pić, bra­cisz­ka! Zna­cie ta­kie­go, co skąpi? Kimże my­śli­cie, że ja je­stem, tylko tak szcze­rze? Pu­stel­ni­kiem? – par­ska do­no­śnie, tak roz­ba­wio­ny z wizji, którą sam przy­wo­łał.

Wzru­szam ra­mio­na­mi.

– Skąd mam wie­dzieć, Ba­tiusz­ka? Tylu róż­nych na­uczy­cie­li w na­szym kraju, tyle odła­mów, chły­ści, skop­cy, kto by to wie­dział teraz, co inny czło­wiek w sercu mieć może.

Mnich otwie­ra sze­ro­ko prze­krwio­ne oczy.

– Ja skop­tem? To żeś wy­my­ślił, brat! Ja na­uczam o życiu, a to… – Roz­kła­da nogi i ze świń­skim uśmie­chem kle­pie się po kro­czu. – To jest życie! Co by uczen­ni­ce moje rze­kły, gdy­bym im po­wie­dział, że zgu­bi­łem pier­nacz, któ­rym prze­pę­dza­łem ich smut­ki i wąt­pli­wo­ści? He, he! Życie! Ja ko­cham życie, bra­cisz­ka!

Pije so­lid­nie, za­po­mi­na­jąc tym razem o mnie, lub może umyśl­nie od­bie­ra­jąc mi przy­wi­lej za ob­ra­zę, któ­rej się do­pu­ści­łem.

– To po­wiedz­cie coś o życiu, Ba­tiusz­ka – pro­po­nu­ję tonem za­cie­ka­wio­ne­go słu­cha­cza.

– Pro­szę bar­dzo, brat! – Prze­ka­zu­je bu­tel­kę w na­gro­dę za me za­in­te­re­so­wa­nie. – Życie… To ruch! To szyb­kość! Po­myśl, brat, gdy tak pę­dzi­my po­cią­giem, gdy ener­gia prze­cho­dzi przez cie­bie, nie czu­jesz swo­je­go ciała w inny spo­sób? Nie zdaje ci się, że bar­dziej świa­do­my je­steś wła­snych or­ga­nów, le­piej na­kre­ślić umiesz ich kształt? Tutaj, w tej cud­nej ma­szy­nie, dziec­ku czło­wie­ka i nie­biań­skiej in­spi­ra­cji, bli­żej je­ste­śmy oświe­ce­nia niż kie­dy­kol­wiek! Twój umysł i serce się otwie­ra­ją, a myśl twa sięga dalej w przód!

Czuję, że za­czy­nam się pocić. Słowa mni­cha mie­sza­ją się z dymem i opa­ra­mi wódki, mi­stycz­na at­mos­fe­ra staje się na­ma­cal­na i otula mnie cia­sno.

– Jak to… W przód? – pytam nie­pew­nie i piję, je­ste­śmy w po­ło­wie bu­tel­ki.

– Po­wiem ci, jak świat stoi, bra­cisz­ka. – Mnich na­chy­la się, al­ko­hol i pod­ska­ki­wa­nie wa­go­nu spra­wia­ją, że buja się niby wska­zów­ka me­tro­no­mu. – Świat to Wiel­ko­ści!

– Wiel­ko­ści?

– Wiel­ko­ści! Ener­gia! Siła! Tem­pe­ra­tu­ra! Czas! Je­ste­śmy dzieć­mi Wiel­ko­ści, brat! Wiel­ko­ści to życie samo! Nasza forma i nasze moż­li­wo­ści ukształ­to­wa­ne są przez nie, przez śro­do­wi­sko, które two­rzą. Gdy wyj­dzie­my poza to śro­do­wi­sko, gdy do­zna­je­my Wiel­ko­ści, do któ­rej nie je­ste­śmy przy­zwy­cza­je­ni… Gi­nie­my! Po­myśl tak, brat, siła od­dzia­łu­je na cie­bie cały czas, to twój na­tu­ral­ny stan, lecz gdyby siła stała się zbyt wiel­ka, umarł­byś. Lecz cza­sem, ja­kimś zrzą­dze­niem losu, czło­wiek jest w sta­nie prze­żyć spo­tka­nie z taką spo­tę­go­wa­ną Wiel­ko­ścią. Zna­łem kogoś, kto prze­trwał ude­rze­nie pio­ru­na. Zna­łem i ta­kie­go, co spadł w prze­paść i po­ła­mał tylko nogi. Pierw­szy obu­dził się ze śpiącz­ki zna­jąc ję­zy­ki, któ­rych nigdy się nie uczył, drugi za­czął do­zna­wać wizji. Obaj wy­szli poza naszą czło­wie­czą za­gro­dę i przy­nie­śli coś z dru­giej stro­ny, a przy­nieść można wiele, wszyst­kie Wiel­ko­ści są ze sobą po­łą­czo­ne, od­dzia­łu­ją na sie­bie nie­ustan­nie, ener­gia to masa, masa to siła, siła to czas, czas to prze­strzeń…

– Toż to za­gad­nie­nia na­uko­we, Ba­tiusz­ka!

– Oczy­wi­ście! Wo­lał­byś, żebym mity ci opo­wia­dał? – par­ska.

– No do­brze, do­brze już… A po­ciąg?

– Po­ciąg… – Po­waż­nieje nagle. – Po­ciąg to naj­więk­szy wy­na­la­zek ludz­ko­ści. Ze wszyst­kich Wiel­ko­ści tylko z jedną udało nam się na­wią­zać bez­piecz­ne po­łą­cze­nie. Kimże jest, jak ją na­zwać, nie wiem, brat. Czy to ruch? Szyb­kość? Pęd? Nie ob­ra­ża się na mnie, gdy imio­na jej zmie­niam, więc i ja nie wni­kam. Ważne, że jest nam przy­chyl­na. Ze­sła­ła ludz­ko­ści wizję sta­lo­wej świą­ty­ni, byśmy mogli za­wią­zać głęb­szą ko­mu­nię. Tu od­dzia­łu­je na nas w ide­al­nej dawce, nie nie­bez­piecz­nej, lecz po­zwa­la­ją­cej na spoj­rze­nie poza za­sło­nę moż­li­wo­ści. Tu mówi do nas, jeśli umie­my słu­chać, tu zsyła sny, po­my­sły, tu daje nam cele i przy­ja­ciół. Byśmy le­piej wpra­wia­li świat w jej uko­cha­ny ruch, by wszy­stek ist­nie­nia wię­cej, szyb­ciej i dalej się prze­mie­szał…

Moje myśli i prze­ży­cia, mętne dotąd, słowa mni­cha kształ­tu­ją niby glinę. Choć­by drwił ze mnie tylko lub opo­wia­dał wy­my­sły cho­rej głowy, pierw­szy raz sły­szę, by ktoś umiał wy­ja­śnić źró­dło po­ga­nia­ją­ce­go mnie głosu. Czy­sty ruch, na­pę­dza­ją­cy ludz­kość i wszech­świat, ode­zwał się do mnie, bym ży­ciem swym go wy­chwa­lał. Cóż za wizja! Jak trak­to­wać takiż po­mysł? Jako okul­tyzm czy inną magię? Re­we­la­cje Ba­tiusz­ki, choć kręci mi się od nich w gło­wie, po raz pierw­szy w życiu zsy­ła­ją jakąś na­miast­kę spo­ko­ju, myśl, nie­do­rzecz­ną choć­by, któ­rej ucze­pić się mogę.

Ba­tiusz­ka pod­no­si się, zła­paw­szy opar­cie ławy.

– Moje uczen­ni­ce, ko­bie­ty star­sze, do­sta­ły przy­dzia­ły w innym wa­go­nie – mówi. – Zo­ba­czę co u nich. Będą pew­nie chcia­ły, bym do pół­no­cy mo­dlił się z nimi. Oj, cięż­ki mój los! A była taka jedna, kra­śna, od­pro­wa­dzić mnie! Że też po­sta­no­wi­łem zro­bić przy­jem­ność ba­bin­kom, głupi Ba­tiusz­ka! Skończ tę bu­tel­kę, brat, za moje zdro­wie… I za ruch! Po­roz­ma­wia­my potem, jeśli spać nie bę­dziesz, albo rano…

Idzie nie­pew­nym kro­kiem wśród pa­sa­że­rów zda­ją­cych się nie zwra­cać na niego uwagi.

Po­trze­bu­ję od­po­czyn­ku. Ukła­dam się naj­wy­god­niej jak mogę i za­ta­piam we wła­snych my­ślach. Głos mil­czy, niby kon­tent, że wy­słu­cha­łem opo­wie­ści Ba­tiusz­ki, za­mo­czy­łem palce w wo­dach ja­kiejś więk­szej ta­jem­ni­cy. Je­stem pod­eks­cy­to­wa­ny, lecz przede wszyst­kim zmę­czo­ny. Po­ciąg ukła­da mnie do snu, lampy przy­ga­sa­ją, nie­re­gu­lar­ne trzę­sie­nie na­bie­ra rów­ne­go tempa. Kilku ostat­nich pa­sa­że­rów, któ­rzy nie po­snę­li jesz­cze, ści­sza roz­mo­wy do kon­spi­ra­cyj­nych szep­tów.

Świat gna do przo­du, cią­gnię­ty za­przę­giem po­sęp­nych, sta­lo­wych ko­lo­sów i róż­no­barw­nych, roz­ja­rzo­nych ma­rzeń ludz­kich. Gdzieś tam w od­da­li jest Je­ka­te­ryn­burg, a potem Mo­skwa, War­sza­wa i Eu­ro­pa, jesz­cze dalej Atlan­tyk, Ame­ry­ka, Pa­cy­fik i dzicz, i Sy­be­ria, i Tiu­meń, i znowu Je­ka­te­ryn­burg, i znowu Mo­skwa, i znowu War­sza­wa, i znowu…

Gdzieś dalej jest księ­życ i rzym­scy bo­go­wie…

I Spi­ra­la za­wie­szo­na w pu­st­ce mocą Wiel­ko­ści…

I An­dro­me­da przy­ku­ta do skały, cze­ka­ją­ca na wy­pusz­cza­ją­ce­go parę Per­se­usza…

Prze­strzeń gna i wi­ru­je. Wszy­scy je­ste­śmy der­wi­sza­mi cze­ka­ją­cy­mi, aż ruch za­bie­rze nas poza gra­ni­ce zro­zu­mie­nia…

Chwyt za ramię budzi mnie ze snu. Pró­bu­ję ze­rwać się, lecz ręka męż­czy­zny jest cięż­ka, na­ka­zu­je mi sie­dzieć.

– Spo­koj­nie, panie Mer­ku­ry. To ja… – Po­zna­ję głos kon­tro­le­ra.

Lampy po­ga­sły już, ledwo widzę twarz męż­czy­zny.

– Mam dla pana wia­do­mość.

Prze­cie­ram oczy, wizje od­le­głych świa­tów zni­ka­ją, wokół mnie znów tylko wagon gna­ją­cy przez Rosję.

– Słu­cham?

– Pań­ska przy­ja­ciół­ka czeka w pierw­szej kla­sie. – Wy­czu­wam roz­ba­wie­nie w jego gło­sie. – Aku­rat mamy wolny prze­dział w wa­go­nie pią­tym. Prze­ko­na­ła mnie, żebym udo­stęp­nił go pań­stwu. I przy­pil­no­wał, by nikt nie prze­szka­dzał.

Z gra­nic ko­smo­su zo­sta­ję ścią­gnię­ty na zie­mię tak bru­tal­nie, że wznio­słe myśli roz­trza­sku­ją się. Ze swych ja­skiń wy­cho­dzą naj­bar­dziej pier­wot­ne in­stynk­ty. W ży­łach wciąż bu­zu­je wódka, a po­trze­by ciała przy­po­mi­na­ją o sobie. W tej mie­rze je­stem nie mniej­szym ka­pła­nem życia niż Ba­tiusz­ka Bo­re­as, a ulgę, którą mi przy­niósł, nie­ja­sną i głę­bo­ką, do­brze wzmoc­nić bę­dzie ulgą przy­ziem­ną, nagłą i roz­kosz­ną.

Za­bie­ram nie­do­pi­tą flasz­kę i idę za ko­le­ja­rzem przez śpią­ce wa­go­ny. Męż­czy­zna z pew­no­ścią wzbo­ga­cił się nie­ma­ło po­ma­ga­jąc Ili­tji, i to pie­niędz­mi jej męża! Oj, Dio­nis, oj, bie­dak! Lecz jego stra­ta to mój zysk!

Wa­go­ny pierw­szej klasy po­dzie­lo­ne są na prze­dzia­ły, w jed­nym tylko, ostat­nim, pali się świa­tło.

Sto­jąc w cia­snym ko­ry­ta­rzu, bi­le­ter na­chy­la się nad moim uchem.

– Po praw­dzie, to w tym wa­go­nie pa­sa­że­rów nie ma żad­nych. Pro­szę się nie krę­po­wać…

Pod­cho­dzę do rozświetlonego prze­dzia­łu. Ele­ganc­kie, zie­lo­ne za­sło­ny nie po­zwa­la­ją zaj­rzeć do środ­ka. Od­dy­cham głę­bo­ko, przy­gła­dzam włosy i otwie­ram drzwi.

Wnę­trze jest luk­su­so­we, wszę­dzie pełno po­zła­ca­nych or­na­men­tów, pod ta­pi­ce­ro­wa­ny­mi ka­na­pa­mi i wzdłuż ścia­ny wa­go­nu cią­gną się rury grzew­cze.

Ili­tja jest sama. Sie­dzi w pozie znu­dzo­nej pa­sa­żer­ki, noga za­ło­żo­na na nogę, po­li­czek wspar­ty na dłoni, ręka na pu­cha­tym pod­ło­kiet­ni­ku.

– Och, pan Mer­ku­ry? – Spo­glą­da na mnie z uda­wa­nym bra­kiem za­in­te­re­so­wa­nia. – To chyba nie pań­ski prze­dział? No do­brze, skoro już pan jest, pro­szę wejść. Mój mąż śpi za­la­ny w trupa w są­sied­nim wa­go­nie, ktoś musi za­ba­wić mnie dys­ku­sją. Śmia­ło, śmia­ło, niech pan siada tutaj, obok mnie, nie ma się czego wsty­dzić. Pro­szę za­mknąć drzwi i po­czę­sto­wać mnie pa­pie­ro­sem.

Wy­cią­gam pa­pie­ro­śni­cę, chło­nąc po­wo­li widok Ili­tji. Ma na sobie je­dy­nie poń­czo­chy i długi, per­ło­wy na­szyj­nik, ob­wią­za­ny dwu­krot­nie, trze­ma rzę­da­mi opada luźno na nagie ciało.

– Ni­czym ka­ra­wa­ny na wy­dmach pu­sty­ni… – Po­zwa­lam wyjść na świat memu we­wnętrz­ne­mu po­ecie.

Ili­tja chi­cho­cze. Za­my­kam za sobą drzwi.

To, co dzie­je się potem, wy­sy­sa ze mnie nie­wiel­ką por­cję ener­gii, którą uzbie­ra­łem krótkim snem. Dzia­łam już tylko siłą al­ko­ho­lu i po­żą­da­nia. Świa­do­mość wy­ga­sa, po­zo­sta­je czy­sty, nie­po­skro­mio­ny pęd! Je­stem ru­chem!

Po­ciąg trzę­sie się, te­le­pie nami, zbli­ża do sie­bie.

Cią­gnę łyk z bu­tel­ki, ile­kroć mam wolne usta, by­le­by tylko nie zwol­nić. 

– Szyb­ciej, szyb­ciej! – krzy­czy Ili­tja.

Nie mogę zwol­nić!

Wa­go­nem szar­pie coraz moc­niej, zdaje się, że wy­ko­lei się zaraz!

Czy to ja wpra­wiam go w ruch, czy on mnie?

Cią­gnę włosy Ili­tji, a za­sło­ny spa­da­ją z kar­ni­szy, ści­skam ją, a z trza­skiem otwie­ra się okno!

Znów wi­ru­ję w tańcu, innym, lecz tym samym! Pod­bój ga­lak­tyk i mi­łość z ko­chan­ką to to samo, najam­bit­niej­sze ma­rze­nie i naj­pry­mi­tyw­niej­sze po­żą­da­nie to to samo! Naj­pierw­sza z pierw­szych i naj­ostat­niej­sza z ostat­nich myśli ludz­kich, wszyst­ko to jedno, wszyst­ko to życie, wszyst­ko to ruch!

I gdy za­ta­piam się w Ili­tji tak mocno, że przez krót­ki mo­ment je­ste­śmy jed­nym, zdaje mi się, że cały po­ciąg widzę z lotu ptaka, i że czuję go niby czę­ści wła­sne­go ciała. Chwi­la, mgnie­nie le­d­wie, gdy ma­szy­na, czło­wiek i ruch spla­ta­ją się, tak jak sple­cio­ne są ciała moje i Ili­tji, u progu eks­ta­zy. I sły­szę wy­raź­nie, jak ma­szy­ni­sta krzy­czy „Pu­ścić parę!” i widzę pa­la­cza cią­gną­ce­go wen­tyl.

Roz­no­si się gwizd, długi, za­wo­dzą­cy, wizja koń­czy się, a ja opa­dam na ka­na­pę, dy­sząc. Wiot­ka Ili­tja osuwa się, ukła­da na mych ko­la­nach.

Się­gam po wódkę, wy­pi­jam hau­stem ostat­nią ćwiart­kę i po­zwa­lam bez walki, by ogar­nął mnie sen.

 

*

 

Gdy się budzę, na ze­wnątrz wciąż jest ciem­no. Ili­tji nie ma w prze­dzia­le. Ubie­ram się po­spiesz­nie i wy­glą­dam na ko­ry­tarz. Pusto.

Jak długo spa­łem? Pró­bu­ję od­pa­lić pa­pie­ro­sa, lecz udaje mi się do­pie­ro za trze­cim po­dej­ściem, tak bar­dzo trzę­są mi się ręce z wy­cień­cze­nia i prze­pi­cia. W gło­wie czuję ucisk, w żo­łąd­ku mdło­ści. Gdy wa­go­nem szar­pie nagle, wy­mio­tu­ję na pod­ło­gę. Z na­dzie­ją za­glą­dam do prze­dzia­łu i pod­no­szę bu­tel­kę po smir­no­wie. Zo­stał mały łyk, który oczysz­cza gar­dło i roz­ja­śnia tro­chę myśli.

Ili­tja, Ili­tja… Wró­ci­ła pew­nie do męża, bo co in­ne­go miała zro­bić? Cze­kać, aż się obu­dzę, by dać ca­łu­sa na do wi­dze­nia? Po­wi­nie­nem pójść na swoje miej­sce, spró­bo­wać za­snąć jesz­cze i uni­kać Dio­ni­sa.

Idę przez ciem­ne, puste ko­ry­ta­rze, czu­jąc na­ra­sta­ją­cą pa­ra­no­ję. Co, jeśli gru­bas do­my­śli się cze­goś? Jeśli Ili­tja po­czu­je choć­by cień skru­chy i wyda nasz se­kret? Cięż­ki, lepki pot za­le­wa mi czoło.

Spo­koj­nie, Mer­ku­ry, uspo­kój się tylko. To al­ko­hol i zmę­cze­nie plą­czą ci myśli. Je­steś bez­piecz­ny, mia­łeś nawet straż­ni­ka, który strzegł wa­szej pry­wat­no­ści…

Wtem do­cie­ra do mnie, że gwa­ran­cji wier­no­ści kon­tro­le­ra nie ma żad­nej. Chci­wiec mu­siał się do­brze ob­ło­wić na Ili­tji, a ape­tyt ro­śnie w miarę je­dze­nia! Co, jeśli pój­dzie do Dio­ni­sa, wyda nas, choć­by i za kilka nędz­nych ko­pie­jek?

Zimny język lęku prze­jeż­dża­ją po mym krę­go­słu­pie i opla­ta żo­łą­dek. Przy­spie­szam kroku, do­bie­gam do to­a­le­ty na po­cząt­ku wa­go­nu, otwie­ram drzwi i łapę się za usta, by zdu­sić krzyk.

Na se­de­sie sie­dzi mar­twy Dio­nis By­stroj. W ciem­no­ściach widzę tylko jego bladą twarz za­sty­głą w za­sko­cze­niu i ko­szu­lę na­zna­czo­ną krwi­sty­mi pla­ma­mi.

Zwło­ki ska­czą na mnie, cofam się, wpa­dam na drzwi wa­go­nu i z ję­kiem osu­wam na pod­ło­gę.

Dio­nis wciąż spo­czy­wa w to­a­le­cie. To tylko szarp­nię­cie wa­go­nu trzę­sło nim. Zło­żył teraz głowę na ra­mie­niu i uśmie­cha się głu­pio, jakby spod pół­przy­mknię­tych po­wiek kon­tem­plo­wał moją ża­ło­sną po­zy­cję i szy­dził. 

Wy­mio­tu­ję znów, choć w żo­łąd­ku nie ma już wiele. 

Pod­no­szę się, ocię­ża­ły, i pró­bu­ję zro­zu­mieć sy­tu­ację. Kto zabił Dio­ni­sa? Nie wiem i nie­wie­le mnie to ob­cho­dzi. Bo­ga­ty, za­pi­ja­czo­ny po­dróż­nik to ła­ko­my kąsek dla zło­dzie­ja. Próba kra­dzie­ży mogła prze­ro­dzić się w bójkę, a ta za­koń­czyć mor­der­stwem. To nie­istot­ne. Co ważne, to jak ja zo­sta­nę po­łą­czo­ny ze spra­wą. Ili­tja na pewno po­my­śli o mnie, gdy znaj­dą ciało jej męża i za­ło­ży, że mo­głem go zabić z na­iw­nej za­zdro­ści. Jak po­stą­pi wtedy? Może po­wi­nie­nem ją od­na­leźć, wy­ba­dać nieco sy­tu­ację? Nie, to idio­tycz­ny po­mysł, po­grą­żę się tylko. Muszę dzia­łać!

Szyb­ko wy­cią­gam sznu­rów­kę z buta i przy­wią­zu­ję luźno do ha­czy­ka na drzwiach we­wnątrz to­a­le­ty. Za któ­rymś razem udaje mi się za­mknąć po­miesz­cze­nie od ze­wnątrz, prze­cią­ga­jąc sznu­rów­kę przez szpa­rę nad pod­ło­gą. Le­piej, żeby zna­leź­li Dio­ni­sa póź­niej, niż wcze­śniej.

Roz­trzę­sio­ny wra­cam do swo­je­go wa­go­nu. Wszy­scy pa­sa­że­ro­wie po­snę­li już, po­wy­gi­na­ni na drew­nia­nych ła­wach. Wszy­scy, poza Ba­tiusz­ką, który sie­dzi na swym miej­scu i pali pa­pie­ro­sa.

Sta­ra­jąc się nie dać nic po sobie po­znać, sia­dam na­prze­ciw mni­cha.

Spo­glą­da na mnie po­dejrz­li­wie, jakby wie­dział coś. Nie, wy­da­je mi się tylko, pa­trzy jak przed­tem, może nieco męt­niej tylko.

– Roz­dzie­li­li­śmy się, brat, na chwi­lę, ale noc nas znowu po­łą­czy­ła…

– Na to wy­glą­da… – Z tru­dem przy­wo­łu­ję uśmiech.

Spo­glą­dam tępo za okno, gdzie bie­gną pręd­ko ciem­ne, nie­ja­sne kształ­ty, ob­sy­pa­ne księ­ży­co­wym pyłem.

 Muszę ukoić nerwy, nim pi­jac­ka pa­ra­no­ja i obłęd po­dzie­lą się mną jak boch­nem chle­ba. Je­stem w po­cią­gu, bo tak na­ka­zał mi głos, słu­cha­łem go za­wsze, czemu miał­by teraz mnie zdra­dzić?

Trud­no mi od­dy­chać, po­wie­trze lepi się od opa­rów wódki i zgęst­nia­łe­go dymu, wy­mie­sza­nych z odo­rem spo­co­nych ciał. Wsta­ję i pró­bu­ję otwo­rzyć okno, lecz jest ono za­cię­te. Wal­czę chwi­lę, po czym pod­da­ję się, opie­ram czoło o chłod­ną szybę.

– Po­wie­trza ci trze­ba? – Mnich gasi pa­pie­ro­sa o po­de­szwę i rzuca nie­do­pa­łek pod ławę. – My tu mamy po­wie­trze naj­lep­sze z moż­li­wych! Za­cią­gnij się, bra­cisz­ka, toż tak pach­nie życie! Tak pach­nie ludz­kość!

Cho­wam twarz w dło­niach.

– Nie wiem, Ba­tiusz­ka, czy mam jesz­cze siły słu­chać wa­szych roz­wa­żań…

Wzdy­cham cięż­ko, po­zwa­la­jąc ohyd­nym mia­zma­tom wy­peł­nić płuca.

– Ja też go sły­szę – Bo­re­as po­waż­nie­je nagle. – Ten głos, który każe mi gnać wciąż, niestrudzenie…

Roz­bu­dzam się mo­men­tal­nie.

– Co wy…

– Je­ste­śmy inni. Wy­bra­ni, by go sły­szeć, by nas pro­wa­dził. Uro­dzi­li­śmy się, brat, by być tu dzi­siaj. Cała nasza trój­ka zmie­rza­ła róż­ny­mi dro­ga­mi w jedno miej­sce, w jeden czas.

– Trój­ka…?

– Ja, ty… I nie­wia­sta…

Nie zdą­żam ze­brać myśli, gdy do wa­go­nu wcho­dzi kon­tro­ler. Po­sy­ła mi roz­ba­wio­ne spoj­rze­nie, na­chy­la się nad mni­chem i wy­szep­tu­je mu kilka słów do ucha.

– Do­brze, do­brze… – mru­czy Ba­tiusz­ka w za­do­wo­le­niu.

Do­strze­gam nagle coś, co mrozi mi krew w ży­łach. Bi­le­ter za­sła­nia usta dło­nią, rękaw ma­ry­nar­ki pod­wi­ja się nie­znacz­nie, odsła­nia­jąc man­kiet. Spin­kę, ce­sar­skie­go orła trzy­ma­ją­ce­go skrzy­dla­te koło, sym­bol kolei, ota­cza­ją krwa­we plamy.

Zry­wam się. Mnich i kon­tro­ler pa­trzą zdzi­wie­ni, szyb­ko orien­tu­ją się, co spo­strze­głem.

– Panie Mer­ku­ry, spo­koj­nie! – Pra­cow­nik kolei przy­wo­łu­je na twarz szcze­ry uśmiech i roz­kła­da ręce. – Prze­cież ja to dla pana zro­bi­łem! On już szedł do was, za­bił­by!

Od­su­wam się w głąb wa­go­nu.

– Co tu się dzie­je? – Spo­glą­dam spa­ni­ko­wa­ny na mni­cha, który pod­no­si się po­wo­li.

– Wszyst­ko w po­rząd­ku, brat Mer­ku­ry. – Bo­re­as łapie kon­tro­le­ra za ra­mio­na. – Brat Stro­zij to przy­ja­ciel! Życie ci ura­to­wał!

Pró­bu­ją po­dejść, a ja cofam się znów, od­dy­cha­jąc coraz szyb­ciej.

– Skąd wy…?

– Takie było me za­da­nie, ze­brać ka­pła­nów i przy­go­to­wać li­tur­gię. Wszy­scy ko­le­ja­rze w tym po­cią­gu to moi ucznio­wie, bra­cisz­ka Mer­ku­ry – ujaw­nia mnich po­god­nym tonem. – Ty wśród swo­ich! Mamy dzi­siaj świę­to, chodź­że z nami, chodź­że!

– Chodź­że! – na­kła­nia kon­tro­ler wy­cią­ga­jąc dło­nie.

Wi­dząc, jak przy­su­wa­ją się, nie wy­trzy­mu­ję i ucie­kam. Co tu się dzie­je? Kim są ci lu­dzie? Bie­gnę spa­ni­ko­wa­ny przez ko­lej­ne wa­go­ny, zbli­ża­jąc się do lo­ko­mo­ty­wy. Od­głos pracy ma­szy­ny na­si­la się. Chwy­tam po dro­dze za wszyst­kie linki ha­mul­ca bez­pie­czeń­stwa, ale nic to nie daje, usi­łu­ję bu­dzić pa­sa­że­rów krzy­kiem i szar­pa­niem, lecz są niby za­klę­ci, wiot­cy i zu­peł­nie nie­obec­ni.

Ko­lej­ne wa­go­ny upior­ne­go po­cią­gu zdają mi się coraz mniej­sze, krót­sze i węż­sze. Bie­gnę, a tur­kot lo­ko­mo­ty­wy jest już ni­czym ude­rze­nia młota o ko­wa­dło tuż nad moją głową.

W pierw­szej kla­sie nie­mal wpa­dam na ciem­ną po­stać wy­cho­dzą­cą z prze­dzia­łu. Po­ty­kam się o wła­sne nogi i upa­dam. Pod­no­szę spa­ni­ko­wa­ne spoj­rze­nie.

Ili­tja jest cho­ro­bli­wie blada. Za­pie­ra się o ścia­nę, dy­sząc cięż­ko. Owle­czo­na jest kocem, jakby tar­gał nią chłód.

– Pan Mer­ku­ry… – Roz­po­zna­je mnie. Ma słaby głos. – Ja… Mia­łam dziw­ny sen, panie Mer­ku­ry.

Opada na ścia­nę wa­go­nu i zsuwa się po niej, lą­du­je na pod­ło­dze obok mnie.

– Panie Mer­ku­ry… – Widzę, jak nie­obec­ne jest spoj­rze­nie ko­bie­ty. – Dokąd… Dokąd je­dzie­my? Całe życie, całe życie tak gnam do­kądś… To ja na­mó­wi­łam męża na te wa­ka­cje, ale nie chcia­łam ich wcale. Tylko głos, jakiś głos mi kazał… Za­wsze gdzieś mnie cią­gnął… Za­wsze… Do pana też, panie Mer­ku­ry…

Ko­bie­ta wzdy­cha nagle, ata­ku­ją ją tor­sje. Koc zsuwa się z ra­mion i widzę wiel­ki, na­pię­ty brzuch.

– Co… Co to za sztucz­ka? – pytam, zgłu­pia­ły zu­peł­nie.

– Żadna sztucz­ka, brat! Toż życie samo!

Od­wra­cam się. Ba­tiusz­ka stoi na czele swych dwóch ba­bi­nek i bi­le­te­ra. Z dru­giej stro­ny ko­ry­ta­rza nad­cho­dzą inni ko­le­ja­rze. Żad­nej uciecz­ki…

Sta­rusz­ki mi­ja­ją mnie i po­ma­ga­ją Ili­tji się uło­żyć. Za­ło­ga ko­le­jo­wa pada na ko­la­na i wzno­si ciche modły, które mie­sza­ją się w jedną pieśń z od­gło­sa­mi jazdy po­cią­gu i ję­ka­mi ko­bie­ty.

– Za­czy­na się, brat, za­czy­na! – dudni Ba­tiusz­ka. – Jakże pręd­ko! Toż to nie­cier­pli­wość ucie­le­śnio­na!

Ko­le­ja­rze in­to­nu­ją nie­zro­zu­mia­ły psalm, a stęk­nię­cia Ili­tji prze­cho­dzą w po­twor­ny, roz­dzie­ra­ją­cy umysł krzyk. Czuję, jak wszyst­kie nie­sa­mo­wi­te wy­da­rze­nia nocy na­kła­da­ją się na mnie z wiel­ką siłą, zgnia­ta­ją po­wo­li, wy­ci­ska­ją po­wie­trze z płuc. Świat wokół mknie, drga i wi­ru­je, na­pę­dza­ny nie­ludz­kim wrza­skiem i śpie­wem. Jak przez okno roz­pę­dzo­ne­go po­cią­gu mija mi Ba­tiusz­ka i roz­mo­dle­ni ko­le­ja­rze, i krew za­le­wa­ją­ca pod­ło­gę.

I drżą­ce po­wietrze mię­dzy no­ga­mi Ili­tji, jakby wy­do­stać się z ko­bie­ty pró­bo­wa­ło coś z in­ne­go świa­ta, jakaś materia bez formy, niby oży­wio­ny hu­ra­gan. Isto­ta spoza ho­ry­zon­tów poj­mo­wa­nia, mon­strum z ru­bie­ży zmy­słów. Zjawa usi­łu­je przybrać postać, na­bie­ra kształ­tu, wy­peł­nia się krwią.

Nagle przy­cho­dzi zro­zu­mie­nie. Moja wizja, którą śni­łem tyle razy. Głos pró­bu­ją­cy zy­skać ciało, zstą­pić mię­dzy nas. Tutaj całe życie mnie pro­wa­dził. Do tego po­cią­gu, wła­śnie tej nocy, do ko­bie­ty na­zna­czo­nej tym samym do­ty­kiem spoza ludz­kie­go świa­ta.

Da­li­śmy mu, czego pra­gnął. Ja i Ili­tja…

Kur­ty­na rze­czy­wi­sto­ści opada. Nie je­stem w sta­nie znieść wi­do­ku isto­ty. Świa­do­mość od­pły­wa, siły od­cho­dzą.

Nie ma mnie.

 

*

 

Czuję al­ko­hol wdzie­ra­ją­cy się w noz­drza. Otwie­ram po­wo­li oczy i widzę uśmiech­nię­te­go Ba­tiusz­kę Bo­re­asa, pod­sta­wia­ją­ce­go mi kie­li­szek wódki pod nos. Je­ste­śmy w na­szym wa­go­nie. Na ze­wnątrz jasno już, współ­pa­sa­że­ro­wie roz­ma­wia­ją, ktoś wy­bu­cha śmie­chem. Mgli­ste wspo­mnie­nia za­le­wa­ją mnie i mam ocho­tę ze­rwać się z miej­sca.

– Spo­koj­nie, brat! – Mnich po­waż­nie­je. – By­ście wódkę wy­la­li!

– Wy… Wy mor­der­cy! – syczę przez zęby. – Sek­cia­rze! Nie zbli­żaj się do mnie, Ba­tiusz­ka! Nie chcę twej krzyw­dy i nie wydam was w Je­ka­te­ryn­bur­gu, cóż mnie jakiś Dio­nis ob­cho­dzi, za­po­mnę, za­po­mnę, ale po­zwól mi odejść! – Pró­bu­ję ne­go­cjo­wać.

Wy­pi­ja, na­le­wa na nowo, po­da­je mi.

– Pij­cie.

Mam po­tęż­ne­go kaca i, uspo­ko­jo­ny nieco po­god­nym tonem Ba­tiusz­ki, wy­chy­lam kie­li­szek. Pusty żo­łą­dek bun­tu­je się, lecz ścisk w gło­wie ustę­pu­je. Może jesz­cze uda mi się wyjść z tego cało? Trze­ba tylko grać, jak Bo­re­as sobie życzy.

– Mó­wi­łem wam, że mamy świę­to, pa­mię­ta­cie? – Mnich za­pa­la pa­pie­ro­sa i roz­sia­da się wy­god­nie. – Wie­cie, brat co dziś się wy­da­rzy? We Wła­dy­wo­sto­ku ca­re­wicz Mi­ko­łaj poło­ży ka­mień wę­giel­ny pod Wiel­ką Drogę Sy­be­ryj­ską, która po­łą­czy wschód z za­cho­dem. To naj­wspa­nial­szy po­mnik, jaki po­sta­wi­li­śmy dotąd Wiel­ko­ściom, jesz­cze wię­cej bę­dzie ruchu, jesz­cze wię­cej szyb­ko­ści, więk­sze­go zro­zu­mie­nia do­zna­my i bli­żej po­łą­czy­my się z ko­smo­sem. Dziś wola Wiel­ko­ści jest po­tęż­na. Ze­bra­ła nas, mnie, cie­bie i Ili­tję, na ob­rząd­ku. I udało się, brat Mer­ku­ry! Udało się!

Jego krzyk przy­ku­wa uwagę kilku pa­sa­że­rów.

– Ob­rząd­ku…? – Łapię się za głowę, wspo­mnie­nia z końca nocy nie chcą uło­żyć się w ca­łość, jakby umysł mój zgu­bić, znisz­czyć je pró­bo­wał. – Ili­tja… Ona…

– Mó­wi­łem, spo­koj­nie! – Mnich skła­da ręce na ko­la­nach i wle­pia w nie spoj­rze­nie. – Teraz nie od­wra­caj się, brat. Nie spo­glą­daj za sie­bie, bo po­tra­cisz zmy­sły. 

Czuję dotyk de­li­kat­nych pal­ców na po­licz­ku. Myśli i uczu­cia zry­wa­ją się. Nie wiem, kto sie­dzi w ławie za mną, wiem za to, że Ba­tiusz­ka ma rację. Wagon pełen jest pa­sa­że­rów, ale z pew­no­ścią nikt nie widzi teraz tego, co ja bym zo­ba­czył. Dotyk jest nie­mal ludz­ki, lecz…

– Lecz po­trze­bu­ję jesz­cze czasu… – do­kań­cza ko­bie­cy głos. – Wciąż je­stem zbyt obca. Forma to śmiesz­na rzecz…

Prze­ły­kam ner­wo­wo ślinę.

– Do­brze się spi­sa­li­ście. – Sły­szę szcze­rą po­chwa­łę. Drob­ne usta mu­ska­ją miej­sce, które wcze­śniej na­zna­czy­ły palce. Myśli zo­sta­ją uspo­ko­jo­ne, jakby wład­czy głos na­ka­zał im zająć miej­sca, a obec­ność za ple­ca­mi znika. Od­wra­cam się, ława jest pusta.

Ba­tiusz­ka pod­no­si głowę.

– Czas na na­gro­dę, brat, bo i tę na­ka­za­no mi przy­go­to­wać. – Uśmie­cha się we­so­ło. – Ostat­ni ry­tu­ał, jaki mi ob­ja­wio­no. Głos wszedł mię­dzy ludzi, by nie tylko wy­brań­cy mogli go do­stą­pić, lecz każdy, kto od­wie­dzi świą­ty­nie. Do­łą­czy­my do jego or­sza­ku, brat Mer­ku­ry, wę­dro­wać bę­dzie­my wśród eli­zej­skich pól zro­zu­mie­nia i jed­no­ści i pod­bi­je­my gwiaz­dy. Niech za­bie­rze nas ema­na­cja Wiel­ko­ści, niech ruch, ciało i świę­ta ma­szy­na staną się jed­nym.

Nie ro­zu­miem sensu jego słów. Za­miast tego spo­strze­gam, że nie­któ­rzy pa­sa­że­ro­wie pod­no­szą się z miejsc, za­nie­po­ko­je­ni wy­glą­da­ją za okna. Spo­glą­dam w bok i widzę, jak mi­ja­my pierw­sze za­bu­do­wa­nia.

– Je­ka­te­ryn­burg… – wy­szep­tu­ję.

Po­win­ni­śmy zwal­niać, a przy­spie­sza­my. Zry­wam się, wy­bie­gam z wa­go­nu i wy­chy­lam za ba­rier­kę. Wjeż­dża­my wła­śnie na dwo­rzec. Na na­szym torze stoi inny po­ciąg.

Nie zdążę wy­sko­czyć.

Za­my­kam oczy, za­ci­skam zęby.

Je­stem czy­stym ru­chem.

 

*

 

In­ży­nier Kon­stan­tin Ko­smov wes­tchnął głę­bo­ko.

– Czyli sekta roz­bi­ła po­rwa­ny po­ciąg w Je­ka­te­ryn­bur­gu? Nigdy o tym nie sły­sza­łem.

Dziew­czy­na po­sła­ła mu we­so­ły uśmiech.

– Spra­wę za­tu­szo­wa­no oczy­wi­ście. Ro­zu­mie pan, drogi panie in­ży­nie­rze, taka tra­ge­dia w dniu, gdy ca­re­wicz kładzie ka­mień wę­giel­ny pod Trans­sib. Ofi­cjal­nie był to zwy­kły wy­pa­dek, jakie zda­rza­ją się prze­cież, a i tak po­sta­ra­no się, by ga­ze­ty o nim nie pi­sa­ły. Potem re­wo­lu­cja, wojna, nowe czasy… – opo­wia­da­ła, lecz z cza­sem nie wy­trzy­ma­ła i par­sk­nę­ła per­li­ście. – Och, panie in­ży­nie­rze, prze­cież to bajka tylko, sta­rzy ko­le­ja­rze stra­szą nią wie­czo­ra­mi przy wódce! Skąd by kto­kol­wiek wie­dział, co się tam wy­da­rzy­ło? Ależ miał pan minę, panie in­ży­nie­rze, gdy pan słu­chał, na­praw­dę się pan wy­stra­szył!

Za­chi­cho­ta­ła. Kon­stan­tin prze­tarł czoło, rze­czy­wi­ście dał się wcią­gnąć w barw­nie przed­sta­wio­ną opo­wieść.

– Lubię pana, panie in­ży­nie­rze – rze­kła nagle dziew­czy­na, a Kon­stan­ti­no­wi serce za­czę­ło bić szyb­ciej. – Czuję, że jesz­cze nie raz bę­dzie­my razem po­dró­żo­wać. Teraz pro­szę wra­cać do swej drzem­ki, droga jesz­cze da­le­ka. Niech wyśni nam pan ten ko­smos…

Dziew­czy­na wsta­ła, na­chy­li­ła się nad onie­mia­łym in­ży­nie­rem i po­ca­ło­wa­ła go w czoło. Kon­stan­tin po­czuł, jak świa­do­mość go opusz­cza, jak po­wie­ki stają się cięż­kie i opa­da­ją do po­ło­wy.

Zo­ba­czył dziew­czy­nę na ste­pach ob­ce­go świa­ta.

I od­le­głe gwiaz­dy w nie­na­zwa­nych jesz­cze ko­lo­rach.

Zorze za­słon rze­czy­wi­sto­ści otwie­ra­ją­ce się wśród wi­ru­ją­cych kon­ste­la­cji.

I sta­lo­we ko­lo­sy, zmie­rza­ją­ce do nich.

Wszyst­ko w cią­głym ruchu.